Zgliczyńska Pelagia (1843–1909)

Pelagia Zgliczyńska, zam. Dąbrowska.
Urodziła się ona w Dubience (Lubelszczyzna) jako córka Michała Zgliczyńskiego i Pelagii z Piotrowskich. W 1861 poznała Jarosława Dąbrowskiego (1836–1871) podczas jego pobytu w Warszawie (był to jej dalszy kuzyn). W 1862 r. zaręczyli się, Był on inicjatorem, kwatermistrzem i faktycznym organizatorem Komitetu Centralnego Narodowego. Przygotowywał on także plan wybuchu powstania styczniowego już w 1862 przez zajęcie trzech twierdz - ale wskutek denuncjacji uwięziony został w Cytadeli Warszawskiej. Dąbrowska brała udział w przygotowaniach powstańczych. Pośredniczyła pomiędzy członkami Komitetu Centralnego Narodowego a mężem, któremu dostarczała broń, mapy, przedmioty potrzebne do planowanego przez niego buntu więźniów. W Cytadeli 5 kwietnia 1864 r. na dwa dni przed planowaną egzekucją Jarosława odbył się ich ślub. Rozstrzelanie męża zamieniono na katorgę lecz udało mu się uciec z więzienia etapowego w Moskwie. Pelagię aresztowana zaraz po ślubie i osadzono w X Pawilonie. Została następnie zesłana do Aradatowa, skąd po roku Dąbrowski zorganizował jej ucieczkę. Wyjechali przez Finlandię, Szwecję i Danię do Francji. Wzięli udział w Komunie Paryskiej, podczas której poległ Jarosław, dowódca sił zbrojnych Komuny. Pelagia w maju 1871 r. przez Anglię wróciła do kraju i zamieszkała początkowo w Jaśle, a w 1880 r. osiadła w Krakowie. Pracowała jako nauczycielka w szkole św. Andrzeja, potem w pensjach żeńskich, między innymi Karoliny Krynickiej. Następnie została ochmistrzynią w nowo powstałym I Gimnazjum Żeńskim (ul. św. Jana 11). W 1903 r. w wyniku różnicy poglądów z dyrektorem Trzaskowskim na wychowanie religijne, przeniosła się do Gimnazjum Królowej Jadwigi (Pałac Spiski na Rynku i ul. Wolska 11), w którym pracowała do końca życia. W szkołach uczyła języka polskiego, francuskiego, była "damą klasową" i ochmistrzynią.

Bibliografia

[1] Gaczoł Ewa, Tableau Gimnazjum Żeńskiego – ze zbiorów Cyfrowego Thesaurusa - opis
[2] Nekrolog - Czas 12.2.1909
[3] Sprawozdania gimnazjum żeńskiego w Krakowie za lata 1897-1903
[4] Sprawozdania gimnazjum żeńskiego im . Królowej Jadwigi w Krakowie za lata 1904-1909