Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Zdziechowski Marian
13.09.2011 00:33
Marian Zdziechowski
Postać i twórczość Mariana Zdziechowskiego budzi wśród polskich naukowców duże zainteresowanie, ale także i kontrowersje. Jeden z największych znawców filozofii i literatury rosyjskiej, slawista, żyjący na przełomie XIX i XX wieku, z pasją, a zarazem właściwym dystansem opisywał co interesującego działo się w polityce i kulturze ówczesnej mu Rosji. W czasach PRL jego książek nie publikowano, pod zarzutem propagowania w nich poglądów antykomunistycznych. Dopiero w latach 90. odkryto na nowo jego twórczość, właściwe ją dowartościowując. Pozostawił po sobie znaczący dorobek. Do najbardziej znanych można zaliczyć: Mesjaniści i słowianofile. Szkice z psychologii narodów słowiańskich, Od Petersburga do Leningradu, Widmo przyszłości, Wpływy rosyjskie na duszę polską
Prowadził korespondencję z Lwem Tołstojem i odwiedził go nawet raz w Jasnej Polanie. Utrzymywał kontakty z wieloma znanymi rosyjskimi intelektualistami w tym z Mikołajem Bierdiajewem, Sergiejem Bułgakowem, Piotrem Struwe, Dmitrijem Mereżkowskim, Nikołajem Trubieckim.
Marian Zdziechowski żył na styku kultur, co niewątpliwie wpłynęło na oryginalność jego koncepcji filozoficznych. Pochodził z polskiej rodziny, której przyszło żyć w rosyjskiej guberni. Jego edukacja obejmowała równocześnie wątki polskie jak i rosyjskie. Efektem tego była świetna znajomość obu języków oraz obu tradycji. Roczne studia w Petersburgu odcisnęły na młodym Zdziechowskim piętno polityczne, ale także pogłębiły fascynację kulturą rosyjską. Najdobitniej świadczy o tym książka Od Petersburga do Leningradu, którajest uznawana za jedno z najważniejszych dzieł antykomunistycznego nurtu polskiej myśli politycznej. Poddany w niej krytyce bolszewizm został ukazany w szerokiej perspektywie przemian kulturowych, społecznych i politycznych drugiej połowy XIX i początku XX wieku, które doprowadziły do triumfu komunistów w Rosji i powstania pierwszego totalitarnego reżimu w Europie.
Marian Zdziechowski urodził się w roku 1861, w Nowosiółkach koło Rakowa, na ziemi mińskiej. Posiadłości jego rodziny znajdowały się na terenie byłego Księstwa Litewskiego. Po powstaniu styczniowym polskie ziemiaństwo zamieszkałe na tych terenach spotkało się z wieloma restrykcjami ze strony rosyjskiej administracji. W tej atmosferze kształtowały się pierwsze poglądy Zdziechowskiego na Rosję. Konflikt narodów wpłynął na negatywny stosunek do Moskali. Mając 13 lat rozpoczął gimnazjum mińskie, gdzie miał okazję zetknąć się z literaturą rosyjską. W tym momencie nastąpił zwrot w myśleniu o kulturze najeźdźcy. Zafascynowany twórczością Michała Lermontowa, Iwana Turgieniewa i Lwa Tołstoja ( którym w dorosłym życiu zawrze znajomość korespondencyjną) dostrzegał sprzeczności między działaniami rusyfikacyjnymi nauczycieli a twórczością wieszczy rosyjskich.
Marian ZdziechowskiSwoją edukację kontynuował na Uniwersytecie Petersburskim. W 1879 roku rozpoczął studia na wydziale Historyczno-Filologicznym. W owym czasie Petersburg stał się centrum rewolucyjnych idei rozprzestrzenianych w kręgach rosyjskiej inteligencji. Zdziechowski w Widmie przyszłości tak wspomina ten pobyt „…byliśmy gotowi do jeszcze głębszego przejęcia się duchem Rosji tam, na gruncie rosyjskim, w atmosferze Petersburga, dokąd przeważnie udawaliśmy się na studia wyższe po ukończeniu gimnazjum. Tam wrzała walka z rządem, jakaś młoda Rosja szła przeciwko carskiej; każdy wierzył, że owa Rosja młoda zwycięży”. Młody student nie zaraził się jednak ideami rewolucyjnymi, natomiast ujęły go poglądy i postaci petersburskiej nauki. Z pasją słuchał wykładów Włodzimierza Sołowjowa jednego z największych filozofów rosyjskich, pogłębiły się jego zainteresowania literaturą zwłaszcza pisarzy tzw. „srebrnego wieku”. Duży wpływ mieli profesorowie Orest Miller i Aleksander Wiesołowski, którzy przyczynili się do postrzegania przez Zdziechowskiego kultury rosyjskiej jako części europejskiego dorobku. Myśliciele petersburscy wpłynęli także na przyjęcie przez niego zasad pozytywizmu, zwłaszcza w badaniach literaturoznawczych. Petersburska przygoda trwała tylko rok, przyczyną wyjazdu był zły stan zdrowia studenta. Miała za to duży wpływ na poglądy młodego Zdziechowskiego. Po kilku latach, zaczął publikować w czasopismach wydawanych w Petersburgu przez polskich konserwatystów, którzy dążyli do współpracy z rosyjskim zaborcą z nadzieją na utrzymanie autonomii polskiej w ramach Cesarstwa Rosyjskiego.
Studia kontynuował w Dorpacie (dzisiejsze Tartu w Estonii). W 1882 roku ukończył Fakultet Historyczno-Filologiczny z dyplomem „kandydata języka rosyjskiego”. Fascynacja, niektórzy badacze piszą wręcz o miłości Zdziechowskiego do kultury rosyjskiej, pozostała do końca życia. Propagował ideę współdziałania Słowian. Dzięki kresowemu pochodzeniu był otwarty na prawosławie i kulturę bizantyjską, równocześnie był wrogiem bolszewizmu.
W 1906 roku został profesorem na Uniwersytecie Jagiellońskim, w 1919 przeniósł się do Wilna, w latach 1925- 1927 był rektorem Uniwersytetu Stefana Batorego. Wielokrotnie wypowiadał się w kwestiach politycznych. W roku 1926 Józef Piłsudski zaproponował mu objęcie urzędu prezydenta Rzeczypospolitej. Odmówił, kiedy marszałek nie zgodził się na uwolnienie uczestników tzw. „procesu brzeskiego”, czyli opozycji antypiłsudczykowskiej. Marian Zdziechowski zmarł po ciężkiej chorobie w roku1938 w Wilnie.
Współcześni polscy badacze wielokrotnie podkreślają zasługi Zdziechowskiego dla kształtowania się nowych poglądów w kwestiach stosunków polsko-rosyjskich. Jan Krasicki ocenia jego twórczość w następujący sposób: „Wieloletnia praca Zdziechowskiego nad "zagadnieniem rosyjskim" daje dowód na to, że typowe ideologemy i mitologemy myśli i kultury rosyjskiej, tak dziwnie brzmiące i mało zrozumiałe dla mieszkańców zachodniej Europy jak "kosmizm", "soborowość", "komunitaryzm", "wspólnotowość", "teandryzm", "synergizm", "bogoczłowieczeństwo", "eschatologizm", "apokaliptyka", czyli, mówiąc językiem M. Bachtina; mono-logiczność kultury rosyjskiej łączy się w sposób zdumiewający z jej otwartością i dialogicznością”.
Pisząc artykuł korzystałam z książek: Witolda Wasilewskiego Marian Zdziechowski wobec myśli rosyjskiej XIX i XX wieku oraz Zbigniewa Opackiego, W kręgu Polski, Rosji i Słowiańszczyzny. Myśl i działalność społeczno-polityczna Mariana Zdziechowskiego do roku 1914.
Beata Zielewska-Rudnicka
Postać i twórczość Mariana Zdziechowskiego budzi wśród polskich naukowców duże zainteresowanie, ale także i kontrowersje. Jeden z największych znawców filozofii i literatury rosyjskiej, slawista, żyjący na przełomie XIX i XX wieku, z pasją, a zarazem właściwym dystansem opisywał co interesującego działo się w polityce i kulturze ówczesnej mu Rosji. W czasach PRL jego książek nie publikowano, pod zarzutem propagowania w nich poglądów antykomunistycznych. Dopiero w latach 90. odkryto na nowo jego twórczość, właściwe ją dowartościowując. Pozostawił po sobie znaczący dorobek. Do najbardziej znanych można zaliczyć: Mesjaniści i słowianofile. Szkice z psychologii narodów słowiańskich, Od Petersburga do Leningradu, Widmo przyszłości, Wpływy rosyjskie na duszę polską
Prowadził korespondencję z Lwem Tołstojem i odwiedził go nawet raz w Jasnej Polanie. Utrzymywał kontakty z wieloma znanymi rosyjskimi intelektualistami w tym z Mikołajem Bierdiajewem, Sergiejem Bułgakowem, Piotrem Struwe, Dmitrijem Mereżkowskim, Nikołajem Trubieckim.
Marian Zdziechowski żył na styku kultur, co niewątpliwie wpłynęło na oryginalność jego koncepcji filozoficznych. Pochodził z polskiej rodziny, której przyszło żyć w rosyjskiej guberni. Jego edukacja obejmowała równocześnie wątki polskie jak i rosyjskie. Efektem tego była świetna znajomość obu języków oraz obu tradycji. Roczne studia w Petersburgu odcisnęły na młodym Zdziechowskim piętno polityczne, ale także pogłębiły fascynację kulturą rosyjską. Najdobitniej świadczy o tym książka Od Petersburga do Leningradu, którajest uznawana za jedno z najważniejszych dzieł antykomunistycznego nurtu polskiej myśli politycznej. Poddany w niej krytyce bolszewizm został ukazany w szerokiej perspektywie przemian kulturowych, społecznych i politycznych drugiej połowy XIX i początku XX wieku, które doprowadziły do triumfu komunistów w Rosji i powstania pierwszego totalitarnego reżimu w Europie.
Marian Zdziechowski urodził się w roku 1861, w Nowosiółkach koło Rakowa, na ziemi mińskiej. Posiadłości jego rodziny znajdowały się na terenie byłego Księstwa Litewskiego. Po powstaniu styczniowym polskie ziemiaństwo zamieszkałe na tych terenach spotkało się z wieloma restrykcjami ze strony rosyjskiej administracji. W tej atmosferze kształtowały się pierwsze poglądy Zdziechowskiego na Rosję. Konflikt narodów wpłynął na negatywny stosunek do Moskali. Mając 13 lat rozpoczął gimnazjum mińskie, gdzie miał okazję zetknąć się z literaturą rosyjską. W tym momencie nastąpił zwrot w myśleniu o kulturze najeźdźcy. Zafascynowany twórczością Michała Lermontowa, Iwana Turgieniewa i Lwa Tołstoja ( którym w dorosłym życiu zawrze znajomość korespondencyjną) dostrzegał sprzeczności między działaniami rusyfikacyjnymi nauczycieli a twórczością wieszczy rosyjskich.
Marian ZdziechowskiSwoją edukację kontynuował na Uniwersytecie Petersburskim. W 1879 roku rozpoczął studia na wydziale Historyczno-Filologicznym. W owym czasie Petersburg stał się centrum rewolucyjnych idei rozprzestrzenianych w kręgach rosyjskiej inteligencji. Zdziechowski w Widmie przyszłości tak wspomina ten pobyt „…byliśmy gotowi do jeszcze głębszego przejęcia się duchem Rosji tam, na gruncie rosyjskim, w atmosferze Petersburga, dokąd przeważnie udawaliśmy się na studia wyższe po ukończeniu gimnazjum. Tam wrzała walka z rządem, jakaś młoda Rosja szła przeciwko carskiej; każdy wierzył, że owa Rosja młoda zwycięży”. Młody student nie zaraził się jednak ideami rewolucyjnymi, natomiast ujęły go poglądy i postaci petersburskiej nauki. Z pasją słuchał wykładów Włodzimierza Sołowjowa jednego z największych filozofów rosyjskich, pogłębiły się jego zainteresowania literaturą zwłaszcza pisarzy tzw. „srebrnego wieku”. Duży wpływ mieli profesorowie Orest Miller i Aleksander Wiesołowski, którzy przyczynili się do postrzegania przez Zdziechowskiego kultury rosyjskiej jako części europejskiego dorobku. Myśliciele petersburscy wpłynęli także na przyjęcie przez niego zasad pozytywizmu, zwłaszcza w badaniach literaturoznawczych. Petersburska przygoda trwała tylko rok, przyczyną wyjazdu był zły stan zdrowia studenta. Miała za to duży wpływ na poglądy młodego Zdziechowskiego. Po kilku latach, zaczął publikować w czasopismach wydawanych w Petersburgu przez polskich konserwatystów, którzy dążyli do współpracy z rosyjskim zaborcą z nadzieją na utrzymanie autonomii polskiej w ramach Cesarstwa Rosyjskiego.
Studia kontynuował w Dorpacie (dzisiejsze Tartu w Estonii). W 1882 roku ukończył Fakultet Historyczno-Filologiczny z dyplomem „kandydata języka rosyjskiego”. Fascynacja, niektórzy badacze piszą wręcz o miłości Zdziechowskiego do kultury rosyjskiej, pozostała do końca życia. Propagował ideę współdziałania Słowian. Dzięki kresowemu pochodzeniu był otwarty na prawosławie i kulturę bizantyjską, równocześnie był wrogiem bolszewizmu.
W 1906 roku został profesorem na Uniwersytecie Jagiellońskim, w 1919 przeniósł się do Wilna, w latach 1925- 1927 był rektorem Uniwersytetu Stefana Batorego. Wielokrotnie wypowiadał się w kwestiach politycznych. W roku 1926 Józef Piłsudski zaproponował mu objęcie urzędu prezydenta Rzeczypospolitej. Odmówił, kiedy marszałek nie zgodził się na uwolnienie uczestników tzw. „procesu brzeskiego”, czyli opozycji antypiłsudczykowskiej. Marian Zdziechowski zmarł po ciężkiej chorobie w roku1938 w Wilnie.
Współcześni polscy badacze wielokrotnie podkreślają zasługi Zdziechowskiego dla kształtowania się nowych poglądów w kwestiach stosunków polsko-rosyjskich. Jan Krasicki ocenia jego twórczość w następujący sposób: „Wieloletnia praca Zdziechowskiego nad "zagadnieniem rosyjskim" daje dowód na to, że typowe ideologemy i mitologemy myśli i kultury rosyjskiej, tak dziwnie brzmiące i mało zrozumiałe dla mieszkańców zachodniej Europy jak "kosmizm", "soborowość", "komunitaryzm", "wspólnotowość", "teandryzm", "synergizm", "bogoczłowieczeństwo", "eschatologizm", "apokaliptyka", czyli, mówiąc językiem M. Bachtina; mono-logiczność kultury rosyjskiej łączy się w sposób zdumiewający z jej otwartością i dialogicznością”.
Pisząc artykuł korzystałam z książek: Witolda Wasilewskiego Marian Zdziechowski wobec myśli rosyjskiej XIX i XX wieku oraz Zbigniewa Opackiego, W kręgu Polski, Rosji i Słowiańszczyzny. Myśl i działalność społeczno-polityczna Mariana Zdziechowskiego do roku 1914.
Beata Zielewska-Rudnicka