Mało kto wie że Kalisz ma ratusz ale nie ma zamku królewskiego . Kraków ma zamek królewski Wawel ale nie ma ratusza . Obie te budowle nie zostały zniszczone przez najeźdźców ale zburzone przez mieszkańców wspomnianych miast. Kaliski zamek królewski zburzono po pożarze i już nigdy nie odbudowano .
RATUSZ , historia
Ratusz murowany w Krakowie wzniesiono na przełomie XIII i XIV wieku. Wcześniej był drewniany który spłonął w pożarze miasta w roku 1306 . Korzystała z niego rada miejska Krakowa istniejąca od roku 1264 . Najstarsza informacja o murowanym ratuszu pochodzi z roku 1316 a o wieży ratuszowej z roku 1383. W latach 1397-1399 w pobliżu budynku ratusza zbudowano Dom Notariusza. W drugiej połowie XIV wieku przebudowano ratusz wznosząc trzecią kondygnację i gotyckie zdobienia. Wewnątrz ratusza krakowskiego urzędował wójt, obradowali rajcy z rady miejskiej, działały sąd, ławnicy, kancelaria, archiwum i skarbiec. Ratusz pełnił funkcję reprezentacyjną i dlatego wiele razy goszczono tu królów, senatorów , mieszczan i wojskowych. W piwnicach ratusza otwarto piwiarnię. Było tam serwowane wyśmienite piwo ze Świdnicy i dlatego dziś te pomieszczenia nazywają się Piwnica Świdnicka. W latach trzydziestych i czterdziestych XVI wieku w ratuszu założono wielkie okna. W roku 1547 rajcy na polecenie króla Zygmunta II Augusta dobudowali od strony muru łączącego wieżę z ratuszem, więzienie dla dłużników (tzw. kabaty). W roku 1556 pożar poważnie uszkodził gotycki hełm wieży. Zrekonstruowano go i w roku 1570 zniszczył go kolejny pożar. Po roku 1561 wzniesiono spichlerz który w XVII wieku ozdobiono attyką. W roku 1678 powstało od strony wschodniej drugie piętro w którym umieszczono arsenał. Znajdował się tam balkon wsparty na dwunastu podporach. Balkon ten w roku 1702 zawalił się przygniatając szwedzkich żołnierzy.
Szwedzi w sierpniu 1702 roku wkroczyli do Krakowa podczas wojny północnej. W ciągu 63 dni okupacji Kraków musiał Szwedom płacić daniny, kontrybucje, utrzymywać obcą armię. Także Szwedzi spowodowali zniszczenia. To wszytko miało podobno kosztować krakowian ponad 547 tysięcy złotych polskich.
Po roku 1782 wzniesiono budynek wojskowy (tzw. odwach) przylegający do wieży ratuszowej. W roku 1817 rada miejska na posiedzeniu Zgromadzenia Reprezentantów Wolnego Miasta Krakowa uchwaliła zburzenie spichlerza. Trzy lata później podczas burzenia spichlerza mury właściwego ratusza poważnie się zarysowały. Zdecydowano się na rozbiórkę ratusza zostawiając wieżę ratuszową i obszerne piwnice . Wielokrotnie myślano o odbudowie ratusza ale go nie odbudowano. W roku 1829 po zburzonym więzieniu rozbudowano odwach (budynki wojskowe). W latach 1881-1882 wzniesiono nowy odwach. Samotna wieża ratuszowa stoi na Głównym Rynku w Krakowie.
ARCHITEKTURA ratusza
Ratusz składał się z kamiennej dwukondygnacyjnej a później trzykondygnacyjnej budowli na planie prostokąta o wymiarach 30 x 10 metrów. Do budynku przylegała wieża ratuszowa a przestrzeń pomiędzy ratuszem a wieżą zajmował wewnętrzny dziedziniec zamknięty przez mur z galerią dla straży i więzienie . Do ratusza przylegał spichlerz.
Główne wejście do ratusza było od strony dzisiejszych Sukiennic . Nad bramą wisiały trzy kamienne tarcze z herbami Rzeczypospolitej, Wielkiego Księstwa Litewskiego i Krakowa. Od XV wieku wejście miało niewielki aneks z którego wchodziło się do sporych rozmiarów izby będącej poczekalnią i miejscem obrad sądowych.
Najniżej w budynku ratusza mieściła się izba wójta i najważniejsza sala, Izba Pańska. W sali tej miały miejsce obrady rady miejskiej, sądu ławniczego oraz podejmowano monarchów. W średniowieczu Izba Pańska miała drewniany strop a na ścianach były obrazy ze scenami biblijnymi oraz łacińskie inskrypcje przypominające sędziom o wydawaniu sprawiedliwych wyroków. Izba miała trzy okna wychodzące na ratuszowy dziedziniec. Drugim ważnym pomieszczeniem była Izba Ławnicza znajdująca się na tym samym poziomie. Na pierwszym piętrze była Izba Sądowa, mieszkanie przełożonego służby i kancelaria pisarza wypełniona księgami miejskimi oraz kaplica. O następnych piętrach media milczą.
WIEŻA, historia
Obecna wieża zbudowana została na początku XV wieku. Pokryta była ołowianą blachą malowaną na zielono. W roku 1524 na wieży zamontowano zegar sprowadzony z Norymbergi a w roku 1556 odnowiono hełm po pożarze. W roku 1680 kolejny pożar, od uderzenia pioruna, spowodował że spłonął hełm wieży, zegar, stopił się dzwon a wieża wypaliła się do połowy. Wieżę odbudowano w latach 1683-1686. W roku 1783 rozebrano zrujnowany hełm i zastąpiono go nowym. W czasie remontu w latach 1927-1930 usunięto tynki. W czasie renowacji w latach 1962-1966 poddano konserwacji hełm oraz wyremontowano zasypane w czasie burzenia ratusza piwnice. W piwnicach dawniej działała Piwnica Świdnicka i więzienie. Po odgruzowaniu w latach 60-tych XX wieku była tu kawiarnia, a w latach 1983-1995 teatr Satyry „Maszkaro„. Po ostatnim remoncie w latach 1997-1998 w pomieszczeniach znajduje się „Scena pod Ratuszem„ krakowskiego Teatru Ludowego. Dziś stojąca wieża na Głównym Rynku jest filią Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.
ARCHITEKTURA wieży
Gotycka wieża ma wysokość 70 metrów . Wieża ma przed wejściem parę lwów z pałacu Morstinów w Pławowicach. Zachował się gotycki portal z herbem Krakowa i godłem Polski. Na parterze, w sali która kiedyś służyła do przechowywania skarbca i insygniów władzy rajców znajduje się zestaw 14 gmerków z roku 1444, to jest prawdziwy unikat europejski . Gmerk jest to znak osobisty i rodzinny umieszczany na pieczęciach, przedmiotach użytkowych, wyrobach i różnych budowlach, często jako sygnatura autora dzieła. Do górnych pomieszczeń prowadzą wąskie schody ze 110 kamiennymi stopniami. W sali na pierwszym piętrze przywrócono krzyżowo-żebrowe sklepienie i odsłonięto resztki polichromii i złoceń dlatego sala ta należy do wyjątkowych wnętrz gotyckich Krakowa. Można w niej oglądać reprodukcje widoków dawnego ratusza krakowskiego. Sala na drugim piętrze ma drewniane kasetonowe sklepienie i trzy okna. W ściany wmurowano kamienne elementy architektoniczne znalezione w czasie remontu wieży. W sali tej prezentowane są rekonstrukcje średniowiecznych strojów mieszczańskich. Na trzecim piętrze są wyeksponowane archiwalne fotografie. Na ostatnim , czwartym piętrze można oglądać mechanizm zegarowy ufundowany w roku 1967 przez Izbę Rzemieślniczą w Krakowie. Obecny zegar na wieży po roku 2000 sterowany jest falą radiową. Zapewnia mu ona dokładność zgodną z atomowym wzorcem czasu.
Dziś Urząd Miasta Krakowa mieści się w kilku innych budynkach na mieście. Artykuł z roku 2020 .
