Żyznów, pow. strzyżowski

%AFyzn%F3w

Wieś jest położona na południowy wschód od Strzyżowa, nad rzeką Stobnicą - prawobrzeżnym dopływem Wisłoka. Do Stobnicy w Żyznowie wpada duży potok Bonarówka. Wieś otoczona jest zalesionym wzgórzami (w większości bez nazw), grzbietem Brzeżanka (484 m npm.), wzgórzami Łysa Góra i Wisznia. Część wsi - późniejszego Żyznowa istniała już przed 1390 r. na prawie polskim. Wynika to z dokumentu, w którym król Władysław Jagiełło przeniósł Czaderowi z Potoka z prawa polskiego na niemieckie kilka wsi, w tym między innymi "Minussziznów". W latach 1424-26 Żyznów był w części własnością Piotra i Klemensa z Prochny, w 1436 Kiełcza z Prochny. Jednocześnie część Żyznowa należała do Pakosza ze Strzyżowa i Czudca, który w latach 1419-57 skupił znaczne dobra. W 1457 r. miało miejsce rozgraniczenie między posiadłościami Pakosza (Żyznowem, Godową, Gbiskami i Brzeżanką) a dobrami klasztoru koprzywnickiego - Wysoką. Spadkobiercami Pakosza byli dziedzice Strzyżowa i Czudca - Jan i Mikołaj. Dokonali oni podziału majątku w 1462 r. Mikołaj zastawił wieś Żyznów Mikołajowi Uchaczowi za 130 grzywien, ale pod koniec XV w. znów był jej właścicielem. Mikołaj był kasztelanem wiśnickim i starostą bieckim, a także posłem króla do Turcji. Długosz podaje, że w Żyznowie był folwark sołtys (wieś na prawie niemieckim). W 1536 r. wieś była podzielona między Szufnarowskich i Strzyżowskich. Żyznów wyższy (Szufnarowskich) miał 24 kmieci, karczmę, dwie zagrody, 14 pustych ról, młyn i dwór z folwarkiem. Wieś szacowano na 500 grzywien. Żyznów Niższy (Strzyżowskich) miał 4 kmieci, część pustych ról, folwark sołtysi o 2 łanach, karczmę, młyn i sadzawkę. Wieś szacowano na 800 grzywien. Obie części Żyznowa należały w tym czasie do parafii w Lutczy. W 1581r. Żyznów Niższy (Dolny) należał do rodu Bączalskich. Wieś miała 12 łanów i łan sołtysi. Było tu 24 kmieci, 3 zagrodników, 11 komorników i 2 rzemieślników. Żyznów Wyższy (Górny) należał wtedy do Seweryna Bonera. Miał 6 łanów ról, 18. kmieci, 6. zagrodników, 7. komorników i 1. rzemieślnika. Boner był w tym czasie właścicielem zamku Kamieniec i kilku okolicznych wsi. W 1557 roku podzielił on majątek między synów. Syn, też Seweryn (z drugiego małżeństwa -z Jadwigą Kościelecką) otrzymał Żyznów Górny (Wyższy), a w 156Or. także spadek po zmarłym bracie Stanisławie, utrzymując ten pokaźny majątek do końca XVI w. Z tym, że jego część w 1585r. przeszła na Firlejów poprzez małżeństwo Zofii Bonerówny (siostry Seweryna) z Janem Firlejem, marszałkiem wielkim koronnym. W XVII w. Żyznów Górny jest w posiadaniu Ciepielewskich -właścicieli Domaradza. Stan gospodarczy wsi uległ pogorszeniu wskutek różnych wojen i niekorzystnych wydarzeń politycznych.
Żyznów Dolny stał się pod koniec XVIII w. własnością Antoniego Dydyńskiego. Żyznów Górny posiadł Józef Radziwiłł. Który kupił między innymi: Gbiska, Tropie i Łętownię. W I połowie XIX w. Jako właściciele występują Łempiccy, w II połowie też: Hilary Łempicki (1855), Henryk Straszewski (mąż Marii, córki Hilarego -1873). W 1877r. dobra te dziedziczą córki -Helena i Jadwiga Straszewskie). W 1898r., po śmierci Jadwigi, całość dóbr przejęła siostra Helena -hrabina Łosiowa, a po jej śmierci majątek odziedziczył jej mąż -hrabia Witold Łoś, który sprzedał żyznowski dwór w 1917 Stanisławowi Bylickiemu i Róży z Grudzińskich Bylickiej.
Żyznów był własnością Bylickich do 1944r., kiedy to majątek ten upaństwowiono i rozparcelowano. Chłopi otrzymali 280 ha ziemi, a w pałacu z resztówką utworzono w 1949r., istniejący do dziś, Państwowy Dom Dziecka.
Łempiccy w I połowie XIX w. wybudowali z kamienia i cegły piętrowy pałac na resztkach wcześniejszego dworu, wzmiankowanego w 1536r. Przed 1877 r. ówczesna właścicielka Żyznowa Maria Straszewska założyła park przy pałacu w typie krajobrazowym z prostokątnym stawem i okrągłą wyspą (zachowaną do dziś). W połowie XIX w. Był w Żyznowie murowany dwór z folwarkiem mającym cztery budynki murowane, trzy drewniane i ogromny sad nad rzeką. Nad potokiem Bonarówka była też cegielnia. Drugi folwark, zwany "Pawlapol", miał dwa budynki murowane, dwa drewniane i położony był na północny wschód od dworu. Były też dwa stawy: przy rzece Stobnicy i Młynówce, (przy której był również młyn wodny). We wsi było trzy karczmy: przy drodze na Godową, Lutczę i Jawornik, były cztery krzyże przydrożne: dwa przy drodze do Godowej, na rozstaju dróg i niedaleko karczmy. Naprzeciwko dworu, po drugiej stronie rzeki, w XVII w. wybudowano murowaną kaplicę, a w 1862 r. wzniesiono obok murowany kościół. Około 1880 r. wybudowano murowany budynek stacji kolejowej (miała tu przebiegać linia kolejowa Strzyżów - Brzozów), adaptowany później na gospodę, a obecnie dom mieszkalny. W roku 1875 Żyznów miał 95 domów 655 mieszkańców, w 1870 r. (931 mieszkańców), w 1930 r. (1160 mieszkańców), 1990 r. (950 mieszkańców). W 1890 r. były w Żyznowie cztery karczmy, młyn, tartak, cegielnia i dwa folwarki. Szkołę ludową murowaną wzniesiono w 1900 r. Stanisław Bylicki po przybyciu do Żyznowa obok cegielni uruchomił tartak, który funkcjonował do 1932 r. W XIX w. na kilkusetletnim dębie powieszono drewnianą kapliczkę szafkową z ludową rzeźbą Chrystusa, wybudowano dzwonnicę i plebanię oraz dwie murowane kapliczki. W 1912 r. erygowano nową parafię (wydzieloną z parafii Lutcza), do której należy obecnie wieś Bonarówka. W czasie II wojny światowej w pałacu w Żyznowie był szpital, a w latach 1945-1948 funkcjonowało tu sanatorium przeciwgruźlicze. Pałac jest w stylu klasycystycznym, ozdobiony od frontu ośmioma kolumnami. Ma piwnice sklepione kolebkowo z połowy XVII w.

Galeria zdjęć Żyznowa

Bibliografia

zszyznow.webpark.pl/index_pliki/Page416.htm