Berezowski Antoni

Antoni Berezowski (ur. 9 maja 1847 r. w Awratyniu koło Żytomierza,
zm. ok. 22 października 1916 r. (lub ok. 1917 r.) w Bourail na Nowej Kaledonii)

– polski szlachcic, powstaniec styczniowy, wykonawca nieudanego zamachu na cara Aleksandra II dnia 6 czerwca 1867 r. w Paryżu.
Syn zubożałego szlachcica, nauczyciela muzyki. W młodości Antoni Berezowski pracował w fabryce, mając 16 lat, wbrew woli ojca, wziął udział w powstaniu styczniowym jako żołnierz pułku jazdy wołyńskiej. Po upadku powstania wyemigrował i od 1865 r. mieszkał w Paryżu, pracując tam jako ślusarz.
Zamach. Car Aleksander II przyjechał do Paryża 1 czerwca 1867 r. na gospodarczą wystawę światową. Berezowski, obecny na dworcu kolejowym w czasie powitania cara, podjął wtedy zamiar zastrzelenia Aleksandra. 5 czerwca zakupił za 5 franków dwulufowy pistolet, a 6 czerwca udał się w rejon hipodromu Longchamp w Lasku Bulońskim, którędy z parady wojskowej wracał car z dwoma swoimi synami (Władimirem Aleksandrowiczem i późniejszym carem Aleksandrem III) oraz władcą francuskim Napoleonem III. Ok. godz. 17.00 Berezowski oddał strzał, jednak zmodyfikowany przez niego pistolet eksplodował przy wystrzale i kula trafiła w konia jednego z ochraniających imperatora żołnierzy, raniąc również samego Berezowskiego. Tłum widzów pochwycił zamachowca.
15 lipca 1867 r. odbyła się rozprawa sądowa. Berezowski oświadczył, że wykonał zamach bez wpływu innych osób lub organizacji, a motywowała go chęć walki o niepodległą Polskę i ukarania sprawcy cierpień narodu polskiego po powstaniu styczniowym. Wyraził też żal, że musiał dokonać zamachu w bliskiej Polsce Francji, narażając tym interesy francuskie. Ława przysięgłych departamentu Sekwany uznała te okoliczności za łagodzące i skazała oskarżonego na dożywotnie ciężkie roboty na Nowej Kaledonii.
Antoni Berezowski został najpierw wywieziony do Tulonu, następnie 24 października 1867 r. opuścił Europę. 8 maja 1868 r. próbował uciec. Dostał się do portu w Numea, ale spóźnił się na statek płynący do Australii. Po dwóch dniach został odnaleziony. W 1886 r. oznajmiono mu o zamianie katorgi na dożywotnie zesłanie. Otrzymał działkę o powierzchni 5 hektarów. Do końca życia pozostał na Nowej Kaledonii, mieszkając w miasteczku Bourail.
Sporna jest data śmierci Berezowskiego: wg wielu przekazów zmarł on ok. 22 października 1916 r., natomiast podług twierdzenia Rafała Roga w pracy pt.: Polscy królobójcy powstaniec zmarł prawdopodobnie w ok. 1917 r. Tę drugą datę roczną śmierci Berezowskiego podaje Jerzy Besala w swojej książce pt.: Tajemnice historii Polski.

wikipedia.org