Propojsk, (pow. starobychowski)

Propojsk, (po 1945 Sławograd) miasteczko na prawym, wyniosłym brzegu Soży, przy ujściu do niej Proni, pow. starobychowski, przy dawnej szosie moskiewsko-warszawskiej, w 2 okr. pol., gm. Propojsk, o 55 w. od Bychowa a 88 w. na płd.-wschód od Mohylewa. W 1880 r. było tu 2123 mk.l (1023 męż„ i 1100 kob.), w tej liczbie 1071 prawosł., lO katol. i 1042 żydów; 341 dna. drewnianych (107 należy do chrześcijan a 154 { do żydów), letnia rezydencya właścicieli; i w prześlicznym położeniu na stromym brzegu Soży, otoczona pięknym parkiem; 40 sklepów drewnianych; 2 cerkwie murowane, z których jedna p. w. Narodzenia N. M. P., wzniesiona w 1793 r. przez ks. Golicyna; synagoga drewniana i 4 szkoły żydowskie. W P. znajduje się: biuro 2 o kr. policyjnego (stanu), zarząd gminny, szkoła ludowa, lecznica wiejska, biuro sędziego pokoju 7 rewiru okr. mohylewskiego, poczta, biuro poborowe; fabryka kafli, zatrudniająca 21 robotn. i produkująca za 2800 rs., 2 fabryki powroźnicze, zatrudniające 33 robotn* i produkujące za 4500 rs. rocznie, oraz trzy wiatraki. Na znajdującej się przystani na Soźy ładuje się rocznie średnio do 25 statków. W ciągu 9 lat (1872—80) naładowano średnio rocznie na 10 statków 98420 pudów wartości do 30610 rs., wyładowano zaś z 14 statków 95,640 pudów, wartości 79160 rs. W miasteczku odbywa się mało znaczący jarmark w 10 piątek po Wielkiejnocy. Jest to starożytna osada, wymieniona w XIV" w. w liczbie miast zależnych od Kijowa, Wraz z innymi nadane przez Władysława Jagiełłę Skirgajle, ks. trockiemu i połockiemu. W 1430 r. należy do Swidrygajły. Od końca XV w., jako miasto pograniczne z posiadłościami w. ks. mosskiewskich ulegało częstym napadom, podobnie jak podczas wojen kozackich. W 1511 r. otrzymali mieszkańcy przywilej wnoszenia podatków bezpośrednio do skarbu. W tym też czasie było miasto królewskim i stanowiło sstwo niegrodowe, leżące w pow. rzeczyckim woj. mińskiego i zajmujące znaczną część dzisiejszego pow. bychowskiego. Wedle metryk litewskich obejmowało od 1518 r. miasta: P. i Czeczersk, z zamkami, wsiami i dobrami Ozeryszcze, Jeziora, Hryby, Łapicze, Hołowczyce albo Hołowacze, które od t. r, posiadali kolejno: Czartoryscy, Wiszniewscy, Zenowiczowie, Sołtanowie, Służkowie, Krasińscy, Zaronkowie, Niezabitowscy, Sapiehowie, Chreptowiczowie, Massalscy, Brzostowscy, wreszcie z mocy przywileju króla Stanisława Augusta z d. 25 kwietnia 1769 r., po śmierci Stanisława Brzostowskiego, dzierżył te dobra narodowe Niesiołowski, kasztelan nowogródzki, opłacając zeń kwarty złp. 9902 gr. 6. Podczas wojny północnej w pobliżu P.s pod wsią Leśną, wojsko Piotra W. odniosło d. 28 września 1708 r. zwycięztwo nad armią szwedzką pod wodzą Lewenhaupta. 16 września 1772 r. przeszło pod panowanie Rossyi i wkrótce potem darowane zostało przez cesarzową Katarzynę II ks. Aleks. Golicynowi. Obecnie należy do Muromcowej, Gmina propojska ma 6459 mk. (1518 męż.,* 1609 kob. i 3332 dzieci), z których 594 zajmuje się przemysłem leśnym W gminie znajduje się 6936 dzies. lasów prywatnych i 1079 dzies. włościańskich.
[SGKP]