Rzewuski Stanisław Mateusz (1662-1728)

Stanisław Mateusz, Rzewuski, h. Krzywda. Ur. 1662, zm. 4.11.1728 Lwów. Syn Michała Floriana Rzewuskiego - podskarbiego nadwornego koronnego i Anny Dzierżek - kasztelanki rozpierskiej.

Wykształcenie

Uczęszczał do do szkoły oo. Jezuitów we Lwowie a następnie odbył podróż edukacyjną w towarzystwie Jana Stanisława oraz Aleksandra Jana Jabłonowskich. Wyruszył na nią w 1682 roku, skierowawszy pierwsze kroki do Częstochowy a następnie do Paryża, gdzie przez rok uczęszczał do Akademii Jana Bernardego. Następnie rok służył w muszkieterach króla francuskiego i powrócił do kraju przez Rzym, Loretto, Florencję, Wenecję i Wiedniu - gdzie na koniec spędził 3 miesiące.

Służba wojskowa

W 1686 rozpoczął służbę w wojsku koronnym, gdzie rozpoczął szybki awans a będąc zauważonym przez króla piął się po stopniach kariery i uzyskiwał liczne nadania ziemskie.
Pierwszym poważnym działaniem był udział w wyprawie mołdawskiej, gdzie walczył pod okiem ojca w chorągwi pancernej 1. Pułku króla Jana III Sobieskiego. Został tam lekko ranny w ramię w bitwie z Tatarami pod Łopuszną 25 sierpnia tego roku.
Już w 1690 był pułkownikiem królewskim. 23.8.1697 został mianowany pułkownikiem husarii. Następnie został generałem wojsk cudzoziemskiego autoramentu i w takiej randze odbył wyprawę na Turków pod Chocim.
1693 został wysłany przez Jana III Sobieskiego z poselstwem do Adrianopola, celem prowadzenia rozmów z wyższymi urzędnikami tureckimi przy wykorzystaniu pośrednictwa tatarskiego i zawarcia separatystycznego pokoju z Turcją. Poselstwo to zakończyło się fiaskiem, ale Rzewuski uzyskał wysokie uznanie za czynione działania.
1699 został wysłany z poselstwem do Turcji, które zakończyło się ugodą i zwrotem Kamieńca Podolskiego Rzeczypospolitej.
1702 wysłany razem z generałem Brantem przeciwko Szwedom zadał im dotkliwe straty pod Piotrkowem biorąc do niewoli 400 jeńców.
1706 hetman polny koronny. Przyczynił się pod Kaliszem i pod Warszawą do zwycięstwa nad wojskami Karola XII

1726 hetman wielki koronny

Funkcje urzędnicze

1687 - starosta chełmski (do śmierci)

1702 - krajczy koronny (do 1703)

1703 - referendarz wielki koronny, poseł z województwa kijowskiego

1706 - awans z porucznika husarii, na dowódcę królewskiego placu ćwiczeń po Adamie Sieniawskim. Na jego miejsce awans otrzymał Adam Śmigielski[10]

17__ - starosta kłodawski, do 1710[10]

1710 - 12.1. starosta lubomelski (po śmierci Teofili Zasławskiej, zam. Lubomirskiej[10], 2.5. wojewoda podlaski[10]; 5.11. starosta drohobycki po śmierci Rojowskiej[10]

1728 - wojewoda bełski.

Własność ziemska i uposażenie i in.

Posiadał: Rozdół, Olesko, Podhorce, Rejowiec (z. chełmska), Łysobyki (woj. lubelskie), dobra żelechowskie, Luboml, kamienice w Warszawie i Lwowie.
10.1709 uzyskał wójtostwo w Dąbrowicy i Kłodawie (po śmierci Bykowskieg), tenutę w Kłodawie /także po Bykowskim), we wsi Świnuchy (po śmierci Anny Wielhorskiej), i wieś Kołodrubka (po śmierci Lanckorońskiego)[10]
1718 otrzymał scedowanie od Ernesta Falkierza wsi Stajne.[10]

Śmierć i pochówek

Zmarł w swoim lwowskim pałacu dwa tygodnie po sporządzeniu ostatniej woli. 2 i pół roku później odbyła się ceremonia pogrzebowa w kościele oo. Karmelitów we Lwowie. Ceremonią tę z wielkim rozmachem zorganizowali wdowa Eleonora i synowie Seweryn Józef i Wacław. Kazanie wygłosił prowincjał oo. Karmelitów Andrzej Barszczewski. Spoczął w krypcie rodzinnej w Rozdole - zaś jego serce umieszczone zostało w kościele Wszystkich Świętych przy klasztorze ss. Benedyktynek we Lwowie (gdzie przebywała córka Stanisława - Ludwika)

Rodzina

Małżeństwa:
1. Dorota Cetner (1690)
2. Eleonora Kunicka (1694)

Dzieci:
1. Seweryn Józef - starosta chełmski, podczaszy koronny
2. Wacław - hetman wielki koronny, twórca wspaniałości pałacu w Podhorcach
3. Sabina - żona Michała Ledóchowskiego
4. Maria - żona Stanisław Potockiego
5. Ludwika - ksieni benedyktynek we Lwowie

Bibliografia

[1] Zielińska T., Poczet polskich rodów
[2] Pułaski K., Kronika polskich rodów
[3] PSB, Link-Lenczowski A., hasło: Stanisław Mateusz Rzewuski (1662–1728)
[4] Paduch Katarzyna, Wizerunek staropolskiego magnata Stanisława Mateusza Rzewuskiego (1662–1728) w świetle jego zapisów testamentowych, w: Historia Slavorum Occidentis, 2021 t. 29
[5] Brodowski Samuel, Żywoty hetmanów Królestwa Polskiego i wielkiego Księstwa Litewskiego, Lwów 1850
[6] Palkij Henryk, Troski ojca wysyłającego synów po edukację za granicę w świetle korespondencji Stanisława M. Rzewuskiego, wojewody podlaskiego, z lat 1720-1727, w: Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN, 2019
[7] Gąsiorowski Antoni (red.), Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku
[8] Piwarski K. Sprawa pośrednictwa tatarskiego w wojnie polsko-tureckiej (1692-1693),
w: Studia Historica. W 35-lecie pracy naukowej Henryka Łowmiańskiego, Warszawa 1958
[9] Relacya Pogrzebu Swiętey Pamięci Jasnie Wielmoznego IMsci Pana Rzewuskiego Woiewody Bełzkiego, Hetmana Wielkiego Koronnego. Die 17. Iulij w Kościele WW. OO. Karmelitów Dawney Obserwancyi Lwowskim Odprawionego, Lwów 1730
[10] AGAD 4 (MK) - S16 s 232, S17 s. 2, s. 3, s.60, s.96, p. 190, S19 s136