Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Czajkowski Antoni, Sadyk Pasza (1804-1886)
15.10.2008 09:40
[blok]Czajkowski Antoni, Sadyk Pasza, urodził się 29.09.1804 w Halczyńcu na Wołyniu, zmarł 18.01.1886 w Borkach na Ukrainie; działacz polityczny, prozaik. Wychowany w środowisku bogatej szlachty wołyńskiej, w rodzinie o tradycjach kozackich, zafascynowany wizją wyidealizowanej Kozaczyzny, w jej wskrzeszeniu widział drogę do odzyskania przez Polskę niepodległości, a w związku z odrodzonym monarchicznym państwem przyszłą pomyślność Polski. Podobnie szansę unarodowienia „naśladowczej" literatury polskiej upatrywał w czerpaniu inspiracji z prawdziwie narodowej poezji kozackiej. Poglądy swoje, propagowane też piórem, usiłował wcielać w życie, zmieniając orientacje i protektorów, nie tracąc jednak wiary w słuszność swojej idei.
Uczestnik walk w powstaniu 1831, po klęsce znalazł się w Galicji, a 1832 we Francji, gdzie związał się z A.J. Czartoryskim, stając się jego zagorzałym zwolennikiem i agentem politycznym; w 1840 w Rzymie, od 1841 w Stambule; zręcznie i z oddaniem kierował interesami Hótel Lambert na Bliskim Wschodzie i do 1850 na Bałkanach, kiedy zagrożony na żądanie ambasady rosyjskiej wydaleniem z Turcji, przyjął islam jako Mehmed Sadyk. Mimo potępienia przez opinię publiczną starał się nadal służyć sprawie polskiej i uwielbianemu księciu z pomocą Ludwiki Śniadeckiej, z którą wziął prawdopodobnie ślub muzułmański. Podczas wojny krymskiej utworzył formację Kozaków otomańskich; pozostał ich dowódcą do 1870. Po śmierci Śniadeckiej (1866) popadł w niełaskę, opuścił armię sułtańską i - wykonując nie w pełni wyjaśniony zwrot ku panslawizmowi, pełen wiary w przywódczą misję carskiej Rosji - wrócił na Ukrainę. Przyjęcie przez rodaków nowej orientacji uznano jako zdradę narodową, co wraz z trudnościami życia osobistego stało się powodem śmierci samobójczej.
Wydał kilka tomów drobnych utworów prozatorskich (poetyckie Powieści kozackie, 1837, Gawędy, 1840, Ukrainki, 1841 i in.) oraz powieści: Wernyhora (t. 1-2, 1838; zapoczątkowanie motywu Wernyhory), Kyrdżali (1839), Anna (t. 1-2, 1840), Stefan Czarniecki (t. 1-2, 1840), Hetman Ukrainy (t. 1-2, 1841), Koszowata (1841), Owruczanin (1841). Wskrzeszał w nich przeważnie (prócz bałkańskiego Kyrdżali i współczesnej Anny) ginący świat Kozaczyzny i szlachty w ważnych momentach historycznych (wojny szwedzkie, koliszczyzna, 1812), przy czym postaci i obyczaj szlachecki ujmował realistycznie, nie bez akcentów krytycznych. Kozaków poetyzował, a historię naginał do własnych koncepcji. Egzotyka i poezja Kozaczyzny, wartka akcja jego utworów, umiejętne operowanie techniką kompozycyjną (m. in. walterskotowską), plastyka zmysłowych opisów, zwłaszcza przyrody i scen batalistycznych, liryzm patriotyczny rodem z Pana Tadeusza złożyły się na sukces czytelniczy tej spontanicznej, mało pogłębionej, ale ujmującej szczerością i naturalnością twórczości, rezultatu raczej temperamentu pisarskiego i zauroczenia poetycką iluzją niż poważniejszych przemyśleń i zamierzeń artystycznych.
[]
Uczestnik walk w powstaniu 1831, po klęsce znalazł się w Galicji, a 1832 we Francji, gdzie związał się z A.J. Czartoryskim, stając się jego zagorzałym zwolennikiem i agentem politycznym; w 1840 w Rzymie, od 1841 w Stambule; zręcznie i z oddaniem kierował interesami Hótel Lambert na Bliskim Wschodzie i do 1850 na Bałkanach, kiedy zagrożony na żądanie ambasady rosyjskiej wydaleniem z Turcji, przyjął islam jako Mehmed Sadyk. Mimo potępienia przez opinię publiczną starał się nadal służyć sprawie polskiej i uwielbianemu księciu z pomocą Ludwiki Śniadeckiej, z którą wziął prawdopodobnie ślub muzułmański. Podczas wojny krymskiej utworzył formację Kozaków otomańskich; pozostał ich dowódcą do 1870. Po śmierci Śniadeckiej (1866) popadł w niełaskę, opuścił armię sułtańską i - wykonując nie w pełni wyjaśniony zwrot ku panslawizmowi, pełen wiary w przywódczą misję carskiej Rosji - wrócił na Ukrainę. Przyjęcie przez rodaków nowej orientacji uznano jako zdradę narodową, co wraz z trudnościami życia osobistego stało się powodem śmierci samobójczej.
Wydał kilka tomów drobnych utworów prozatorskich (poetyckie Powieści kozackie, 1837, Gawędy, 1840, Ukrainki, 1841 i in.) oraz powieści: Wernyhora (t. 1-2, 1838; zapoczątkowanie motywu Wernyhory), Kyrdżali (1839), Anna (t. 1-2, 1840), Stefan Czarniecki (t. 1-2, 1840), Hetman Ukrainy (t. 1-2, 1841), Koszowata (1841), Owruczanin (1841). Wskrzeszał w nich przeważnie (prócz bałkańskiego Kyrdżali i współczesnej Anny) ginący świat Kozaczyzny i szlachty w ważnych momentach historycznych (wojny szwedzkie, koliszczyzna, 1812), przy czym postaci i obyczaj szlachecki ujmował realistycznie, nie bez akcentów krytycznych. Kozaków poetyzował, a historię naginał do własnych koncepcji. Egzotyka i poezja Kozaczyzny, wartka akcja jego utworów, umiejętne operowanie techniką kompozycyjną (m. in. walterskotowską), plastyka zmysłowych opisów, zwłaszcza przyrody i scen batalistycznych, liryzm patriotyczny rodem z Pana Tadeusza złożyły się na sukces czytelniczy tej spontanicznej, mało pogłębionej, ale ujmującej szczerością i naturalnością twórczości, rezultatu raczej temperamentu pisarskiego i zauroczenia poetycką iluzją niż poważniejszych przemyśleń i zamierzeń artystycznych.
[]