Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Oleśnicki Zbigniew (1389-1455)
20.10.2008 19:10
Rozdział z pracy: Arystokracja rodowa w Polsce
autor: Włodzimierz Konrad Krzyżanowski,
Spis treści
Zbigniew Oleśnicki herbu Dębno - ur. 5.12.1389 Sienno, zm. 1.4.1455 Sandomierz
s. Jana i Dobrochny Jaxa-Rożen h. Gryf
Opowieść I.
[blok]Zbigniew z Oleśnicy pochodził ze jednego z najstarszych i najznamienitszych rodów rycerskich w Królestwie Polskim. Wystarczy wspomnieć, ze ród Dębno rządził księstwem sandomierskim, a następnie województwem sandomierskim przez kilka wieków aż do upadku Rzeczpospolitej Szlacheckiej. Urodził się w Siennej w Ziemi Sandomierskiej, 5 grudnia 1389 roku. Jego ojciec, Jan pieczętujący się herbem Dębno, był sędzią ziemskim krakowskim. Zbigniew uczył się w szkole przy kolegiacie w Sandomierzu, a od 1406 roku studiował na Uniwersytecie Krakowskim. W czasie pobytu we Wrocławiu poznał język niemiecki. Dzięki rodzinnym związkom został notariuszem Władysława Jagiełły. W bitwie pod Grunwaldem znajdował się w najbliższym otoczeniu króla i wielce się wtedy zasłużył ratując Jagielle życie. Powalił kopią atakującego monarchę rycerza miśnieńskiego Dypolda von Koekritz. Do 1423 roku Zbigniew pracował w kancelarii królewskiej jako protonotariusz i sekretarz. Był kanonikiem przy katedrze krakowskiej i gnieźnieńskiej, otrzymał także honorowy tytuł protonotariusza apostolskiego. Jagiełło wysyłał go jako negocjatora w sprawach polsko-krzyżackich. Za poparciem panów małopolskich, przede wszystkim Tarnowskich i Tęczyńskich, został mianowany biskupem krakowskim. 18 grudnia 1423 roku przyjął święcenia kapłańskie, a nazajutrz sakrę biskupią. Oleśnicki był czynnie zaangażowany w polityką. Zdecydowanie przeciwstawiał się koronacji wielkiego księcia Witolda, która mogłaby osłabić związek Polski z Litwą. Wprowadzenie syna Jagiełły na tron Polski uzależniał od potwierdzenia przez króla przywilejów szlacheckich. Władysław przystał na to w 1430 roku w Jedlni. Po śmierci Jagiełły w 1433 roku, Oleśnicki faktycznie przejął rządy w państwie. Wkrótce doprowadził do elekcji i koronacji małoletniego Władysława III (syna Jagiełły z czwartego małżeństwa, z Zofią Holszańską). W 1440 roku Zbigniew osadził Władysława na tronie węgierskim. Poparł wyprawę młodego króla przeciw Turkom, w 1443 roku, w celu oswobodzenia części Bałkanów. Następną, w 1444 próbował zatrzymać, gdyż nie miała szans na powodzenie. Pod Warną król poniósł klęskę i zginął na polu bitwy. Na politykę Kazimierza Jagiellończyka, następcy Warneńczyka, Oleśnicki nie miał już tak wielkiego wpływu.
Jako biskup krakowski przez 30 lat bardzo umiejętnie zarządzał diecezją. Na stanowiska wikariuszy generalnych powoływał wybitnych prawników z grona profesorów Uniwersytetu Krakowskiego. Zwoływał synody, które zajmowały się ujednoliceniem liturgii, karnością duchownych parafialnych i odnowieniem kultu świętych, głównych patronów Polski i diecezji: Floriana, Wacława, Wojciecha i Stanisława. Fundował kościoły i klasztory, m.in.: kolegiatę w Nowym Sączu, kościół parafialny w Bodzentynie, klasztor paulinów w Pińczowie, klasztor bernardynów w Krakowie, na który oddał dom i parcelę na Stradomiu pod Wawelem będące własnością jego brata. Przy kościołach parafialnych zakładał bractwa religijne, aby bardziej związać wiernych z Kościołem. W Krakowie na rogu ulic Jagiellońskiej i Gołębiej ustanowił fundację Bursy Jerozolimskiej wraz z biblioteką dla studentów.
W 1443 roku, za swoje prywatne pieniądze, 6 tys. grzywien, kupił od księcia cieszyńskiego Wacława I księstwo siewierskie, które połączył unią personalną z biskupstwem krakowskim. Odtąd biskupi krakowscy posługiwali się tytułem książęcym, chociaż prawnie księstwo siewierskie należało i należy do dynastii Dębno.
Oleśnicki był także księciem Kościoła. Kardynałem mianował go w 1439 roku papież Eugeniusz IV, godność tą potwierdził Mikołaj V. Kapelusz kardynalski przywiózł mu z Rzymu w 1449 roku Jan Długosz. To właśnie Oleśnicki namówił Długosza do spisania ojczystych dziejów. Kronikarz korzystał z zapisek i wspomnień biskupa, który znany był z wielkiej erudycji i zainteresowań historycznych.
Zbigniew z Oleśnicy zmarł 1 kwietnia 1455 roku w Sandomierzu. Spoczywa w katedrze wawelskiej, w środku chóru, pod mosiężną płytą wmurowaną w posadzkę.
Historyk Jan Dąbrowski napisał: "Ze śmiercią Zbigniewa Oleśnickiego schodziła do grobu jedna z największych postaci nie tylko czasów jagiellońskich, ale całych dziejów Polski; był bowiem biskup krakowski umysłem, charakterem i talentem politycznym tej miary, jaką rzadko tylko szczycić się mogą nasze dzieje".
Opowieść druga.
[blok]Zbigniew Oleśnicki herbu Dębno - (ur. 5 grudnia 1389 w Siennie, zm. 1 kwietnia 1455 w Sandomierzu), biskup krakowski w latach 1423-1455, od 1451 pierwszy kardynał narodowości polskiej, doradca Władysława II Jagiełły i Władysława III Warneńczyka. Syn Jana (Jaśka) z Oleśnicy herbu Dębno wielkorządcy Litwy, sędziego ziemi krakowskiej i Dobrochny z Rożnowa. Edukację zapewnił mu król Władysław Jagiełło w nagrodę za uratowanie życia w bitwie pod Grunwaldem. Według przekazu Jana Długosza, Zbigniew ochronił wówczas władcę tarczą, kiedy odłączony od swego oddziału krzyżak zaatakował stojącego na wzgórzu monarchę.
Po studiach, które rozpoczął w 1406 na Akademii Krakowskiej pracował w kancelarii królewskiej, stopniowo awansując także w hierarchii kościelnej. Karierę polityczną rozpoczął od pracy w kancelarii królewskiej, często wyjeżdżał z misjami dyplomatycznymi do papieża i króla Niemiec Zygmunta Luksemburskiego.
W 1415 roku został proboszczem kolegiaty św. Floriana w Krakowie. Uznanie Jagiełły zyskała jego odważna mowa, wygłoszona w 1420 roku przed obliczem króla Zygmunta Luksemburskiego. W 1423 Oleśnicki objął biskupstwo krakowskie,
lecz wcześniej musiał prosić papieża o dyspensę, jako że prawo kanoniczne zabraniało udzielania wyższych święceń tym, którzy podczas bitew przelewali krew.
18 grudnia 1423 otrzymał święcenia kapłańskie, a następnego dnia sakrę biskupią. Jako biskup stanął na czele opozycji panów małopolskich, sprzeciwiających się sojuszowi Polski z Czechami. W 1424 roku doprowadził do wydania w Wieluniu edyktu antyhusyckiego, a podczas pobytu delegacji czeskich w Krakowie w 1431 roku i w 1432 roku dwukrotnie obłożył miasto interdyktem. Pod koniec życia Jagiełły zyskał decydujący wpływ na politykę państwa, zachowując stanowisko także w czasie małoletniości Władysława III. W 1438 roku sprzeciwiał się przyjęciu korony czeskiej przez Kazimierza Jagiellończyka. Bieg wydarzeń przyznał mu rację, gdyż zbrojna wyprawa przeciw kontrkandydatowi, Albrechtowi Habsburgowi, zakończyła się porażką.
W 1439 roku Oleśnicki rozprawił się z opozycją szlachecką, pokonując w bitwie pod Grotnikami stronnictwo proczeskie, gdzie według Długosza sam dobijał rannych husytów. Zwycięstwo wykorzystał do ostatecznego wykorzenienia husycyzmu z Polski. Rok później Oleśnicki poparł powołanie Władysława III na tron węgierski i zaakceptował plany krucjaty antytureckiej. Gdy jednak król samowolnie zerwał korzystny rozejm z sułtanem, ostro oponował. Po śmierci Władysława III poparł elekcję na tron Polski jego brata, Kazimierza Jagiellończyka, lecz jednocześnie wysunął kandydaturę Fryderyka II Hohenzollerna, aby wymusić inkorporację Wielkiego Księstwa do Korony. Jako biskup krakowski przeprowadził trzy synody (w 1436 roku i w 1443 roku oraz w 1446 roku), szczególnie propagując kult św. Stanisława, popierał zakładanie bractw religijnych. W katedrze ustanowił stałych spowiedników oraz kaznodziei. Był zdecydowanym przeciwnikiem husycyzmu. W 1453 roku zaprosił do Krakowa św. Jana Kapistrana, zaś dla jego uczniów (zw. w Polsce bernardynami) ufundował klasztor.
W 1449 roku został pierwszym kardynałem w hierarchii kościoła polskiego
i podczas zjazdu w Piotrkowie zażądał z racji tytułu pierwszego miejsca w radzie królewskiej - przed prymasem Polski. Spotkał się jednak z odmową ze strony monarchy. Z myślą o studentach w testamencie ufundował Bursę Jerozolimską wraz z biblioteką
a swoje berło podarował Akademii Krakowskiej. W 1443 roku, po odkupieniu od księcia cieszyńskiego, za własne pieniądze księstwa siewierskiego, uzyskał tytuł książęcy
i jednocześnie został właścicielem Księstwa Siewierskiego.
W czasie panowania Kazimierza Jagiellończyka popadł z nim w konflikt. Uznał nawet, że król działa na szkodę państwa i na znak prostestu zrezygnował z udziału w Radzie Królewskiej. Był jednym z twórców koncyliaryzmu. Pragnął uczynić z Polski potężną siłę w zagrożonym świecie chrześcijańskim. Oprócz Księstwa Siewierskiego, był właścicielem Pińczowa, i zamku w Pińczowie, o którym Jan Długosz pisał, że nie miał sobie równych. Posiadał w sumie ok. 60 wsi i 3 miasta.
Zdaniem niektórych historyków w czasie gdy pracował w kancelarii królewskiej prowadził rodzaj dziennika, w którym odnotowywał ważne wydarzenia. Dzieło to nie zachowało się do naszych czasów. Pochowany został w katedrze na Wawelu.
Zbigniew Oleśnicki był wybitnym człowiekiem Kościoła europejskiego i mężem stanu. Cały swój talent polityczny i zdolności poświęcił dynastii Jagiellonów, wywierając przemożny wpływ na ich politykę. Do końca nie pogodził się jednak z królem Kazimierzem. Wraz z nim odeszła w przeszłość pewna epoka.
autor: Włodzimierz Konrad Krzyżanowski,
Spis treści
Zbigniew Oleśnicki herbu Dębno - ur. 5.12.1389 Sienno, zm. 1.4.1455 Sandomierz
s. Jana i Dobrochny Jaxa-Rożen h. Gryf
Opowieść I.
[blok]Zbigniew z Oleśnicy pochodził ze jednego z najstarszych i najznamienitszych rodów rycerskich w Królestwie Polskim. Wystarczy wspomnieć, ze ród Dębno rządził księstwem sandomierskim, a następnie województwem sandomierskim przez kilka wieków aż do upadku Rzeczpospolitej Szlacheckiej. Urodził się w Siennej w Ziemi Sandomierskiej, 5 grudnia 1389 roku. Jego ojciec, Jan pieczętujący się herbem Dębno, był sędzią ziemskim krakowskim. Zbigniew uczył się w szkole przy kolegiacie w Sandomierzu, a od 1406 roku studiował na Uniwersytecie Krakowskim. W czasie pobytu we Wrocławiu poznał język niemiecki. Dzięki rodzinnym związkom został notariuszem Władysława Jagiełły. W bitwie pod Grunwaldem znajdował się w najbliższym otoczeniu króla i wielce się wtedy zasłużył ratując Jagielle życie. Powalił kopią atakującego monarchę rycerza miśnieńskiego Dypolda von Koekritz. Do 1423 roku Zbigniew pracował w kancelarii królewskiej jako protonotariusz i sekretarz. Był kanonikiem przy katedrze krakowskiej i gnieźnieńskiej, otrzymał także honorowy tytuł protonotariusza apostolskiego. Jagiełło wysyłał go jako negocjatora w sprawach polsko-krzyżackich. Za poparciem panów małopolskich, przede wszystkim Tarnowskich i Tęczyńskich, został mianowany biskupem krakowskim. 18 grudnia 1423 roku przyjął święcenia kapłańskie, a nazajutrz sakrę biskupią. Oleśnicki był czynnie zaangażowany w polityką. Zdecydowanie przeciwstawiał się koronacji wielkiego księcia Witolda, która mogłaby osłabić związek Polski z Litwą. Wprowadzenie syna Jagiełły na tron Polski uzależniał od potwierdzenia przez króla przywilejów szlacheckich. Władysław przystał na to w 1430 roku w Jedlni. Po śmierci Jagiełły w 1433 roku, Oleśnicki faktycznie przejął rządy w państwie. Wkrótce doprowadził do elekcji i koronacji małoletniego Władysława III (syna Jagiełły z czwartego małżeństwa, z Zofią Holszańską). W 1440 roku Zbigniew osadził Władysława na tronie węgierskim. Poparł wyprawę młodego króla przeciw Turkom, w 1443 roku, w celu oswobodzenia części Bałkanów. Następną, w 1444 próbował zatrzymać, gdyż nie miała szans na powodzenie. Pod Warną król poniósł klęskę i zginął na polu bitwy. Na politykę Kazimierza Jagiellończyka, następcy Warneńczyka, Oleśnicki nie miał już tak wielkiego wpływu.
Jako biskup krakowski przez 30 lat bardzo umiejętnie zarządzał diecezją. Na stanowiska wikariuszy generalnych powoływał wybitnych prawników z grona profesorów Uniwersytetu Krakowskiego. Zwoływał synody, które zajmowały się ujednoliceniem liturgii, karnością duchownych parafialnych i odnowieniem kultu świętych, głównych patronów Polski i diecezji: Floriana, Wacława, Wojciecha i Stanisława. Fundował kościoły i klasztory, m.in.: kolegiatę w Nowym Sączu, kościół parafialny w Bodzentynie, klasztor paulinów w Pińczowie, klasztor bernardynów w Krakowie, na który oddał dom i parcelę na Stradomiu pod Wawelem będące własnością jego brata. Przy kościołach parafialnych zakładał bractwa religijne, aby bardziej związać wiernych z Kościołem. W Krakowie na rogu ulic Jagiellońskiej i Gołębiej ustanowił fundację Bursy Jerozolimskiej wraz z biblioteką dla studentów.
W 1443 roku, za swoje prywatne pieniądze, 6 tys. grzywien, kupił od księcia cieszyńskiego Wacława I księstwo siewierskie, które połączył unią personalną z biskupstwem krakowskim. Odtąd biskupi krakowscy posługiwali się tytułem książęcym, chociaż prawnie księstwo siewierskie należało i należy do dynastii Dębno.
Oleśnicki był także księciem Kościoła. Kardynałem mianował go w 1439 roku papież Eugeniusz IV, godność tą potwierdził Mikołaj V. Kapelusz kardynalski przywiózł mu z Rzymu w 1449 roku Jan Długosz. To właśnie Oleśnicki namówił Długosza do spisania ojczystych dziejów. Kronikarz korzystał z zapisek i wspomnień biskupa, który znany był z wielkiej erudycji i zainteresowań historycznych.
Zbigniew z Oleśnicy zmarł 1 kwietnia 1455 roku w Sandomierzu. Spoczywa w katedrze wawelskiej, w środku chóru, pod mosiężną płytą wmurowaną w posadzkę.
Historyk Jan Dąbrowski napisał: "Ze śmiercią Zbigniewa Oleśnickiego schodziła do grobu jedna z największych postaci nie tylko czasów jagiellońskich, ale całych dziejów Polski; był bowiem biskup krakowski umysłem, charakterem i talentem politycznym tej miary, jaką rzadko tylko szczycić się mogą nasze dzieje".
Opowieść druga.
[blok]Zbigniew Oleśnicki herbu Dębno - (ur. 5 grudnia 1389 w Siennie, zm. 1 kwietnia 1455 w Sandomierzu), biskup krakowski w latach 1423-1455, od 1451 pierwszy kardynał narodowości polskiej, doradca Władysława II Jagiełły i Władysława III Warneńczyka. Syn Jana (Jaśka) z Oleśnicy herbu Dębno wielkorządcy Litwy, sędziego ziemi krakowskiej i Dobrochny z Rożnowa. Edukację zapewnił mu król Władysław Jagiełło w nagrodę za uratowanie życia w bitwie pod Grunwaldem. Według przekazu Jana Długosza, Zbigniew ochronił wówczas władcę tarczą, kiedy odłączony od swego oddziału krzyżak zaatakował stojącego na wzgórzu monarchę.
Po studiach, które rozpoczął w 1406 na Akademii Krakowskiej pracował w kancelarii królewskiej, stopniowo awansując także w hierarchii kościelnej. Karierę polityczną rozpoczął od pracy w kancelarii królewskiej, często wyjeżdżał z misjami dyplomatycznymi do papieża i króla Niemiec Zygmunta Luksemburskiego.
W 1415 roku został proboszczem kolegiaty św. Floriana w Krakowie. Uznanie Jagiełły zyskała jego odważna mowa, wygłoszona w 1420 roku przed obliczem króla Zygmunta Luksemburskiego. W 1423 Oleśnicki objął biskupstwo krakowskie,
lecz wcześniej musiał prosić papieża o dyspensę, jako że prawo kanoniczne zabraniało udzielania wyższych święceń tym, którzy podczas bitew przelewali krew.
18 grudnia 1423 otrzymał święcenia kapłańskie, a następnego dnia sakrę biskupią. Jako biskup stanął na czele opozycji panów małopolskich, sprzeciwiających się sojuszowi Polski z Czechami. W 1424 roku doprowadził do wydania w Wieluniu edyktu antyhusyckiego, a podczas pobytu delegacji czeskich w Krakowie w 1431 roku i w 1432 roku dwukrotnie obłożył miasto interdyktem. Pod koniec życia Jagiełły zyskał decydujący wpływ na politykę państwa, zachowując stanowisko także w czasie małoletniości Władysława III. W 1438 roku sprzeciwiał się przyjęciu korony czeskiej przez Kazimierza Jagiellończyka. Bieg wydarzeń przyznał mu rację, gdyż zbrojna wyprawa przeciw kontrkandydatowi, Albrechtowi Habsburgowi, zakończyła się porażką.
W 1439 roku Oleśnicki rozprawił się z opozycją szlachecką, pokonując w bitwie pod Grotnikami stronnictwo proczeskie, gdzie według Długosza sam dobijał rannych husytów. Zwycięstwo wykorzystał do ostatecznego wykorzenienia husycyzmu z Polski. Rok później Oleśnicki poparł powołanie Władysława III na tron węgierski i zaakceptował plany krucjaty antytureckiej. Gdy jednak król samowolnie zerwał korzystny rozejm z sułtanem, ostro oponował. Po śmierci Władysława III poparł elekcję na tron Polski jego brata, Kazimierza Jagiellończyka, lecz jednocześnie wysunął kandydaturę Fryderyka II Hohenzollerna, aby wymusić inkorporację Wielkiego Księstwa do Korony. Jako biskup krakowski przeprowadził trzy synody (w 1436 roku i w 1443 roku oraz w 1446 roku), szczególnie propagując kult św. Stanisława, popierał zakładanie bractw religijnych. W katedrze ustanowił stałych spowiedników oraz kaznodziei. Był zdecydowanym przeciwnikiem husycyzmu. W 1453 roku zaprosił do Krakowa św. Jana Kapistrana, zaś dla jego uczniów (zw. w Polsce bernardynami) ufundował klasztor.
W 1449 roku został pierwszym kardynałem w hierarchii kościoła polskiego
i podczas zjazdu w Piotrkowie zażądał z racji tytułu pierwszego miejsca w radzie królewskiej - przed prymasem Polski. Spotkał się jednak z odmową ze strony monarchy. Z myślą o studentach w testamencie ufundował Bursę Jerozolimską wraz z biblioteką
a swoje berło podarował Akademii Krakowskiej. W 1443 roku, po odkupieniu od księcia cieszyńskiego, za własne pieniądze księstwa siewierskiego, uzyskał tytuł książęcy
i jednocześnie został właścicielem Księstwa Siewierskiego.
W czasie panowania Kazimierza Jagiellończyka popadł z nim w konflikt. Uznał nawet, że król działa na szkodę państwa i na znak prostestu zrezygnował z udziału w Radzie Królewskiej. Był jednym z twórców koncyliaryzmu. Pragnął uczynić z Polski potężną siłę w zagrożonym świecie chrześcijańskim. Oprócz Księstwa Siewierskiego, był właścicielem Pińczowa, i zamku w Pińczowie, o którym Jan Długosz pisał, że nie miał sobie równych. Posiadał w sumie ok. 60 wsi i 3 miasta.
Zdaniem niektórych historyków w czasie gdy pracował w kancelarii królewskiej prowadził rodzaj dziennika, w którym odnotowywał ważne wydarzenia. Dzieło to nie zachowało się do naszych czasów. Pochowany został w katedrze na Wawelu.
Zbigniew Oleśnicki był wybitnym człowiekiem Kościoła europejskiego i mężem stanu. Cały swój talent polityczny i zdolności poświęcił dynastii Jagiellonów, wywierając przemożny wpływ na ich politykę. Do końca nie pogodził się jednak z królem Kazimierzem. Wraz z nim odeszła w przeszłość pewna epoka.