Zwyczaje wigilijne i bożonarodzeniowe

Adwent

* Roraty - Msza św. ku czci Maryi
* Siódma świeca - zapalano ją niekiedy ku czci Matki Boskiej, jako światło poprzedzające przyjście Chrystusa
* Wspólne praca domowe - zwyczajem było zbieranie się na porządki, naprawy, darcie pierza - w czasie tych zajęć odmawiano różaniec, śpiewano pieśni
* Szara godzina - o zmierzchu, nie zapalano światła ale zbierano się razami, np. koło pieca, opowiadano o swoim życiu, o historiach, o dawnych czasach. Rozważano swoje życie, cicho modlono się.

Wigilia i Boże Narodzenie

* Stół miał nogi obwiązane powrósłami, blat posypany pachnącym sianem i obleczony białym obrusem.
* Za obrazy wkładano gałązki jedliny.
* Izbę ozdabiano wiązkami żytniej słomy z 12 źdźbeł - (co symbolizowało 12 apostołów i 12 miesięcy). Z tych snopków robiono potem powrósła, którymi okręcano drzewa, aby lepiej rodziły.
* Pod powałą zawieszano "świat" - konstrukcję z kolorowych opłatków, słomianą gwiazdę lub krzyż. Zawieszano też sad albo "podłaźniczka" czyli bogato ozdobioną jodełkę, wierzchołkiem w dół.
* Pierwsza gwiazdka oznaczała początek wieczerzy wigilijnej
* Wigilię rozpoczynała modlitwa, czytanie odpowiedniego fragmentu Pisma Świętego i łamanie się opłatkiem
* Liczba gości powinna być parzysta, zawsze jednak zostawiano miejsce dla niespodziewanego gościa czy to z racji szacunku dla zmarłych z rodziny.
* W wigilię zwierzęta mówiły ludzkim głosem, ale podsłuchanie takiej rozmowy groziło nieszczęściem
* W okolicach nawiedzanych przez wilki wynoszono resztki potraw, aby wilki omijały dom przez cały rok
* Na stole kładziono po kawałeczku każdej potrawy i opłatka dla zmarłych
* Nie należało odkładać łyżki między potrawami, bo można było nie doczekać następnego roku
* Jeść należało dużo aby głód nie doskwierał. Kto ilu potraw nie skosztował, tyle przyjemność go ominie w przyszłym roku
* Gospodarz karmił zwierzęta opłatkiem
* Przed pasterką należało obmyć twarz w wodzie, gdzie poprzednio wrzucono miedziaka by zdrowie było tak silne jak pieniądz
* Gdy ksiądz chodzący po kolędzie wychodził, dziewczęta biły się o to, która ma pierwsza usiąść na krześle na którym siedział - bo oznaczało to wyjście za mąż
* Zwyczaj związywania sztućców po Wigilii - rejon litewsko-białoruski

Opłatek

Jest to przede wszystkim Polska tradycja. W początkach chrześcijaństwa na Mszę Świętą przynoszono w Wigilię chleb, który poświęcano i dzielono się nim. Część brano do domów dla tych, którzy nie mogli być na Mszy św. Zwyczaj ten zanikł i funkcjonował w grupach pogańskich jako symbol braterstwa, w Polsce odżył i przetrwał właśnie w postaci opłatka. Nabrał niezwykłego znaczenia w okresach zawieruch dziejowych, w czasie zaborów, wojen, gdzie przesyłany z życzeniami był najgłębszym symbolem Świąt i Życzeń. Ciało Chrystusa

Choinka

Zwyczaj wywodzi się z XV wieku z Niemiec. Przeniósł się do większości krajów Europy Północnej - w XIX wieku trafił do Polski. Symbolizuje Drzewo Życia. Nie jest to tradycja pogańska jak chcą niektórzy, lecz adwentowy zwyczaj ustawiania w przedsionku kościoła drzewka zwanego rajem, co nawiązywało do tradycji że krzyż Chrystusa został wyciosany z drzewa ściętego w raju. Na choince zawieszano jabłka i świeczki - symbol życia i boskiego światła a na czubku stawiano gwiazdę. W Polsce, bardzo szybko włączano ozdoby, postacie symbolizujące wydarzenia historyczne, symbole wiary, patriotyzmu. W okresach zaborów i wojny realizowała też ważne zadania edukacyjne.
Kolorowe szklane bombki wyparły z czasem misterne, ręcznie wykonywane ozdoby. Było to na rękę tak hitlerowcom jak i komunistom, jako przyczynek do spłycania polskiej kultury, tradycji, poczucia przynależności do pewnej historii. Obecnie stanowią po prostu ozdobę, ale wiele osób powraca do tradycji umieszczania na choince symboli najważniejszych zdarzeń z życia, historii, kultury, wiary - a co najważniejsze - wykonanych własnoręcznie. Odżywa także zwyczaj darowania takich ozdób jako drobnych upominków przedświątecznych.

Kolędy

Były to pieśni z życzeniami śpiewane w okresie Nowego Roku, w porze Godów. Za kolędę należały się podarki. Sama nazwa wywodzi się od Kalendae - (z łac.) pierwszy dzień miesiąca - czyli od tego samego słowa co "kalendarz". Kolędy związane tematycznie z Bożym Narodzeniem pojawiły się w XV wieku.

Wigilijne zabawy we "wróżenie"

* Rano zerwać się z łóżka - przez cały rok nie będzie kłopotów ze wstawaniem
* Panna która będzie trzeć mak - niedługo wyjdzie za mąż
* Myśliwy który coś upoluje - będzie się cieszył opieką św. Huberta
* Podebrać coś sąsiadowi - zapewni szczęście i bogactwo - ale tylko jeśli się to zwróci następnego dnia
* Wyciąganie źdźbeł siana spod obrusa - jeśli zielone wróżyło tegoroczny ożenek, żółte w przyszłym a poczerniałe samotność
* Gdy w odwiedziny rano przyszedł mężczyzna - wróżyło to szczęście
* Wieczorem pisało się kartki z imionami i kładło pod poduszkę, rano sięgało się po nie, a to, które się wybrało, było imieniem męża/żony

Post

W tradycji polskiej Wigilia przed Bożym Narodzeniem zajmowała miejsce szczególne. Post w ten dzień jest tradycją niemal wyłącznie polską. Spożywanie mięsa w ten dzień nie jest jednak grzechem. Ostatnio zostało to wyraźnie podkreślone przez konferencję Episkopatu Polski. Nie oznacza to, że w Wigilię trzeba jeść mięso. Tradycja postu ma swoje głębokie uzasadnienie. Od wieków dzień poprzedzający ważniejsze święta poświęcało się na duchowe przygotowanie. Zalecaną praktyką był często post. Jezus pościł przed ważnymi wydarzeniami, ale też i krytykował tych którzy z postu czynili obłudę. Ważne jest więc aby post wynikał z faktycznej chęci przygotowania, najczęściej połączonego z modlitwą, kontemplacją, a nie z obłudnej, nierozumianej tradycjności. Brak nakazu postu ma również znaczenie praktyczne dla tych którzy pracują i często mieli by trudności ze zrealizowaniem takiego zalecenia.

Potrawy

* Kutia - rodem z Litwy i Rusi, pszenica, mąka, miód - w biedniejszych rodzinach pszenicę zastępowano pęcakiem, natomiast w bogatszych dawano ryż, lub kaszę perłową dodając rodzynki i migdały
* barszcz z grzybami
* kapusta z grochem lub fasolą
* kluski z makiem, cukrem i miodem
* rzepa suszona lub gotowana
* polewka z suszonych śliwek lub jabłek
* zupa grzybowa, grochowa
* barszcz czerwony z uszkami
* pierogi z kapustą
* ryby w wielu postaciach - ale przede wszystkim w galarecie
* siemienicha - zupa z konopi
* strucla - kołacz pszenny posypany czarnuszką
* paszteciki z grzybami
Tradycyjność polskich potraw świątecznych

Wigilia w innych krajach

Anglia - Wigilii praktycznie nie ma. W 1 dzień Świąt spożywa się pieczonego indyka z nadzieniem z szałwi i cebuli, pieczonymi ziemniakami, brukselką, w sosie borówkowym.
Austria - W wigilię spożywa się karpia albo kaczkę (głównie Karyntia), proste ciasto, pieczone kasztany, migdały, pierniki, wino z korzeniami. W niektórych regionach jest zwyczaj spożywania potraw na zimno. Znany jest także zwyczaj podobny do kolędników. W niektórych miastach na rynku śpiewa się razem kolędy.
Belgia - Nie pości się. Kolacje wigilijną często zamienia się na śniadanie świąteczne w ... restauracji. Danie tradycyjne to indyk z puree kasztanowym i borówkami, kaszanka bożonarodzeniowa z rodzynkami.
Boliwia - W wigilię święci się własnoręcznie wykonane figurki. Po poświęceni bawi się całą noc.
Dania - W wigilię spożywa się pieczoną kaczkę a na koniec ryż z owocami w miseczkach, w których w jednej jest migdał. Osoba które dostanie tą miseczkę dostanie dodatkowy prezent. W Danii bardzo popularne są flagi duńskie, którymi przystraja się również choinkę. Całość jest świętem świeckim.
Filipiny - Cały adwent przystraja się domy i ulice. Odprawia się nowennę a w ostatni jej dzień przedstawia się żywą szopkę.
Francja - Najważniejszy jest obiad świąteczny. Spożywa się pasztet z gęsiej lub kaczej wątróbki, ostrygi, wędzonego łososia, ślimaki, indyka lub koguta faszerowanego kasztanami albo truflami.
Holandia - Postu, wigilii, prezentów - nie ma. Jest pasterka - jedyna Msza w roku gdzie kościoły są pełne. Śpiewa się kolędy i dekoruje choinki. Bardzo ważne jest pisanie, wysyłanie i wystawianie otrzymanych kartek
Kamerun - Jest to okres prac rolnych (wakacje), przy których pomagają dzieci, jednak w wigilię mają wolne, palą ogniska, czytają pismo, odmawiają modlitwy i śpiewają.
Kolumbia - Świętowanie rozpoczyna się 8 grudnia, od kiedy przystraja się krzewy lampkami i ozdobami. Nie ma prezentów. 17 grudnia rozpoczyna się nowenna, po której dzieci otrzymują leguminę z bakaliami i małe ciasteczka. Nie ma zwyczaju prezentów, opłatka, wieczerzy wigilijnej ale po ostatnim nabożeństwie nowenny świętuje się do rana.
Litwa - Podobnie jak w Polsce zachowuje się post, a nawet łamie się opłatkiem
Meksyk - Ciekawym zwyczajem jest zawieszanie pod sufitem kubeczków, w których czasem jest prezent, a czasem piasek. Święta przeżywa się bardzo religijnie.
Niemcy - Kiełbaski, sałatka kartoflana. W 1 dzień Świąt - pieczona gęś.
Słowacja - Jest wigilia, opłatek (z czosnkiem), orzechy, z których wróży się zdrowie, jabłko, z którego się wróży, czy wszyscy się za rok spotkają. Spożywa się zupę z kiszonej kapusty z grzybami lub z suszonych jabłek i soczewicy, karpia, sałatkę ukraińską z burakami i innymi warzywami, ciastka z makiem lub twarożkiem tzw. bobalki.
USA - Postu nie ma, pasterki nie ma, dzielenia się opłatkiem nie ma. Jest tylko pieczony indyk na świąteczny obiad a wcześniej szał zakupów prezentów, bogato okraszony postaciami "świętego klausa".

[skluczowe]wigilijnetradycje