Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.

Pasecki Sergiusz

27.05.2010 02:31
Sergiusz Pasecki (1901-1964)

Urodził się w Lachowiczach koło Baranowicz, zmarł w Londynie. Polski pisarz, publicysta polityczny, oficer wywiadu, żołnierz Armii Krajowej. Piasecki pisał przede wszystkim o rzeczywistości życia na pograniczu polsko-sowieckim ale tworzył również satyry ośmieszające „ludową demokrację”.

Był nieślubnym dzieckiem zubożałego i zrusyfikowanego szlachcica Michała Piaseckiego i białoruskiej wieśniaczki Kławdii Kułakowicz. W dzieciństwie wychowywała go konkubina ojca Filomena Gruszewska. W domu rodziców rozmawiano wyłącznie po rosyjsku. Jako kilkunastoletni chłopak trafił do więzienia z powodu bójki w szkole. Uciekł z niego i trafił do Moskwy, gdzie był świadkiem wydarzeń rewolucyjnych i śmierci swoich przyjaciół. Nabrał wtedy odrazy do ideologii bolszewików. W trakcie rewolucji przyjechał do Mińska, gdzie związał się z lokalnym światem przestępczym. Kiedy do miasta wkroczyły oddziały białoruskie walczące o istnienie niepodległej Białorusi, Piasecki zaciągnął się do nich. Wkrótce jednak zostały one rozbite i przeszedł do polskiej Dywizji Litewsko-Białoruskiej, która w tym czasie zajęła Mińsk i podążała z ofensywą na wschód. Uczestniczył w obronie Warszawy podczas wojny 1920 roku.

Po odejściu z armii Sergiusz Piasecki był człowiekiem bez żadnych perspektyw. Nie miał też żadnego wykształcenia. Tułał się po Wileńszczyźnie imając się najróżniejszych zajęć, by wymienić tylko szulerkę, fałszowanie czeków czy uczestnictwo w produkcji pornografii. Ten okres życia opisuje w powieści Żywot człowieka rozbrojonego.

Piasecki nawiązał współpracę z II Oddziałem Sztabu Generalnego, czyli polskim wywiadem. Dobra znajomość realiów Kresów oraz języka rosyjskiego wraz z lokalnymi dialektami uczyniły z niego świetnego wywiadowcę. Jednak sam wywiad płacił mało i Piasecki zajął się przemytem przynoszącym dużo większe dochody. Za ucieczkę z pułapki zastawionej przez OGPU i uratowanie kolegi, awansował do stopnia podporucznika. Utrzymywał kontakty z sowieckimi oficerami i często, aby ich pozyskać używał kokainy. Wpadł w narkomanię i został zwolniony z wywiadu.

Próbował bez powodzenia wstąpić do Legii Cudzoziemskiej. Będąc pod wpływem narkotyków zajmował się rozbojem. Policja dzięki denuncjacji kochanki jego wspólnika, aresztowała ich w Wilnie, a sąd skazał (w 1926 r.) na karę śmierci. Awanturników uratowała wywiadowcza przeszłość Piaseckiego – prezydent zamienił wyrok na 15 lat więzienia. W więzieniu czytał Biblię i tygodnik „Wiadomości Literackie”. Dopiero wtedy nauczył się literackiego języka polskiego. Przełomem w jego życiu był moment, kiedy zauważył ogłoszenie o konkursie literackim co spowodowało, że zaczął spisywać swoje dotychczasowe przygody na pograniczu. Pisał w niewielkim brulionie, który zapełniał wielokrotnie z braku miejsca pisząc poziomo i następnie pionowo. Pierwsze dwie książki dotyczące wywiadu zatrzymała cenzura więzienna. Dopiero trzecia - Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy - mogła wydostać się ze Świętego Krzyża (najsroższego więzienia II Rzeczypospolitej). Zdobyła ona olbrzymią popularność i została przetłumaczona na wiele języków obcych. O uwolnienie Piaseckiego zaczął zabiegać cały panteon polskich pisarzy z Melchiorem Wańkowiczem na czele. W 1937 prezydent Ignacy Mościcki ułaskawił pisarza.

Po leczeniu w Zakopanem przeniósł się do majątku Rohotna pod Nowogródkiem. W trakcie pobytu w górach przyjaźnił się ze śmietanką życia towarzyskiego kraju. Jego przyjacielem był m.in. Stanisław Ignacy Witkiewicz, który kilka razy go portretował. Po wybuchu II wojny światowej do Piaseckiego z prośbą o współpracę zgłosił się wileński oddział Związku Walki Zbrojnej. Zaproponowano mu dowodzenie plutonem egzekucyjnym wykonującym wyroki śmierci wydane przez podziemny sąd. Zgodził się na współpracę, jednak odmówił wygłoszenia przysięgi tłumacząc się swoim indywidualizmem. Mimo to, Piasecki był cennym nabytkiem dla Armii Krajowej. Wiele jego akcji było niezwykle brawurowych. Najsłynniejszą jego akcją było przeprowadzone osobiście 13 czerwca 1943 włamanie do ochranianego przez Gestapo urzędu. Udało mu się wynieść dokumenty (...). Wśród wykradzionych papierów znajdowało się (...) archiwum dokumentujące zbrodnię katyńską sporządzone przez Józefa Mackiewicza. Za wyczyn ten Piaseckiego uhonorowano Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Poza tym Piasecki wykonał 16 marca 1943 wyrok na Czesławie Ancerewiczu, redaktorze gadzinowego „Gońca Codziennego”.

W 1942 ożenił się z Jadwigą Waszkiewicz, przechodząc wcześniej na katolicyzm; 17 czerwca 1944 urodził im się syn Władysław. Po wyzwoleniu Kresów Wschodnich Piasecki przez rok przebywał w Polsce ukrywając się przed Urzędem Bezpieczeństwa (...). W 1946 roku z obsadą konwoju UNRRA wyjechał do Włoch gdzie utrzymywał się z prac fizycznych. Próbował też z mizernym skutkiem uzyskać tantiemy z wydanych za granicą swoich książek. Znowu pomógł mu Melchior Wańkowicz, który poprosił gen. Andersa by przyjęto Piaseckiego do II Korpusu, dzięki czemu wraz z wojskiem dostał się do Anglii. Na emigracji dużo pisał, m.in. odtworzył swoje więzienne książki zatrzymane przez cenzurę. Zajmował się też publicystyką polityczną. Był bezkompromisowym wrogiem ustroju komunistycznego i jego współpracowników. (...) Niejednokrotnie surowo oceniał łagodną wobec ZSRR politykę państw Zachodu. W Wielkiej Brytanii żył w niezwykle skromnych warunkach. Zmarł na raka w 1964.

Twórczość literacka Sergiusza Piaseckiego to m.in.: Piąty etap – autobiograficzna powieść o pracy agenta wywiadu na radzieckim pograniczu; Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy – opis życia przemytników na pograniczu polsko-sowieckim; Drogą pod ściankę (także jako Drogą pod mur) – autobiografia z lat dzieciństwa i młodości; Bogom nocy równi – kontynuacja Piątego etapu; Trylogia złodziejska, o środowisku przestępczym Mińska Litewskiego; Zapiski oficera Armii Czerwonej – zjadliwa satyra na radziecką propagandę, armię i państwo; Żywot człowieka rozbrojonego – losy zdemobilizowanego weterana wojny 1920 roku; Adam i Ewa – trudna miłość dwojga bohaterów wkomponowana w wojenną zawieruchę na Wileńszczyźnie w 1939 roku; Wieża Babel – lata okupacji i walki podziemnej na Wileńszczyźnie; Człowiek przemieniony w wilka – działalność na Kresach w latach 1939-1942; Dla honoru Organizacji - działalność w Armii Krajowej w latach 1942-1943.
Źródło: www.wilniuki.lt