Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Statuty koronne
18.04.2009 19:48
Statuty koronne. Skrzefcuski w „Prawie polskiem" tak
określa różnicę statutu od konstytucyi: „Ustawy nasze od
Kazimierza Wielkiego aż do Zygmunta Augusta, łacińskim
językiem pisane, statutami zowią, to jest prawami niby od
samego króla za radą senatu stanowionemi, późniejsze zaś
polskim językiem pisane, konstytucyami". Określenia tego
nie można jednak brać bardzo ściśle, bo i prawa Ka-
zimierzowe nazywano po łacinie Constitutiones. Pierwszym
statutem koronnym, obejmującym kodyfikacyę
zwyczajowych praw polskich, jest Wiślicki z r. 1347 (ob.). Drugim
ogłoszony w Warce r. 1423 przez Władysława Jagiełłę.
Dalej idą statuty Kazimierza Jagiellończyka: ogłoszony
w Piotrkowie r. 1447, ułożony w Nieszawie i we wsi Opoki
r. 1454, w Nowem Mieście Korczynie r. 1465. Z czasów
Jana Olbrachta znany jest statut piotrkowski z roku 1493
i inny z roku 1496. Z czasów Aleksandra Jagiellończyka
istnieją statuta z lat: 1503, 1504 i 1505. Na zjeździe
koronacyjnym w Krakowie r. 1507 ułożone zostały statuta
Zygmunta I. "Ustawy piotrkowskie z lat 1510, 1511, 1519
i wszystkie dalsze, np. bydgoskie z r. 1520, piotrkowskie
z r. 1523, krakowskie z lat 1527 i 1532, znowu
piotrkowskie (1538) i krakowskie (1539, 1540, 1543), wreszcie
piotrkowskie ostatnie (1544), uważane są za statuty, jako pisane
po łacinie, ale właściwie należą juź do konstytucyj bo
i tytuł Constitutiones noszą i uchwalone zostały już nie
przez samego króla z wielkoradą senatorów, ale z
przeważnym udziałem izby poselskiej, t. j. stanu rycerskiego.
Stępica ob. Łowieckie prawa.
Sternica ob. Dożynki.
Stolnik, po łacinie dapifer, urząd, który widzimy już
na dworach książąt piastowskich i w dokumentach od roku
1173. W r. 1382 wymieniony jest stolnik kaliski. Za
Jagiellonów stał się dygnitarzem, a był koronny i litewski.
Za Zygmunta III idzie szereg stolników obok podstolich.
Szereg ten na czas jakiś musiał być przerwany, bo kanclerz
Albryeht Radziwiłł w swoich pamiętnikach wspomina, że
Władysław IV wznowił ten urząd dla swego ulubieńca
Adama Kazanowskiego. Stolnik nadworny koronny (dapifer
curiae regni) był ciągle, a za czasów Władysława IV znika
tytuł stolnika nadwornego a powstaje wielkiego, czyli
nadworny awansuje na wielkiego. Z podstolego szło się
zwykle na stolnika, ze stolnika na kraj czego lub podczaszego.
W XVIII wieku stolnikowie posuwali się do senatu. Na
Rusiach byli naprzód stolnikowie województwa całego, np.
wołyńscy, potem powiatowi, bo godności i urzędy
przechodziły tam z Korony pierwej do większych organizmów
społecznych, a później do mniejszych.
http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/docmetada ... C9339C77-1
określa różnicę statutu od konstytucyi: „Ustawy nasze od
Kazimierza Wielkiego aż do Zygmunta Augusta, łacińskim
językiem pisane, statutami zowią, to jest prawami niby od
samego króla za radą senatu stanowionemi, późniejsze zaś
polskim językiem pisane, konstytucyami". Określenia tego
nie można jednak brać bardzo ściśle, bo i prawa Ka-
zimierzowe nazywano po łacinie Constitutiones. Pierwszym
statutem koronnym, obejmującym kodyfikacyę
zwyczajowych praw polskich, jest Wiślicki z r. 1347 (ob.). Drugim
ogłoszony w Warce r. 1423 przez Władysława Jagiełłę.
Dalej idą statuty Kazimierza Jagiellończyka: ogłoszony
w Piotrkowie r. 1447, ułożony w Nieszawie i we wsi Opoki
r. 1454, w Nowem Mieście Korczynie r. 1465. Z czasów
Jana Olbrachta znany jest statut piotrkowski z roku 1493
i inny z roku 1496. Z czasów Aleksandra Jagiellończyka
istnieją statuta z lat: 1503, 1504 i 1505. Na zjeździe
koronacyjnym w Krakowie r. 1507 ułożone zostały statuta
Zygmunta I. "Ustawy piotrkowskie z lat 1510, 1511, 1519
i wszystkie dalsze, np. bydgoskie z r. 1520, piotrkowskie
z r. 1523, krakowskie z lat 1527 i 1532, znowu
piotrkowskie (1538) i krakowskie (1539, 1540, 1543), wreszcie
piotrkowskie ostatnie (1544), uważane są za statuty, jako pisane
po łacinie, ale właściwie należą juź do konstytucyj bo
i tytuł Constitutiones noszą i uchwalone zostały już nie
przez samego króla z wielkoradą senatorów, ale z
przeważnym udziałem izby poselskiej, t. j. stanu rycerskiego.
Stępica ob. Łowieckie prawa.
Sternica ob. Dożynki.
Stolnik, po łacinie dapifer, urząd, który widzimy już
na dworach książąt piastowskich i w dokumentach od roku
1173. W r. 1382 wymieniony jest stolnik kaliski. Za
Jagiellonów stał się dygnitarzem, a był koronny i litewski.
Za Zygmunta III idzie szereg stolników obok podstolich.
Szereg ten na czas jakiś musiał być przerwany, bo kanclerz
Albryeht Radziwiłł w swoich pamiętnikach wspomina, że
Władysław IV wznowił ten urząd dla swego ulubieńca
Adama Kazanowskiego. Stolnik nadworny koronny (dapifer
curiae regni) był ciągle, a za czasów Władysława IV znika
tytuł stolnika nadwornego a powstaje wielkiego, czyli
nadworny awansuje na wielkiego. Z podstolego szło się
zwykle na stolnika, ze stolnika na kraj czego lub podczaszego.
W XVIII wieku stolnikowie posuwali się do senatu. Na
Rusiach byli naprzód stolnikowie województwa całego, np.
wołyńscy, potem powiatowi, bo godności i urzędy
przechodziły tam z Korony pierwej do większych organizmów
społecznych, a później do mniejszych.
http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/docmetada ... C9339C77-1