Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Skała, ob. Skała Podolska
14.02.2010 14:04
Skała - miasto i stara wieś nad rzeką Zbrucz, zwana Skałą Podolską. Miejscowość wzięła nazwę od Skały występującej tutaj i dającej dogodne miejsce do obrony. Na skale wybudowany był zamek obronny otoczony wałami.
Wojny, które nie omijały kresowych miejscowości dotyczyły również i Skały. Była ona kilkakrotnie zdobywana, burzona i odbudowywana na nowo.
Pierwotnie Skała należała do Koryatowiczów, którzy odbudowali zamek-twierdzę zniszczoną przez Tatarów. Książe litewski Witold odbiera Koryatowiczom zamki, a w tym i Skałę. Obsadza zamki swoim wojskiem i dzierży go aż do śmierci. Po śmierci (w 1430 r.) Witolda, Podolanie zajmują miasto i zamek. Upadek miasta był znaczny, dopiero Zygmunt I w 1510 r. zwalnia mieszkańców na 12 lat z podatków. W 1518 r. król ponawia prawa miejskie, który miasto utraciło w czasie wojen. W 1539 r. Skała została znów spalona przez Wołochów. Lustracja przeprowadzona w 1570 r. stwierdziła, że Skała z przyległościami stanowi starostwo niegrodowe. W lustracji z 1615 r. czytamy: miasto... przez inkursyę tatarską spustoszone, włości popalone y poddani z żonami, dziećmi y dobytkiem do Tatar zabrani... także przez swawolnych... tj. Kozaków... bardzo zniszczone.
W 1621 r. Stanisław Lubomirski stanął obozem w Skale, który "samym przyrodzeniem od niedostępnych skał i oblewu rzeki warowny".
W czasach wojen kozackich i tzw. potopu miasto zostało zupełnie zniszczone. Rakoczy idąc na pomoc Szwedom obsadził Skałę silną załogą tak dla utrzymania drogi do swego kraju, jak i odpierania ataków ukrywających się wśród gór oddziału wojska polskiego.
W 1665 r. w Skale było tylko 15 mieszczan. Skała nigdy nie doszła do liczebności i zamożności, jaką miała przed laty. Wprawdzie na górze zamkowej Adam Tarło buduje murowany pałac, ale ten ulega spaleniu po uderzeniu pioruna.
W Skale, a następnie w Sidorowie stał załogą późniejszy bohater, zwycięski obrońca Trembowli Jan Samuel Chrzanowski. Pod koniec XIX w. właścicielem Skały był Andrzej Dunin Łabęcki.
W okresie międzywojennym Skała była siedzibą gminy. Miała też pocztę i posterunek Policji Państwowej oraz placówkę KOP. Brak wiadomości o losach ludzi w czasie wojny.
Na frontach zginęli:
Bator Jan s. Wojciecha, ur. 1908 w Skale Pod., kpr. 1BPZmot, zaginął bez wieści 20.IV.1945 w Odernitz
Blał Władysław s. Piotra, ur. 1923 w Skale Pod., szer. 11 pp, poległ pod Złotowem
Chląpek Michał s. Wincentego, ur. 1901 w Skale Pod., szer. 1BPZmot., poległ 20.IV.1945 w Odernitz
Chłowpek Zygmunt s. Ludwika, ur. 1905 w Skale, kpr. 17 pp, zaginął bez wieści 28.IV.1945 w rej. Luppe
Klimek Gustaw s. Ernesta, ur. 8.XII.1923 w Skale Pod., kpr. 28 pas, poległ 25.IV.1945 r.
Wojny, które nie omijały kresowych miejscowości dotyczyły również i Skały. Była ona kilkakrotnie zdobywana, burzona i odbudowywana na nowo.
Pierwotnie Skała należała do Koryatowiczów, którzy odbudowali zamek-twierdzę zniszczoną przez Tatarów. Książe litewski Witold odbiera Koryatowiczom zamki, a w tym i Skałę. Obsadza zamki swoim wojskiem i dzierży go aż do śmierci. Po śmierci (w 1430 r.) Witolda, Podolanie zajmują miasto i zamek. Upadek miasta był znaczny, dopiero Zygmunt I w 1510 r. zwalnia mieszkańców na 12 lat z podatków. W 1518 r. król ponawia prawa miejskie, który miasto utraciło w czasie wojen. W 1539 r. Skała została znów spalona przez Wołochów. Lustracja przeprowadzona w 1570 r. stwierdziła, że Skała z przyległościami stanowi starostwo niegrodowe. W lustracji z 1615 r. czytamy: miasto... przez inkursyę tatarską spustoszone, włości popalone y poddani z żonami, dziećmi y dobytkiem do Tatar zabrani... także przez swawolnych... tj. Kozaków... bardzo zniszczone.
W 1621 r. Stanisław Lubomirski stanął obozem w Skale, który "samym przyrodzeniem od niedostępnych skał i oblewu rzeki warowny".
W czasach wojen kozackich i tzw. potopu miasto zostało zupełnie zniszczone. Rakoczy idąc na pomoc Szwedom obsadził Skałę silną załogą tak dla utrzymania drogi do swego kraju, jak i odpierania ataków ukrywających się wśród gór oddziału wojska polskiego.
W 1665 r. w Skale było tylko 15 mieszczan. Skała nigdy nie doszła do liczebności i zamożności, jaką miała przed laty. Wprawdzie na górze zamkowej Adam Tarło buduje murowany pałac, ale ten ulega spaleniu po uderzeniu pioruna.
W Skale, a następnie w Sidorowie stał załogą późniejszy bohater, zwycięski obrońca Trembowli Jan Samuel Chrzanowski. Pod koniec XIX w. właścicielem Skały był Andrzej Dunin Łabęcki.
W okresie międzywojennym Skała była siedzibą gminy. Miała też pocztę i posterunek Policji Państwowej oraz placówkę KOP. Brak wiadomości o losach ludzi w czasie wojny.
Na frontach zginęli:
Bator Jan s. Wojciecha, ur. 1908 w Skale Pod., kpr. 1BPZmot, zaginął bez wieści 20.IV.1945 w Odernitz
Blał Władysław s. Piotra, ur. 1923 w Skale Pod., szer. 11 pp, poległ pod Złotowem
Chląpek Michał s. Wincentego, ur. 1901 w Skale Pod., szer. 1BPZmot., poległ 20.IV.1945 w Odernitz
Chłowpek Zygmunt s. Ludwika, ur. 1905 w Skale, kpr. 17 pp, zaginął bez wieści 28.IV.1945 w rej. Luppe
Bibliografia
Wieś Kresowa. Czabarówka i sąsiedzi, t. 3.
Klimek Gustaw s. Ernesta, ur. 8.XII.1923 w Skale Pod., kpr. 28 pas, poległ 25.IV.1945 r.