Stanisławów, woj. stanisławowskie

Stanisławów - 244 m npm. Stanisławów Stanisławów liczy wraz z stanowiącymi samodzielne gminy polityczne przedmieściami Knihinin wieś i Knihinin kolonia 64 000 mieszkańców, w połowie żydów, jest trzecim z rzędu miastem Galicyi. Odznacza się wielką czystością i pięknym wyglądem ulic, przy których stoją stylowe wille i staropolskie dworki z gankami na kolumnach w otoczeniu ogródków. Życie miejskie koncentruje się przy ul. Sapieżyńskiej; najpiękniejszą i najdłuższą jest wiodąca do parku ul. Lipowa.

Dworzec kolejowy, jeden z najpiękniejszych w Galicyi, oddalony 1 1/2 km z miasta - dorożka 1 K.

Stanisławów założony dopierow XVII w. przez hetmana Stanisława Rewerę Potockiego, zawdzięcza swój rozwój rodzinie Potockich, którzy tu posiadali duży zamek obronny (dziś przerobiony na szpital wojskowy). W XVIII w. dwukrotnie niszczony, raz przez Rosyan, rozwinął się na nowo pod rządami Austryi, a przez pewien czas był nawet siedzibą Stanów Galicyjskich (obok Lwowa i Krakowa). Dziś z władz wyższych, obok wielu szkół średnich, ma dyrekcyę kolejową i gr.-kat. biskupstwo.
Najważniejszym zabytkiem jest fara z końca XVII w. pomalowana w r. 1877 przez Fabiańskiego. Ołtarz główny i dwa boczne mają rzeźby marmurowe. Cztery posągi Potockich, których groby się tutaj znajdują - na ścianach kościoła i zakrystyi kilka ich portretów. W skarbcu kościoła głowa św. Wincentego w srebrnym relikwiarzu, i cenny ornat. Obok kościoła postawiona w r. 1742 statua św. Jana na pamiątkę opuszczenia miasta przez załogę rosyjską.
Kościół pojezuicki, wysoki barok o dwóch niedokończonych wieżach, obdarto po kasacie zakonu z wszelkich licznych dzieł sztuki i pamiątek; obecnie zamieniony na katedrę gr.-kat. Przed nią mały pomnik cesarza Franciszka I z bronzu. Na rynku brzydki ratusz - w nim licząca 8000 tomów publiczna biblioteka miejska.
Kościół ormiański z r. 1762 otacza wewnątrz oparta na kolumnach galerya; freski Soleskiego. Zawiera on cudowny obraz MB. Synagoga niewykończona, z czerwonej cegły, o czterech wieżach. Na miejscu wałów miejskich promenady.
Przed teatrem pomnik Mickiewicza - obok budynku Sokoła.

Na cmentarzu przy ul. Sapieżyńskiej grób poety Maurycego Gosławskiego, który zmarł w więzieniu tutejszem jako zbrodniarz stanu, oraz członka Rządu Narodowego z r. 1863 Agatona Gillera.

Na końcu ul. Lipowej nieduży, lecz ładny park miejski; obok obelisk Grunwaldzki. Za parkiem zabudowania krajowego zakładu karnego. Najlepszy widok na miasto z góry, jadąc gościńcem do Pawełcza - widać też stamtąd Gorgany. W okolicy Uhrynów z pięknym parkiem oraz Pacyków z fabryką wyrobów i rzeźb z terakoty (zwiedzanie dozwolone).

Galeria zdjęć Stanisławowa
Biografie osób związanych ze Stanisławowem

Bibliografia

Orł.