Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Wolny Konstanty marszałkiem, Sejm Śląski i autonomia
3.02.2009 16:23
Podczas wyborów w dniu 24.09.1922 r. do Sejmu Śląskiego, Wolny kandyduje na posła z ramienia Chrześcijańskiego Zjednoczenia Ludowego. W dniu 10.10.1922r. podczas pierwszego posiedzenie Sejmu Śląskiego Wolny zasiada już jako poseł. Następnie podczas obrad sesji zwyczajnej w jej cz. I, Wolny przedstawił projekt regulaminu, a podczas II cz. obrad wybrano członków prezydium: marszałka, wicemarszałków i sekretarza. Głosami 43 na 48 marszałkiem został Wolny.
Działo się to w dniu 13.10.1922r.
Marszałek Konstanty Wolny przez trzy kadencje przestrzegał zasady, o której mówił podczas podziękowania posłom za wybór w 1922r.:
„W urzędowaniu moim będę sprawiedliwy, że będę bezpartyjny, że będę się starał pracować tak, żeby wszyscy byli z urzędowania mego zadowoleni”. Był ww. sformułowaniom wierny. Tak oto w krótkim zarysie przedstawia się najważniejszy czynnik autonomiczny województwa śląskiego – Sejm Śląski – i jego działalność.
Jednym z głównych momentów historycznych Górnego Śląska było otwarcie Sejmu Śląskiego. Polska zapewniła jeszcze przed plebiscytem Górnemu Śląskowi samorząd wojewódzki. Nie była to tylko czcza obietnica, ale naprawdę ścisłe wykonanie zobowiązania przez państwo.
Uroczysty akt otwarcia sejmu śląskiego odbył się w dniu 10.10.1922r. już w kwadrans przed godz. 4-tą. Przed terminem otwarcia sesji pierwszego sejmu śląskiego, zaroił się gmach wojewódzki, wspaniała budowla, w której mieściła się dawniej wyższa szkoła dla techników budowniczych. O godz. 4 sala posiedzeń Sejmu, mieszcząca się na drugim piętrze, zapełniła się nowo wybranymi posłami, przedstawicielami rządu centralnego, władz wojewódzkich, prasy miejscowej, warszawskiej, krakowskiej i zagranicznej. W przedziale dla publiczności znalazło miejsce wiele znanych osobistości politycznych z Województwa Śląskiego z Polski i zagranicy.
Między obecnymi, obok prezydenta ministrów Nowaka, Wojewody Rymera i naczelników różnych wydziałów w rządzie i Województwa śląskiego, którzy ugrupowali się w pobliżu stołu prezydialnego. Zauważono też jako gości delegata biskupiego ks. prałata Kapicę, komenderującego Województwie generała Horoszkiewicza i innych.
Przy udziale posłów, którzy zjawili się w komplecie, licznych przedstawicieli prasy i publiczności prezydent ministrów dr Nowak około godz. 430 dokonał otwarcia pierwszego Sejmu Śląskiego. Prezydent Nowak wygłosił przy tej sposobności mowę.
Prezydent powołał następnie na tymczasową przewodniczącą najstarszą z posłów p. Janinę Omańkowską, która wygłosiła mowę.
Po wyczerpaniu porządku dziennego, p. Omańkowska o godz. 5 zamknęła posiedzenie.
W myśl statutu autonomicznego Sejm Śląski posiadał pełnię praw ustawodawczych w następujących dziedzinach:
1. W sprawach używania języka polskiego i niemieckiego w urzędach na obszarze Śląska,
2. W ustawodawstwie dotyczącym śląskich władz administracyjnych, samorządu powiatowego, miejskiego i w gminach, jak też podziału administracyjnego Śląska,
3. W ustawodawstwie sanitarnym, z wyjątkiem przepisów o zwalczaniu chorób zaraźliwych i zaraz zwierzęcych,
4. W sprawach organizacji i sił policyjnych i żandarmerii,
5. W sprawach policji budowlanej, ogniowej i drogowej,
6. W zakresie szkolnictwa wszystkich rodzajów i stopni,
7. W sprawach kościelnych, z wyjątkiem konkordatu,
8. W sprawach zaopatrzenia ubogich i zwalczania włóczęgostwa i żebractwa,
9. W sprawach dotyczących ustawodawstwa o rolniczych organizacjach zawodowych, jak np. izb rolniczych, organizacji kredytu rolniczego, komasacji gruntów, następnie o wytwórczości rolniczej i leśnej, a mianowicie polowania, rybołówstwa, chowu bydła, ochrony pól i zarządzania, co do tępienia szkodników rolnych i leśnych, wreszcie o melioracjach rolnych,
10. W sprawach dotyczących ustawodawstwa wodnego, z wyjątkiem sztucznych dróg wodnych oraz regulacji rzek spławowych i granicznych,
11. W ustawodawstwie dotyczącym elektryfikacji i to tak dla celów prywatnych, jako też dla celów publicznych,
12. W ustawodawstwie o kolejach drugo- i trzeciorzędnych oraz o komunikacji elektrycznej i motorowej,
13. W ustawodawstwie przeciw lichwie, włączając w to lichwę mieszkaniową,
14. W sprawach zakładów użyteczności publicznej oraz robót publicznych, dokonanych na koszt Skarbu śląskiego,
15. W ustaleniu dorocznego budżetu śląskiego, w zaciąganiu pożyczek wojewódzkich, jako tez i przy zbywaniu, zamianie i obciążaniu nieruchomego majątku wojewódzkiego,
16. W nakładaniu podatków i opłat publicznych, śląskich, stosowni do przepisów ustawy,
17. W ustawodawstwie w wydawaniu przepisów cywilnych i karnych w sprawach, zastrzeżonych ustawodawstwu śląskiemu.
Na mocy wyżej wymienionej ustawy odbyły się we wrześniu 1922r. wybory do pierwszego Sejmu Śląskiego, przy czym według ówczesnego stanu ludności w województwie Śląskiem wybrano 48 posłów, w tym 34 polskich i 14 przedstawicieli mniejszości niemieckiej. Sejm ten obradował od października 1922r do 13 lutego 1929r., a wiec przeszło 6 lat, uchwalając w tym czasie 313 ustaw z różnych dziedzin życia. Ważniejsze jego uchwały i ustawy są: Ustawa zaprowadzająca język polski jako urzędowy, uchwała, wyrażająca zgodę Sejmu Śląskiego na wprowadzenie na Śląsk waluty polskiej, uchwała wyrażająca zgodę na pobór rekruta z ziemi śląskiej, ustawy powołujące do życia Izbę Rolniczą i Rzemieślnicza, ustawy, na mocy, których otworzono kilka szkół średnich i seminariów nauczycielskich, ustawy o obronie lokatorów, oraz tworząca Śląski Fundusz Gospodarczy, ustawy o uposażeniu urzędników i funkcjonariuszy Województwa śląskiego oraz emerytalna, ustawa na mocy, której utworzono wielkie Katowice, ustawy o budowie kilku linii kolejowych, ustawy o regulowaniu finansów komunalnych, oraz o śląskim komunalnym Funduszu zapomogowym, jako też cały szereg innych.
Ponieważ pierwszy sejm Śląski nie uchwalił najważniejszej ustawy, a mianowicie o ustroju województwa śląskiego, ani ordynacji wyborczej do Sejmu Śląskiego, przez to wybory do drugiego Sejmu Śląskiego odbyły się dopiero w maju 1930r. i to na podstawie ordynacji wyborczej do sejmu, Rzplitej, czyli w ten sam sposób, jak do pierwszego Sejmu Śląskiego. Drugi Sejm Śląski posiadał również 48 posłów. Sejm ten już po 3-miesięcznej działalności został rozwiązany, a w grudniu tego roku wybrano trzeci Sejm Śląski, również w ten sam sposób jak poprzednie. W sejmie tym mniejszość niemiecka posiadała już tylko 7 przedstawicieli, a dwóch niemieckich socjalistów tworzyli z polskim towarzyszem w tymże sejmie klub osobny.
Marszałkiem wszystkich trzech sejmów był adwokat Konstanty Wolny.
Za całokształt działalności społecznej i za zasługi w pracy przygotowującej przyłączenie Śląska do Polski odznaczony został w 1922 r. Krzyżem Komandorskim Polonia Restituta.
Po rozpoczęciu działalności I kadencji Sejmu, dzięki inicjatywie marszałka, do budżetu wstawiono pozycję przewidzianą na założenie biblioteki dla potrzeb posłów. Z czasem nakłady finansowe na zakup książek wzrastały i dzięki zabiegom Wolnego księgozbiór był coraz większy i coraz więcej posiadał cennych nabytków. Doprowadził m. in. do zakupu księgozbioru K. Prusa, który liczył kilka tysięcy tomów. W 1933r. Sejm Śląski nabył od Towarzystwa Czytelni Ludowych dom oświatowy będący w budowie, a po jej zakończeniu wyprowadzono tam bibliotekę. W 1935r. biblioteka liczyła ponad 75000 woluminów. W 1933r. marszałek Wolny zatwierdził wydany drukiem regulamin Biblioteki Sejmu Śląskiego. Zwrócił się również do Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w sprawie przyznania bibliotece prawa do otrzymywania bezpłatnego jednego egzemplarza każdego wydania w Polsce poświęconego Śląskowi.
Marszałek patronował również wielu organizacjom, z których wyliczyłbym tylko:
• Towarzystwo dla Zgromadzenia i Przeprowadzenia Opieki nad Uchodźcami Narodowości Polskiej z Państwa Niemieckiego i Czeskiego,
• Automobilklub Śląski z siedzibą w Katowicach (założony w 1924r.),
• honorowe członkostwo w komitecie obchodów 10-lecia pierwszego powstania śląskiego,
• członek honorowego prezydium Związku Harcerstwa Polskiego.
Odpowiedź dlaczego postać marszałka Konstantego Wolnego przetrwała do dziś należy szukać w trafnej Jego ocenie np. przez posła Stanisława Janickiego, cyt.:
„……..Najpopularniejsza postać na Śląsku w okresie międzywojennym, trzykrotny marszałek Sejmu Śląskiego, notariusz, adwokat i mecenas kultury. Z charakteru i zalet uosabiał typ Ślązaka, jak nikt w tym czasie żyjący. Można godzić się lub nie godzić na takie czy inne ustosunkowanie się polityczne „Kostka” Wolnego, jednakowoż nie można go nie lubić, szanować i kochać……”.
Wolny1
Działo się to w dniu 13.10.1922r. Marszałek Konstanty Wolny przez trzy kadencje przestrzegał zasady, o której mówił podczas podziękowania posłom za wybór w 1922r.:
„W urzędowaniu moim będę sprawiedliwy, że będę bezpartyjny, że będę się starał pracować tak, żeby wszyscy byli z urzędowania mego zadowoleni”. Był ww. sformułowaniom wierny. Tak oto w krótkim zarysie przedstawia się najważniejszy czynnik autonomiczny województwa śląskiego – Sejm Śląski – i jego działalność.
Jednym z głównych momentów historycznych Górnego Śląska było otwarcie Sejmu Śląskiego. Polska zapewniła jeszcze przed plebiscytem Górnemu Śląskowi samorząd wojewódzki. Nie była to tylko czcza obietnica, ale naprawdę ścisłe wykonanie zobowiązania przez państwo.
Uroczysty akt otwarcia sejmu śląskiego odbył się w dniu 10.10.1922r. już w kwadrans przed godz. 4-tą. Przed terminem otwarcia sesji pierwszego sejmu śląskiego, zaroił się gmach wojewódzki, wspaniała budowla, w której mieściła się dawniej wyższa szkoła dla techników budowniczych. O godz. 4 sala posiedzeń Sejmu, mieszcząca się na drugim piętrze, zapełniła się nowo wybranymi posłami, przedstawicielami rządu centralnego, władz wojewódzkich, prasy miejscowej, warszawskiej, krakowskiej i zagranicznej. W przedziale dla publiczności znalazło miejsce wiele znanych osobistości politycznych z Województwa Śląskiego z Polski i zagranicy.
Między obecnymi, obok prezydenta ministrów Nowaka, Wojewody Rymera i naczelników różnych wydziałów w rządzie i Województwa śląskiego, którzy ugrupowali się w pobliżu stołu prezydialnego. Zauważono też jako gości delegata biskupiego ks. prałata Kapicę, komenderującego Województwie generała Horoszkiewicza i innych.
Przy udziale posłów, którzy zjawili się w komplecie, licznych przedstawicieli prasy i publiczności prezydent ministrów dr Nowak około godz. 430 dokonał otwarcia pierwszego Sejmu Śląskiego. Prezydent Nowak wygłosił przy tej sposobności mowę.
Prezydent powołał następnie na tymczasową przewodniczącą najstarszą z posłów p. Janinę Omańkowską, która wygłosiła mowę.
Po wyczerpaniu porządku dziennego, p. Omańkowska o godz. 5 zamknęła posiedzenie.
W myśl statutu autonomicznego Sejm Śląski posiadał pełnię praw ustawodawczych w następujących dziedzinach:
1. W sprawach używania języka polskiego i niemieckiego w urzędach na obszarze Śląska,
2. W ustawodawstwie dotyczącym śląskich władz administracyjnych, samorządu powiatowego, miejskiego i w gminach, jak też podziału administracyjnego Śląska,
3. W ustawodawstwie sanitarnym, z wyjątkiem przepisów o zwalczaniu chorób zaraźliwych i zaraz zwierzęcych,
4. W sprawach organizacji i sił policyjnych i żandarmerii,
5. W sprawach policji budowlanej, ogniowej i drogowej,
6. W zakresie szkolnictwa wszystkich rodzajów i stopni,
7. W sprawach kościelnych, z wyjątkiem konkordatu,
8. W sprawach zaopatrzenia ubogich i zwalczania włóczęgostwa i żebractwa,
9. W sprawach dotyczących ustawodawstwa o rolniczych organizacjach zawodowych, jak np. izb rolniczych, organizacji kredytu rolniczego, komasacji gruntów, następnie o wytwórczości rolniczej i leśnej, a mianowicie polowania, rybołówstwa, chowu bydła, ochrony pól i zarządzania, co do tępienia szkodników rolnych i leśnych, wreszcie o melioracjach rolnych,
10. W sprawach dotyczących ustawodawstwa wodnego, z wyjątkiem sztucznych dróg wodnych oraz regulacji rzek spławowych i granicznych,
11. W ustawodawstwie dotyczącym elektryfikacji i to tak dla celów prywatnych, jako też dla celów publicznych,
12. W ustawodawstwie o kolejach drugo- i trzeciorzędnych oraz o komunikacji elektrycznej i motorowej,
13. W ustawodawstwie przeciw lichwie, włączając w to lichwę mieszkaniową,
14. W sprawach zakładów użyteczności publicznej oraz robót publicznych, dokonanych na koszt Skarbu śląskiego,
15. W ustaleniu dorocznego budżetu śląskiego, w zaciąganiu pożyczek wojewódzkich, jako tez i przy zbywaniu, zamianie i obciążaniu nieruchomego majątku wojewódzkiego,
16. W nakładaniu podatków i opłat publicznych, śląskich, stosowni do przepisów ustawy,
17. W ustawodawstwie w wydawaniu przepisów cywilnych i karnych w sprawach, zastrzeżonych ustawodawstwu śląskiemu.
Na mocy wyżej wymienionej ustawy odbyły się we wrześniu 1922r. wybory do pierwszego Sejmu Śląskiego, przy czym według ówczesnego stanu ludności w województwie Śląskiem wybrano 48 posłów, w tym 34 polskich i 14 przedstawicieli mniejszości niemieckiej. Sejm ten obradował od października 1922r do 13 lutego 1929r., a wiec przeszło 6 lat, uchwalając w tym czasie 313 ustaw z różnych dziedzin życia. Ważniejsze jego uchwały i ustawy są: Ustawa zaprowadzająca język polski jako urzędowy, uchwała, wyrażająca zgodę Sejmu Śląskiego na wprowadzenie na Śląsk waluty polskiej, uchwała wyrażająca zgodę na pobór rekruta z ziemi śląskiej, ustawy powołujące do życia Izbę Rolniczą i Rzemieślnicza, ustawy, na mocy, których otworzono kilka szkół średnich i seminariów nauczycielskich, ustawy o obronie lokatorów, oraz tworząca Śląski Fundusz Gospodarczy, ustawy o uposażeniu urzędników i funkcjonariuszy Województwa śląskiego oraz emerytalna, ustawa na mocy, której utworzono wielkie Katowice, ustawy o budowie kilku linii kolejowych, ustawy o regulowaniu finansów komunalnych, oraz o śląskim komunalnym Funduszu zapomogowym, jako też cały szereg innych.
Ponieważ pierwszy sejm Śląski nie uchwalił najważniejszej ustawy, a mianowicie o ustroju województwa śląskiego, ani ordynacji wyborczej do Sejmu Śląskiego, przez to wybory do drugiego Sejmu Śląskiego odbyły się dopiero w maju 1930r. i to na podstawie ordynacji wyborczej do sejmu, Rzplitej, czyli w ten sam sposób, jak do pierwszego Sejmu Śląskiego. Drugi Sejm Śląski posiadał również 48 posłów. Sejm ten już po 3-miesięcznej działalności został rozwiązany, a w grudniu tego roku wybrano trzeci Sejm Śląski, również w ten sam sposób jak poprzednie. W sejmie tym mniejszość niemiecka posiadała już tylko 7 przedstawicieli, a dwóch niemieckich socjalistów tworzyli z polskim towarzyszem w tymże sejmie klub osobny.
Marszałkiem wszystkich trzech sejmów był adwokat Konstanty Wolny.
Za całokształt działalności społecznej i za zasługi w pracy przygotowującej przyłączenie Śląska do Polski odznaczony został w 1922 r. Krzyżem Komandorskim Polonia Restituta. Po rozpoczęciu działalności I kadencji Sejmu, dzięki inicjatywie marszałka, do budżetu wstawiono pozycję przewidzianą na założenie biblioteki dla potrzeb posłów. Z czasem nakłady finansowe na zakup książek wzrastały i dzięki zabiegom Wolnego księgozbiór był coraz większy i coraz więcej posiadał cennych nabytków. Doprowadził m. in. do zakupu księgozbioru K. Prusa, który liczył kilka tysięcy tomów. W 1933r. Sejm Śląski nabył od Towarzystwa Czytelni Ludowych dom oświatowy będący w budowie, a po jej zakończeniu wyprowadzono tam bibliotekę. W 1935r. biblioteka liczyła ponad 75000 woluminów. W 1933r. marszałek Wolny zatwierdził wydany drukiem regulamin Biblioteki Sejmu Śląskiego. Zwrócił się również do Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w sprawie przyznania bibliotece prawa do otrzymywania bezpłatnego jednego egzemplarza każdego wydania w Polsce poświęconego Śląskowi.
Marszałek patronował również wielu organizacjom, z których wyliczyłbym tylko:
• Towarzystwo dla Zgromadzenia i Przeprowadzenia Opieki nad Uchodźcami Narodowości Polskiej z Państwa Niemieckiego i Czeskiego,
• Automobilklub Śląski z siedzibą w Katowicach (założony w 1924r.),
• honorowe członkostwo w komitecie obchodów 10-lecia pierwszego powstania śląskiego,
• członek honorowego prezydium Związku Harcerstwa Polskiego.
Odpowiedź dlaczego postać marszałka Konstantego Wolnego przetrwała do dziś należy szukać w trafnej Jego ocenie np. przez posła Stanisława Janickiego, cyt.:
„……..Najpopularniejsza postać na Śląsku w okresie międzywojennym, trzykrotny marszałek Sejmu Śląskiego, notariusz, adwokat i mecenas kultury. Z charakteru i zalet uosabiał typ Ślązaka, jak nikt w tym czasie żyjący. Można godzić się lub nie godzić na takie czy inne ustosunkowanie się polityczne „Kostka” Wolnego, jednakowoż nie można go nie lubić, szanować i kochać……”.
Wolny1