Kamieńczyk, pow. węgrowski

Kamieńczyk, osada, przedtem mko, nad Bugiem z lewego brzegu, przy ujściu doń Liwca, pow. węgrowski, gm. i par. Kamieńczyk. Odl. od Warszawy 51 w., od Węgrowa 39 w., od st. poczt, i st. dr. żel. warsz. petersb. w Łochowie 11 w. Leży w punkcie zetknięcia się trzech powiatów: ostrowskiego, węgrowskiego i radzymińskiego i trzech guberni, do których one należą. Posiada kościół par. drewniany, szkołę początkową, urząd gminny. W 1827 r,liczono tu 90 dm. i 637 mk.; w 1861 r. było 98 dm. i 886 mk. (w tej liczbie 95 żydów); obecnie jest 127 dm., 1134 mk., do których należy 2465 mr, ziemi. Osada cała zbudowana z i drzewa i zamieszkana przez ludność rolniczą. W chwili przemiany na osadę należał K. do dóbr Jadów hr. Zamojskiego. Starożytne to miasto nazywało się przedtem Kamieniec Mazowiecki i należało z dawna do książąt mazowieckich, z których książę Bolesław przywilejem r. 1452 obdarzył go prawem niemieckiem, ustanowił 3 jarmarki i targi tygodniowe, pozwolił mieszkańcom bez opłaty cła i myta jeździć po krajach rządom swoim podległych, ustanowił wagę, postrzygalnię i łaźnię, przeznaczając z nich dochód na potrzeby miasta.pod warunkiem jednakże co do tej ostatniej, iż sam i jego rodzina raz w tygodniu może bez-) płatnie kąpieli używać. Był tedy w tern mieście dwór książęcy, następnie królewski, który z lustracya z r. 1564 znalazła jeszcze w dobrym stanie „ochędożnie zbudowanym," w którymsądzono wtedy roki ziemskie i grodzkie; K. bowiem był stolicą starostwa niegrodowego, i Przedtem zaś służył na pomieszczenie dworu panujących monarchów w czasie odbywania łowów1 w tutejszych puszczach i lasach, w których, według podania, dużo grubego zwierza się znajdowało, a żyjący w 1860 r. starzy ludzie spotykali w nich jeszcze niedźwiedzi. Siedliska bobrów istniejące tutaj w znacznej ilości, także w niedawnych czasach wyniszczone zostały. Sama osada niegdyś była przemysłowa i ludna; przed rokiem 597 miała trzy kościoły, a przeszło 300 domów, po większej części murowanych, młynów wodnych 8S piwowarów 120, kotlarzy, ślusarzy, kowali, mieczników, zdunów, siodlarzy, tkaczy, tokarzy i stelmachów około 80, rzeżników 13 itd. Do pomyślności tego stanu przyczyniały się wielce rozmaite nadania, jakiemi obdarzali K. królowie polscy. Przechowały się dotąd przywileje: Zygmunta III, wydany 25 kwietnia 1597 roku;Jana Kazimierza, 19 maja 1668 r.; Jana III, 128 maja 1677 r. i drugi pod datą 29 maja r. 11685; Augusta II, z dnia 13 Hpca 1688 i dnia o czerwca 1701 r.; na koniec króla Stanisława Augusta, 24 kwietnia 1765 r., w których zatwierdzono były wszystkie poprzednie nadania i nowe udzielone. Z czasem atoli w skutek rozmaitych klęsk, pożaru, wojny i morowego po wietrzą, przywiedzione zostało do zupełnego upadku. Tak w r. 1612, nie tylko 1/4 część domów mieszkalnych, ale nadto przywileje i dokumenta, jakie były w oryginałach, spaliły się; powtórny pożar w r. 1615 wszystkie zabudowania pochłonął, a z całego miasta tylko 81 domów pozostało* i znowu ogień w r. 1647 na nowo odbudowany K. zniszczył, a morowa za- raza, w r. 1647 grasująca, znaczną część ludności zabrała. Dodajmy do tego, że za czasów wojny szwedzkiej, nieprzyjaciele, idąc do Warszawy, często tędy przechodzili, nie oszczędzając bynajmniej miasta, co wszystko sprawiło,iż doszło ono do takiej ruiny, że podług podania zostały po niem tylko popioły i kilku zaledwie ludzi. Dźwignęło się wprawdzie potem,ale już nigdy do dawnego stanu nie wróciło.Kościół i par. erekcyi niewiadomej; r. 1480] Bolesław ks9 mazowiecki odnowił erekcyą, Osada Szumin na terytoryum K. należała niegdyś do probostwa. Tutejsze starostwo grodowe, za czasów Jana Kazimierza było w dożywotniem posiadaniu królowy Maryi Ludwiki, która sprowadzonym przez siebie wizytkom do Warszawy, na mocy uchwały sejmowej roku 1654, prawa swoje do dóbr Kamieńca Mazowieckiego przekazała i klasztor niemi uposażyła; odtąd K. należał do tych zakonnic i był ich własnością aż do czasów pruskich; wtedy zaś zabrany na rzecz skarbu, do dóbr rządowych wcielony został. Starostwo to mieściło się w wdztwie mazowieckiem, w ziemiach nurskiej i liwskiej. Powstało z dawniejszego starostwa nurskiego przez wydzielenie z niego miasta Kamieńczyka (ob.) albo Kamienia mazowieckiego i wsi następujących: Skaszew, Nadpole, Gwizdały, Nowinki, Sitno, Brzoza, Mozyczyn, Płatkownica, Wielki Kąt, Zawiszyn, Stara Wola, Myszadły i Bale. Dochodu czyniło za Jana Kazimierza złp. 22000. Gm. K. graniczy z gminami Łochów, Stoczek i Sadowne, liczy 2774 ink., rozl. 16860 mr., sąd gminny okr.w Sadownem o 20 w.; od Węgrowa odL 29 i pół w., od Siedlec 72 w. W skład gm. wchodzą: Brzózka, Burakowskie, Czaplowizna. Gajówka, Gwizdały, Jerzyska, Kamieńczyk os., Koszelanka, Łojki, Łosiewice, Nadpole, Ruffa, Szynkarzyzna, Szumin i Wywłoka.

[SGKP]

Z miejscowości tej wywodzi się rodzina Kamińskich, z których prawd. Stanisław - był powstańcem 1863, dowódcą plutonu jazdy.