Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Oszmiana . Powiat Oszmiański. (2)
19.06.2010 02:44
Oszmiana . Powiat Oszmiański.
Materiały do dziejów Ziemi i Ludzi
TREŚĆ.
I. Słowo wstępne do części pierwszej....................1
II.Kilka dat i cyfr: Byłe województwo wileńskie. - Gubernja wileńska. — Powiat oszmiański. — Obszar. — Ludność. — Ziemia..........7
III. Oszmiana 1385—1830: Najdawniejsza wiadomość o niej. — Pogrom Świdrygiełły. —Ustawa Jana III. — Przywilej Stanisława Augusta. — Starostwo oszmiańskie. — Zamek. — Starostowie. — Nowa ustawa miejska. —
Rok 1812.
— Stara Oszmiana...................11
IV. Z Oszmiany do Borun: Trakt boruński. — Okolica. — Dziedzictwo jmp. Kuszla. — Olany. —Obraz M. Boskiej Boruńskiej. — Dziwak ze Skirdzim. — Siedziba ostatniego boruńskiego pustelnika. — Boruny. — Antonowo. —Bijuciszki. — Andrzej Wolan. — Świłówka. — Kumelany. — Giejstuny. — Między borunskim a holszanskim traktem. — Bałwaniszki. — Zahorze........................51
V. Z Oszmiany do Sół: Trakt wileński. — Krakówka. — W lewo od traktu. — Bierwieńciszki. — Polany. — Dookoła Polan pod plant kolejowy. — Drobna szlachta. — Po prawej stronie traktu. — Żuprany. — Dobra Radziwiłłowskie. — Od Radziwiłłów do Czapskich. — Zbór ewangielicki. — Kościół. — Nowosiółki. — Dookoła granic byłej Radziwiłłowszczyzny. — Mostwiliszki. — Ponary. — Kuszlany. — Szumiliszki. — Wyjazd z Żupran. — Znowu na wileńskim trakcie. — Była stacja pocztowa. — Narbutowszczyzna. — Soły. — Miasteczko i dwór. — Wiadomość o rodzinie Poźniaków. — Bonifaców. —Raczuny. — Warakomszczyzna..................89
VI.Dookoła Graużyszek : Graużyszki. — Okolica. — Dziedzictwo Naruszewiczów.— Giedejki.—Wialbutów. — Obie Piktusze. — Łubianka. — Jmćpan szambelan Bieńkuński. — Bołtup. — Jędrzej Śniadecki. — Surwiliszki. —Nowopol.............................165
Holszańska ziemia:
Dziedzice Holszan z rodu Algimuntowiczów. - Księżniczka Olena i Paweł Sapieha. — Pierwsza w Polsce eksdywizja 1647-1650 r. -
Rozdrobienie i dalsze losy Sapieżyńskiej fortuny. - Holszany (fundum). — Zamek. — Kościół. — Michałowszczyzna. -- Teresjanów.— Kozłowszczyzna. — Rosalszczyzna. — Karłowszczyzna.---Paszkiszki. — Dorże. — Poholsza. — Anielin. — Bohdanów. --Jachimowszczyzna.
— Remikiszki.................201
Wśród siedzib tatarskich:
Jak i kiedy osiedli Tatarzy na Litwie.
— Plemię dagestańskie, zawołżańskie i ordyńskie. — Szlachta i nie-szlachta tatarska. — Kniaziowie i ułanowie. — »Rewizja dóbr tatarskich« Jana Kierdeja. — Osady tatarskie w oszmiańskim powiecie. — Tatarska niegdyś ziemia wraca w ręce Tatarów.— Bieniuny. — Okolica. — Lipińscy.— Doubuciszki.— Meczet — Cmentarz. — Okoliczne tatarskie siedziby. — Dachny. — Dzieraki. — Pod Krewo, pod Myssę, pod Bienicę. — Tenczyn. — Sućkow. — Ku wschodniej powiatu granicy..............................237
Wiszniew :
Pacowie. — Chreptowicze. — Zlewanie się ze sobą Wiszniewskich posiadłości. — Berezyna. — Słowieńsk. — Wolanów. — Rudniki. —
Nad Berezyną. — Kościół. — Fabryka. — Miasteczko. — Stan obecny Wiszniewa. — Wiadomość o rodzinie Litaworów Chreptowiczów.......... 261
Bienica : Przed trzema wiekami. — Drobni właściciele bienickich gruntów. — Andrzej Ostrouch i dziedzictwa jego przygody. — Kociełłowie. — Wiadomość o nich.— Odwieczne ich oszmiańskie posiadłości: Czyżyszki i Strypuny. — Samuel-Hieronim Kociełł panem na Bienicy.—Podskarbi Kociełł. — Ogińscy i Sapiehowie. — Rozprawa pod O-kienikami. — Kościół i klasztor w Bienicy. — Kociełł hojny za
życia a skąpy po śmierci. — Ostatni starosta oszmiański. — Ostatni oszmiańscy Kociełłowie. — Abramowiczowa. — Szwykowscy. —
Bienica dzisiejsza..................301
Na zachód od Oszmiany:
Oszmiana Olechnowiczów. — Oszmiana Irzykowska. — Dziedzictwo Monwidów Dorohostajskich. — Krzysztof Dorohostajski. — Muro-
wana Oszmiana. - Drukarnia. — Sapiehowie.
VII
- Skarbkowie -Ważyńscy. — Taboryszki. - Rezydencja pana pisarza wielkiego litewskiego. — Ukropiszki. — Nagurscy. — Chorążyszki......331
Z pamiętnika. R. 1809—1814........................365
Dopełnienia:
Dawna rozległość powiatu oszmiańskiego. — Krzyżacy w Oszmianie. — Podróż narzeczonej wielk. księcia Aleksandra Jagiellolń-
czyka. — Data wzniesienia kościoła w Borunach. — Monety litewskie. — Wiadomość o Koziełłach. — Epizod z kampanii 1813 r. —
Literaci oszmiańscy. — Ks. Stefanja Radziwiłłówna. — Jeszcze jeden komentarz do »Pana Tadeusza . — Drukarnia w Łosku..........381
Szczegółowy skorowidz miasteczek, majątków-, folwarków, wsi. zaścianków,okolic,oraz nazwisk, dodany zostanie na końcu
ostatniej części pracy niniejszej.
Ilustracje i tablice.
Mapa powiatu oszmiańskiego w granicach 1896 r.
Oszmiana. Kościół parafjalny w 1846 r. Rysował B. Rusiecki.....21
Oszmiana. Kościół parafjalny w 1894 r. Rys. B. Tomaszewicz.....23
Oszmiana. Ulica Żuprańska......................27
Oszmiana. U studni przy ulicy Wileńskiej..............31
Stara Oszmiana. Były kościół OO. Franciszkanów..........49
Olany. Kumelany. Rysował N. Podbereski..............53
Wizerunek N. M. Panny Boruńskiej według sztychu z XVIII wieku.54
Podobizna obrazu N. M. Panny Boruńskiej znajdującego się w Olanach.55
Cerkiew w Borunach.........................63
Dwór w Giejstunach.........................67
Faksymile podpisów Andrzeja Wolana i Anny Radziwiłłówny.....71
Pieczęć grodzka oszmiańska z 1796 r..................87
Okolica szlachecka Gajdziewicze. Kuszlany Jasiewiczów. Rys. N. Pod-
bereski.............................103
Folwark Żuprany...........................117
Bogusław ks. Radziwiłł. Według sztychu Falcka z bibl. ks. Czartory-
skich w Krakowie........................119
Żuprany. Kościół. Ryś. B. Tomaszewicz................123
Nowosiółki; weranda pałacowa....................138
Pałac w Nowosiółkach; gabinet....................138
Nowosiółki; w pałacowem wnętrzu................139
Pałac w Nowosiółkach........................141
Kościół w Sołach. Dwór w Kuszlanach Szafnaglów. Rys. N. Podbereski.143
Podkomorzy Józef Poźniak. Według współczesnego portretu.....163
VIII
Pieczęć ziemska powiatu oszmiańskiego z 1783 r............154
Jędrzej Śniadecki. Według stalorytu wyd. Wilczyńskiego w Wilnie..185
Holszany. Widok ogólny. Ulica. Rys. B. Tomaszewicz........210
Holszany. Szczątki b. Sapieżyńskiego zamku. Rys. B. Tomaszewicz..211
Dziedzice Holszan 1270—1895 (tablica).................213
Kościół w Holszanach. Rys. B. Tomaszewicz.............215
Krzyż pod Bohdanowem. Rys. F. Ruszczyc.............223
Dwór w Bohdanowie. Rys. F. Ruszczyc................229
Przed kościołem w Bohdanowie. Rys. F. Ruszczyc..........230
Meczet w Doubuciszkach. Rysował S. Jarocki............253
Szułojć nad Berezyną. Rys. B. Tomaszewicz.............261
Kościół w Wiszniewie. Rys. B. Tomaszewicz...........267
Oławina, dopływ Berezyny. Rys. B. Tomaszewicz...........274
Hordynów Stan, dopływ Berezyny. Rys. B. Tomaszewicz.......275
Jerzy Chreptowicz. Według obrazu znajdującego się w kościele św.
Jakóba w Wilnie......................283
Joachim Chreptowicz. Według portretu Lampiego..........291
Były kościół i klasztor w Bienicy. Dwór w Bienicy. Rys. N. Podbereski.304
Kociełłowie bieniccy 1634—1813 (tablica genealogiczna)......330
Herb Dorohostajskich..................332
Krzysztof Dorohostajski. Według sztychu Sadelera z 1605 r......336
Faksymil karty tytułowej »Cenzury« Salinariusa, drukow. w Murowanej
Oszmianie 1615 r.............337
Faksymil karty tytułowej dzieła Fr. Modrzewskiego drukowanego w Łosku 1577r...338
Skarbkowie Ważyńscy (tablica genealogiczna).....365
Chreptowiczowie (tablica genealogiczna).
Zebrał i wydal CZESŁAW JANKOWSKI.
Cz. Pierwsza.
Księgarnia K.Gredndyszyńskiego
KRAKÓW — G. GEBETHNER I SPÓŁKA
1896 Dar Leopolda MÉYETA
http://www.polona.pl/Content/10040/ocr.txt
Materiały do dziejów Ziemi i Ludzi
TREŚĆ.
I. Słowo wstępne do części pierwszej....................1
II.Kilka dat i cyfr: Byłe województwo wileńskie. - Gubernja wileńska. — Powiat oszmiański. — Obszar. — Ludność. — Ziemia..........7
III. Oszmiana 1385—1830: Najdawniejsza wiadomość o niej. — Pogrom Świdrygiełły. —Ustawa Jana III. — Przywilej Stanisława Augusta. — Starostwo oszmiańskie. — Zamek. — Starostowie. — Nowa ustawa miejska. —
Rok 1812.
— Stara Oszmiana...................11
IV. Z Oszmiany do Borun: Trakt boruński. — Okolica. — Dziedzictwo jmp. Kuszla. — Olany. —Obraz M. Boskiej Boruńskiej. — Dziwak ze Skirdzim. — Siedziba ostatniego boruńskiego pustelnika. — Boruny. — Antonowo. —Bijuciszki. — Andrzej Wolan. — Świłówka. — Kumelany. — Giejstuny. — Między borunskim a holszanskim traktem. — Bałwaniszki. — Zahorze........................51
V. Z Oszmiany do Sół: Trakt wileński. — Krakówka. — W lewo od traktu. — Bierwieńciszki. — Polany. — Dookoła Polan pod plant kolejowy. — Drobna szlachta. — Po prawej stronie traktu. — Żuprany. — Dobra Radziwiłłowskie. — Od Radziwiłłów do Czapskich. — Zbór ewangielicki. — Kościół. — Nowosiółki. — Dookoła granic byłej Radziwiłłowszczyzny. — Mostwiliszki. — Ponary. — Kuszlany. — Szumiliszki. — Wyjazd z Żupran. — Znowu na wileńskim trakcie. — Była stacja pocztowa. — Narbutowszczyzna. — Soły. — Miasteczko i dwór. — Wiadomość o rodzinie Poźniaków. — Bonifaców. —Raczuny. — Warakomszczyzna..................89
VI.Dookoła Graużyszek : Graużyszki. — Okolica. — Dziedzictwo Naruszewiczów.— Giedejki.—Wialbutów. — Obie Piktusze. — Łubianka. — Jmćpan szambelan Bieńkuński. — Bołtup. — Jędrzej Śniadecki. — Surwiliszki. —Nowopol.............................165
Holszańska ziemia:
Dziedzice Holszan z rodu Algimuntowiczów. - Księżniczka Olena i Paweł Sapieha. — Pierwsza w Polsce eksdywizja 1647-1650 r. -
Rozdrobienie i dalsze losy Sapieżyńskiej fortuny. - Holszany (fundum). — Zamek. — Kościół. — Michałowszczyzna. -- Teresjanów.— Kozłowszczyzna. — Rosalszczyzna. — Karłowszczyzna.---Paszkiszki. — Dorże. — Poholsza. — Anielin. — Bohdanów. --Jachimowszczyzna.
— Remikiszki.................201
Wśród siedzib tatarskich:
Jak i kiedy osiedli Tatarzy na Litwie.
— Plemię dagestańskie, zawołżańskie i ordyńskie. — Szlachta i nie-szlachta tatarska. — Kniaziowie i ułanowie. — »Rewizja dóbr tatarskich« Jana Kierdeja. — Osady tatarskie w oszmiańskim powiecie. — Tatarska niegdyś ziemia wraca w ręce Tatarów.— Bieniuny. — Okolica. — Lipińscy.— Doubuciszki.— Meczet — Cmentarz. — Okoliczne tatarskie siedziby. — Dachny. — Dzieraki. — Pod Krewo, pod Myssę, pod Bienicę. — Tenczyn. — Sućkow. — Ku wschodniej powiatu granicy..............................237
Wiszniew :
Pacowie. — Chreptowicze. — Zlewanie się ze sobą Wiszniewskich posiadłości. — Berezyna. — Słowieńsk. — Wolanów. — Rudniki. —
Nad Berezyną. — Kościół. — Fabryka. — Miasteczko. — Stan obecny Wiszniewa. — Wiadomość o rodzinie Litaworów Chreptowiczów.......... 261
Bienica : Przed trzema wiekami. — Drobni właściciele bienickich gruntów. — Andrzej Ostrouch i dziedzictwa jego przygody. — Kociełłowie. — Wiadomość o nich.— Odwieczne ich oszmiańskie posiadłości: Czyżyszki i Strypuny. — Samuel-Hieronim Kociełł panem na Bienicy.—Podskarbi Kociełł. — Ogińscy i Sapiehowie. — Rozprawa pod O-kienikami. — Kościół i klasztor w Bienicy. — Kociełł hojny za
życia a skąpy po śmierci. — Ostatni starosta oszmiański. — Ostatni oszmiańscy Kociełłowie. — Abramowiczowa. — Szwykowscy. —
Bienica dzisiejsza..................301
Na zachód od Oszmiany:
Oszmiana Olechnowiczów. — Oszmiana Irzykowska. — Dziedzictwo Monwidów Dorohostajskich. — Krzysztof Dorohostajski. — Muro-
wana Oszmiana. - Drukarnia. — Sapiehowie.
VII
- Skarbkowie -Ważyńscy. — Taboryszki. - Rezydencja pana pisarza wielkiego litewskiego. — Ukropiszki. — Nagurscy. — Chorążyszki......331
Z pamiętnika. R. 1809—1814........................365
Dopełnienia:
Dawna rozległość powiatu oszmiańskiego. — Krzyżacy w Oszmianie. — Podróż narzeczonej wielk. księcia Aleksandra Jagiellolń-
czyka. — Data wzniesienia kościoła w Borunach. — Monety litewskie. — Wiadomość o Koziełłach. — Epizod z kampanii 1813 r. —
Literaci oszmiańscy. — Ks. Stefanja Radziwiłłówna. — Jeszcze jeden komentarz do »Pana Tadeusza . — Drukarnia w Łosku..........381
Szczegółowy skorowidz miasteczek, majątków-, folwarków, wsi. zaścianków,okolic,oraz nazwisk, dodany zostanie na końcu
ostatniej części pracy niniejszej.
Ilustracje i tablice.
Mapa powiatu oszmiańskiego w granicach 1896 r.
Oszmiana. Kościół parafjalny w 1846 r. Rysował B. Rusiecki.....21
Oszmiana. Kościół parafjalny w 1894 r. Rys. B. Tomaszewicz.....23
Oszmiana. Ulica Żuprańska......................27
Oszmiana. U studni przy ulicy Wileńskiej..............31
Stara Oszmiana. Były kościół OO. Franciszkanów..........49
Olany. Kumelany. Rysował N. Podbereski..............53
Wizerunek N. M. Panny Boruńskiej według sztychu z XVIII wieku.54
Podobizna obrazu N. M. Panny Boruńskiej znajdującego się w Olanach.55
Cerkiew w Borunach.........................63
Dwór w Giejstunach.........................67
Faksymile podpisów Andrzeja Wolana i Anny Radziwiłłówny.....71
Pieczęć grodzka oszmiańska z 1796 r..................87
Okolica szlachecka Gajdziewicze. Kuszlany Jasiewiczów. Rys. N. Pod-
bereski.............................103
Folwark Żuprany...........................117
Bogusław ks. Radziwiłł. Według sztychu Falcka z bibl. ks. Czartory-
skich w Krakowie........................119
Żuprany. Kościół. Ryś. B. Tomaszewicz................123
Nowosiółki; weranda pałacowa....................138
Pałac w Nowosiółkach; gabinet....................138
Nowosiółki; w pałacowem wnętrzu................139
Pałac w Nowosiółkach........................141
Kościół w Sołach. Dwór w Kuszlanach Szafnaglów. Rys. N. Podbereski.143
Podkomorzy Józef Poźniak. Według współczesnego portretu.....163
VIII
Pieczęć ziemska powiatu oszmiańskiego z 1783 r............154
Jędrzej Śniadecki. Według stalorytu wyd. Wilczyńskiego w Wilnie..185
Holszany. Widok ogólny. Ulica. Rys. B. Tomaszewicz........210
Holszany. Szczątki b. Sapieżyńskiego zamku. Rys. B. Tomaszewicz..211
Dziedzice Holszan 1270—1895 (tablica).................213
Kościół w Holszanach. Rys. B. Tomaszewicz.............215
Krzyż pod Bohdanowem. Rys. F. Ruszczyc.............223
Dwór w Bohdanowie. Rys. F. Ruszczyc................229
Przed kościołem w Bohdanowie. Rys. F. Ruszczyc..........230
Meczet w Doubuciszkach. Rysował S. Jarocki............253
Szułojć nad Berezyną. Rys. B. Tomaszewicz.............261
Kościół w Wiszniewie. Rys. B. Tomaszewicz...........267
Oławina, dopływ Berezyny. Rys. B. Tomaszewicz...........274
Hordynów Stan, dopływ Berezyny. Rys. B. Tomaszewicz.......275
Jerzy Chreptowicz. Według obrazu znajdującego się w kościele św.
Jakóba w Wilnie......................283
Joachim Chreptowicz. Według portretu Lampiego..........291
Były kościół i klasztor w Bienicy. Dwór w Bienicy. Rys. N. Podbereski.304
Kociełłowie bieniccy 1634—1813 (tablica genealogiczna)......330
Herb Dorohostajskich..................332
Krzysztof Dorohostajski. Według sztychu Sadelera z 1605 r......336
Faksymil karty tytułowej »Cenzury« Salinariusa, drukow. w Murowanej
Oszmianie 1615 r.............337
Faksymil karty tytułowej dzieła Fr. Modrzewskiego drukowanego w Łosku 1577r...338
Skarbkowie Ważyńscy (tablica genealogiczna).....365
Chreptowiczowie (tablica genealogiczna).
Zebrał i wydal CZESŁAW JANKOWSKI.
Cz. Pierwsza.
Księgarnia K.Gredndyszyńskiego
KRAKÓW — G. GEBETHNER I SPÓŁKA
1896 Dar Leopolda MÉYETA
http://www.polona.pl/Content/10040/ocr.txt