Marchlewski Leonard, ksiądz (1866-1940)

Leonard MARCHLEWSKI – urodzony 11 sierpnia 1866 r. w Chroślu (dawny powiat lubawski, obecnie powiat nowomiejski), w katolickiej rodzinie Franciszka Marchlewskiego i Katarzyny Marchlewskiej z domu Mączka. Ochrzczony w kościele parafialnym w Radomnie dnia 14.08.1866 r. Rodzicami chrzestnymi byli Antoni Rutkowski i Floriana Rutkowska(1). Kształcił się w progimnazjum w Lubawie i od 1883 r. w Gimnazjum w Chojnicach (matura w 1886 r.), gdzie należał do koła filomackiego „Mickiewicz” w latach 1884-86. Następnie studiował teologię w Münster i w Pelplinie. 27 kwietnia 1890 r. otrzymał w Pelplinie święcenia kapłańskie(2) instyt. 15.04.1915 r. Był wikarym, względnie administratorem w miejscowościach: Puck, Świecie, Drzycim, Lubawa, Tczew, Wąbrzeźno, Biskupice, Błędowo, Pieniążkowo, Gniew, Grabowo, Topólno (3).
Od 15 czerwca 1897 r. był proboszczem w parafii p.w. Św. Jakuba Apostoła w Białutach (gm.Iłowo-Osada), a w latach 1903-15 dziekanem pomezańskim. Brał czynny udział w Polskich organizacjach, należał do Towarzystwa Naukowego w Toruniu (1901-1928), do stowarzyszenia „Straż” (1905); działał w Polskim ruchu wyborczym, jako członek Komitetu Wyborczego w Nidzicy w 1913 roku (4).
W roku 1914, po wybuchu I wojny światowej, do Białut wkroczył patrol kozacki, który spalił zabudowania proboszczowskie, a ks. Leonarda aresztowano i uwięziono w Mławie. Powodem był incydent z dwoma rannymi żołnierzami kozackimi, którym ks. Leonard udzielił pomocy i opatrzył rany odniesione na polu walki. Nagrobki tych żołnierzy do dziś znajdują się obok kościoła. Po wyjaśnieniu nieporozumienia i wstawiennictwie ks. Sokolika został uwolniony (5).
Mieszkańcy Białut do dziś wspominają życzliwie ks. Leonarda, ponieważ zawsze starał się pomagać ludziom. Jedna mieszkanka wspomina, jak jej matka opowiadała, że ks. Leonard był bardzo dobrym gospodarzem majątku parafialnego. Z osiąganych dochodów pożyczał pieniądze bez oprocentowania na zakup parceli, Polakom którzy mieli zamiar osiedlić się w Białutach.
Kontynuował działalność duszpasterską i narodową w parafii p.w. Świętego Michała Archanioła w Grzybnie, gm.Unisław, dekanat chełmżyński od 15.04.1915 r. Działał tam, jako proboszcz i dziekan chełmżyński (1916-1929). Był bibliotekarzem Towarzystwa Czytelni Ludowych
w Grzybnie (1819), należał do Komisji Oświatowej Powiatowej Rady Ludowej w Chełmnie (1918-1920), organizował kursy języka polskiego dla młodzieży. Po rezygnacji z obowiązków dziekana w 1929 r. Biskup S.W.Okoniewski mianował go radcą duchowym (6).
26 października 1939 roku Gestapo aresztowało proboszcza z Grzybna, ks. Leonarda Marchlewskiego zabierając jednocześnie księgi parafialne (7). W areszcie przetrzymano ks. Leonarda do 4 grudnia 1939 r. po czym został zwolniony, z poleceniem zamieszkania w Klasztorze Sióstr Miłosierdzia w Chełmnie, aby nie być ponownie aresztowanym, gdzie przebywało z nim ok. 20 księży internowanych, a całkiem ok. 300 osób (8). Stąd wraz z innymi w marcu 1940 r. został przewieziony do obozu koncentracyjnego w Stutthofie, jako 75-letni ksiądz emeryt (9). Dnia 10 kwietnia 1940 r. ks. Leonard został skierowany do obozu w Sachsenhausen-Oranienburg(10) gdzie został zakatowany przez oprawców hitlerowskich dnia 21 czerwca 1940 roku (11).
Pamięć o ks. Leonardzie pozostała w Białutach na długie lata. Do końca życia życzliwie wspominały go siostry bliźniaczki, urodzone w 1908 roku. Maria zmarła w 2006 r. i jej nagrobek jest zlokalizowany obok kościoła w Białutach. Aby uwiecznić pamięć o wszystkich zasługach proboszczów parafii Białuty w październiku 2008 r. staraniem ks. Kanonika Mariana Barzowskiego ufundowano tablice pamiątkowe poświęcone m.in. proboszczowi L.Marchlewskiemu. Uroczysta Msza Św. w jego intencji odbyła się dnia 26 października 2008 r., w której uczestniczyła rodzina Marchlewskich z Lubawy, Grudziądza, Łasina i Świecia nad Osą.
W czasie homilii proboszcz Białut wspominał działalność i życie ks.Leonarda, który 100 lat temu sprawował posługę kapłańską w tym samym Polskim kościele, ale wówczas pod zaborem pruskim. Stwierdził, że w 1914 r. nie było przestrzegane przykazanie miłości i doprowadziło to do nieszczęścia w wyniku, którego zginęło dwóch żołnierzy kozackich w pobliżu kościoła a potem w odwecie Rosjanie podpalili zabudowania proboszczowskie i sąsiednie, wskutek czego dookoła kościoła wszystko spłonęło. Księdza Leonarda wówczas aresztowano. Wtedy jednak po wyjaśnieniu nieporozumienia został zwolniony.
Zaaresztowany w 1939 roku przez Niemców nie miał w obozie pełnej możliwości odprawienia Mszy Św. Jubileuszowej w dniu 50-lecia kapłaństwa. Dlatego ks.Barzowski w Białutach 26 października 2008 r. polecił modlitwy i Komunię Świętą przyjętą przez rodzinę Marchlewskich
i parafian, w intencji złotego jubileuszu kapłaństwa ks.Leonarda, który 68 lat temu nie miał odpowiednich możliwości i warunków. W trakcie tej uroczystej Mszy Św. korzystał z tego samego kielicha używanego przez ks.Leonarda, który w przedziwny sposób zachował się w czasie drugiej wojny światowej i przetrwał do dnia dzisiejszego.
Tą okolicznościową Mszę Św. odprawił proboszcz w wieku 74 lat, tak samo jak ks. Leonard, kiedy obchodził pięćdziesiątą rocznicę święceń kapłańskich.