Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Dombek Paweł
7.12.2013 19:56
DOMBEK Paweł (1865-1925),
poseł, dziennikarz, działacz narodowy i społeczny. Urodził się 15 VIII w Rozbarku k. Bytomia, jako syn majstra szewskiego Wincentego i Mani ze Stefańskich. W latach 1877-84 uczęszczał do gimnazjum w Bytomiu Przed wstąpieniem do szkoły górniczej odbył półroczną praktykę w kopalni „Nowa Helena" pod Szarlejem. Po śmierci ojca, trudne warunki materialne rodziny zmusiły D. do porzucenia nauki i podjęcia pracy zarobkowej w redakcjach czasopism: „Generalanzaiger" w Raciborzu i „Grenzzeitung" w Bytomiu. Od 1895 był współudziałowcem „Katolika", gdzie współpracował z A. Napieralskim i L. Radziejewską. W 1898 został redaktorem „Dziennika Śląskiego" i „Kuriera Śląskiego". Na łamach pism bronił spraw robotniczych. Współorganizował związki zawodowe i przyczynił się do ich zjednoczenia w Związek Wzajemnej Pomocy Chrześcijańskich Robotników Górnośląskich (od 1909 Zjednoczenie Narodowe Polskie). Redagował organ tego związku: tygodnik „Praca". Był współzałożycielem Spółki Parcelacyjnej w Bytomiu i prezesem Banku Ludowego w Siemianowicach, przez 20 lat prezesem i członkiem honorowym Towarzystwa Górnośląskich Przemysłowców w Bytomiu, a w 1896-7 i 1905 „Sokoła" w Bytomiu Za działalność publicystyczną, oświatową i społeczną miał 30 procesów politycznych. W 1912-8 był posłem do parlamentu niemieckiego z okręgu Bytom-Tarnowskie Góry, członkiem i przez 3 lata sekretarzem Koła Polskiego w Berlinie. W 1919 Dekretem Naczelnika Państwa, jako poseł z Górnego Śląska do Parlamentu Rzeszy Niemieckiej, został powołany do Sejmu Ustawodawczego RP (do 1922). Nie należał do żadnego klubu parlamentarnego. Był członkiem sejmowej komisji robót publicznych. W 1916 przeniósł się do Leszna, co było związane z propozycją objęcia redakcji dziennika polityczno – społeczno – literackiego „Kraj", pisma o poglądach aktywistycznych, finansowanego przez grupę ugodowych ziemian wielkopolskich. Ze względu na program-propagowanie ścisłych związków politycznych z państwami centralnymi - pismo nie było popularne i przestało się ukazywać w 1918. W Lesznie D., obok pracy redaktorsko-dziennikarskiej, włączył się w działalność narodową i społeczną. Jako członek polskiej Rady Ludowej został internowany przez niemieckie władze wojskowe (28 V 1919 do 8 VII 1919). Najpierw przetrzymywany był w obozie nr 85 3 1/319 Grunthal (osada Zielona Dolinka pod Żaganiem, ob. w granicach miasta), a następnie w szpitalu wojskowym w Żaganiu. Z odosobnienia słał bezskutecznie interwencje do Poselstwa Polskiego w Berlinie o szybkie zwolnienie zatrzymanych. Po powrocie do wolnego już Leszna, Rada Ludowa wysunęła jego kandydaturę na burmistrza miasta, jednak MbDP mianowało wcześniej (19 l 1919) burmistrzem komisarycznym T. Sobeskiego, który wyznaczył D. swoim zastępcą 13 VII 1920. Z racji piastowania mandatu poselskiego D. przewodniczył 3 VIII 1920 pierwszemu posiedzeniu polskiej rady miasta. Stanowisko burmistrza z wyboru rady objął 1 IX 1920. Na drugą kadencję, która miała trwać 12 lat, wybrany został jednogłośnie 12 l 1922. W magistracie przewodniczył wydziałom: gospodarczemu, do spraw zatrudnienia i zdrowotności. Pełnił liczne funkcje społeczne: był prezesem Zarządu Miejskiego Szpitala, Fundacji Dom Sierot Sumienia, przewodniczył Towarzystwu Wojaków i Inwalidów Wojennych. Z jego inicjatywy mieszkańcy Leszna i okolic zebrali z dobrowolnych datków 60 000 mk dla armii gen. J. Hallera. Z ramienia władz miasta zasiadał w Wydziale Powiatowym i Radzie Dyrekcji Kolejowej, był też krótko członkiem Sejmiku Powiatowego. Był delegatem Leszna na VI Zjeździe Związku Miast Polskich we Lwowie w 1922. Starał się złagodzić bezrobocie, wysyłając z Leszna kilkaset osób do pracy w kopalni w Dąbrowie Górniczej. Akcja ta jednak nie powiodła się, a D. wnosił w tej sprawie interpelacje w Sejmie. Podobnie czynił, gdy chodziło o uruchomienie stałego połączenia kolejowego Leszno-Śrem. Położył zasługi dla rozwoju polskiej oświaty i przywrócenia w Lesznie tradycji narodowych. Po odzyskaniu przez Polskę części Górnego Śląska zdecydował się powrócić w rodzinne strony. Piastując urząd w Lesznie, wybrany został 9 III 1922 drugim burmistrzem Królewskiej Huty, a 5 III 1924 pierwszym polskim prezydentem miasta. Urząd ten objął 27 IX 1924. Był autorem broszur: Co robotnik winien wiedzieć o zabezpieczeniu na starość i niemoc, 10 lat pracy społecznej Związku Wzajemnej Pomocy i powieści Pomsta Boża. Obrazy na tle historycznym z niedawnej przeszłości, opublikowanej anonimowo (Bytom 1905). Zmarł nagle w Krakowie 10/ 11 X 1925, pochowany został 15 X, na cmentarzu parafii św. Jadwigi w Królewskiej Hucie. Z pierwszego małżeństwa (ślub w Bytomiu ok. 1892) z Waleską (Walerią) z Kawurków, miał dwoje dzieci: Małgorzatę (ur. 1893) i Wojciecha (ur. 1896). Z drugą żoną (ślub w Ostrowie Wlkp., 1898), Teodorą z Szafarkiewiczów miał dzieci: Juliana (ur. 1899), Anielę (ur. 1903), Mariana (ur. 1909) i Zofię (ur. 1915).
Swiderski B., Ilustrowany opis Leszna i ziemi leszczyńskiej, Leszno 1928 s. 83, 90, 102-18, 152-3; Rutkowski-Pobóg A., Historia miasta Królewskiej Huty, Królewska Huta 1927 s.141, 221-3; Ziemia leszczyńska, red. Deresiewicz J., Poznań 1966 s.230, 242-3; Komolka M., SierpowskiS., Leszno zarys dziejów, Poznań 1987 s. 121; Topolski J., (red.), Historia Leszna, Leszno 1997 s.209, 223; Hemmerling Z., Posłowie polscy w Parlamencie Rzeszy i Sejmie Pruskim 1907-1914. Warszawa 1968, s.99, 212, 255;PBS,t.V, s.312; Kwiatek A., (oprać.), v;; Encyklopedia powstań śląskich, Katowice 1982, s.82, Chorzowski słownik biograficzny, red. Modrzyński J., Chorzów 1997 s.41-3; Czajka M., Kamler M., Sienkiewicz W., Leksykon historii Polski, Warsz.awa 1995, s.146; Rzepecki T., Sejm Rzeczpospolitej Polskiej 1919, Poznań 1920 s.248-9; Smogorzewska M., Posłowie i Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939; Słownik biograficzny, Warszawa 1998,1.1 s.407-8, w: Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, Przewodnik Bibliograficzny za rok 1906 i katalog biblioteczny sygn. 89228 II; AP Leszno, Akta m.Leszna 1912-1922, sygn. 1338; Parafia pw. św. Jadwigi w Chorzowie, Księga Zmarłych 1925 nr 459; Magistrat Królewskiej Huty 27 IX 1924; Dokument ustalenia dla Pierwszego Burmistrza Pawła Dombka; -Inf. UM w Żaganiu dot. lokalizacji obozu w Grunthal; -Inf. i archiwa rodzinne Mariana i Krzysztofa Henclewskich; -Nekrologi i wspomnienia: „Katolik": 1925 nr 125; „Głos Leszczyński": 1922 nr 61 i 1925 nr 238; „Górnoślązak": 1925 nr 234; - Fot. ze zbiorów autora, repr. Baldys Edward.
Adam Podsiadły
poseł, dziennikarz, działacz narodowy i społeczny. Urodził się 15 VIII w Rozbarku k. Bytomia, jako syn majstra szewskiego Wincentego i Mani ze Stefańskich. W latach 1877-84 uczęszczał do gimnazjum w Bytomiu Przed wstąpieniem do szkoły górniczej odbył półroczną praktykę w kopalni „Nowa Helena" pod Szarlejem. Po śmierci ojca, trudne warunki materialne rodziny zmusiły D. do porzucenia nauki i podjęcia pracy zarobkowej w redakcjach czasopism: „Generalanzaiger" w Raciborzu i „Grenzzeitung" w Bytomiu. Od 1895 był współudziałowcem „Katolika", gdzie współpracował z A. Napieralskim i L. Radziejewską. W 1898 został redaktorem „Dziennika Śląskiego" i „Kuriera Śląskiego". Na łamach pism bronił spraw robotniczych. Współorganizował związki zawodowe i przyczynił się do ich zjednoczenia w Związek Wzajemnej Pomocy Chrześcijańskich Robotników Górnośląskich (od 1909 Zjednoczenie Narodowe Polskie). Redagował organ tego związku: tygodnik „Praca". Był współzałożycielem Spółki Parcelacyjnej w Bytomiu i prezesem Banku Ludowego w Siemianowicach, przez 20 lat prezesem i członkiem honorowym Towarzystwa Górnośląskich Przemysłowców w Bytomiu, a w 1896-7 i 1905 „Sokoła" w Bytomiu Za działalność publicystyczną, oświatową i społeczną miał 30 procesów politycznych. W 1912-8 był posłem do parlamentu niemieckiego z okręgu Bytom-Tarnowskie Góry, członkiem i przez 3 lata sekretarzem Koła Polskiego w Berlinie. W 1919 Dekretem Naczelnika Państwa, jako poseł z Górnego Śląska do Parlamentu Rzeszy Niemieckiej, został powołany do Sejmu Ustawodawczego RP (do 1922). Nie należał do żadnego klubu parlamentarnego. Był członkiem sejmowej komisji robót publicznych. W 1916 przeniósł się do Leszna, co było związane z propozycją objęcia redakcji dziennika polityczno – społeczno – literackiego „Kraj", pisma o poglądach aktywistycznych, finansowanego przez grupę ugodowych ziemian wielkopolskich. Ze względu na program-propagowanie ścisłych związków politycznych z państwami centralnymi - pismo nie było popularne i przestało się ukazywać w 1918. W Lesznie D., obok pracy redaktorsko-dziennikarskiej, włączył się w działalność narodową i społeczną. Jako członek polskiej Rady Ludowej został internowany przez niemieckie władze wojskowe (28 V 1919 do 8 VII 1919). Najpierw przetrzymywany był w obozie nr 85 3 1/319 Grunthal (osada Zielona Dolinka pod Żaganiem, ob. w granicach miasta), a następnie w szpitalu wojskowym w Żaganiu. Z odosobnienia słał bezskutecznie interwencje do Poselstwa Polskiego w Berlinie o szybkie zwolnienie zatrzymanych. Po powrocie do wolnego już Leszna, Rada Ludowa wysunęła jego kandydaturę na burmistrza miasta, jednak MbDP mianowało wcześniej (19 l 1919) burmistrzem komisarycznym T. Sobeskiego, który wyznaczył D. swoim zastępcą 13 VII 1920. Z racji piastowania mandatu poselskiego D. przewodniczył 3 VIII 1920 pierwszemu posiedzeniu polskiej rady miasta. Stanowisko burmistrza z wyboru rady objął 1 IX 1920. Na drugą kadencję, która miała trwać 12 lat, wybrany został jednogłośnie 12 l 1922. W magistracie przewodniczył wydziałom: gospodarczemu, do spraw zatrudnienia i zdrowotności. Pełnił liczne funkcje społeczne: był prezesem Zarządu Miejskiego Szpitala, Fundacji Dom Sierot Sumienia, przewodniczył Towarzystwu Wojaków i Inwalidów Wojennych. Z jego inicjatywy mieszkańcy Leszna i okolic zebrali z dobrowolnych datków 60 000 mk dla armii gen. J. Hallera. Z ramienia władz miasta zasiadał w Wydziale Powiatowym i Radzie Dyrekcji Kolejowej, był też krótko członkiem Sejmiku Powiatowego. Był delegatem Leszna na VI Zjeździe Związku Miast Polskich we Lwowie w 1922. Starał się złagodzić bezrobocie, wysyłając z Leszna kilkaset osób do pracy w kopalni w Dąbrowie Górniczej. Akcja ta jednak nie powiodła się, a D. wnosił w tej sprawie interpelacje w Sejmie. Podobnie czynił, gdy chodziło o uruchomienie stałego połączenia kolejowego Leszno-Śrem. Położył zasługi dla rozwoju polskiej oświaty i przywrócenia w Lesznie tradycji narodowych. Po odzyskaniu przez Polskę części Górnego Śląska zdecydował się powrócić w rodzinne strony. Piastując urząd w Lesznie, wybrany został 9 III 1922 drugim burmistrzem Królewskiej Huty, a 5 III 1924 pierwszym polskim prezydentem miasta. Urząd ten objął 27 IX 1924. Był autorem broszur: Co robotnik winien wiedzieć o zabezpieczeniu na starość i niemoc, 10 lat pracy społecznej Związku Wzajemnej Pomocy i powieści Pomsta Boża. Obrazy na tle historycznym z niedawnej przeszłości, opublikowanej anonimowo (Bytom 1905). Zmarł nagle w Krakowie 10/ 11 X 1925, pochowany został 15 X, na cmentarzu parafii św. Jadwigi w Królewskiej Hucie. Z pierwszego małżeństwa (ślub w Bytomiu ok. 1892) z Waleską (Walerią) z Kawurków, miał dwoje dzieci: Małgorzatę (ur. 1893) i Wojciecha (ur. 1896). Z drugą żoną (ślub w Ostrowie Wlkp., 1898), Teodorą z Szafarkiewiczów miał dzieci: Juliana (ur. 1899), Anielę (ur. 1903), Mariana (ur. 1909) i Zofię (ur. 1915).
Swiderski B., Ilustrowany opis Leszna i ziemi leszczyńskiej, Leszno 1928 s. 83, 90, 102-18, 152-3; Rutkowski-Pobóg A., Historia miasta Królewskiej Huty, Królewska Huta 1927 s.141, 221-3; Ziemia leszczyńska, red. Deresiewicz J., Poznań 1966 s.230, 242-3; Komolka M., SierpowskiS., Leszno zarys dziejów, Poznań 1987 s. 121; Topolski J., (red.), Historia Leszna, Leszno 1997 s.209, 223; Hemmerling Z., Posłowie polscy w Parlamencie Rzeszy i Sejmie Pruskim 1907-1914. Warszawa 1968, s.99, 212, 255;PBS,t.V, s.312; Kwiatek A., (oprać.), v;; Encyklopedia powstań śląskich, Katowice 1982, s.82, Chorzowski słownik biograficzny, red. Modrzyński J., Chorzów 1997 s.41-3; Czajka M., Kamler M., Sienkiewicz W., Leksykon historii Polski, Warsz.awa 1995, s.146; Rzepecki T., Sejm Rzeczpospolitej Polskiej 1919, Poznań 1920 s.248-9; Smogorzewska M., Posłowie i Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939; Słownik biograficzny, Warszawa 1998,1.1 s.407-8, w: Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, Przewodnik Bibliograficzny za rok 1906 i katalog biblioteczny sygn. 89228 II; AP Leszno, Akta m.Leszna 1912-1922, sygn. 1338; Parafia pw. św. Jadwigi w Chorzowie, Księga Zmarłych 1925 nr 459; Magistrat Królewskiej Huty 27 IX 1924; Dokument ustalenia dla Pierwszego Burmistrza Pawła Dombka; -Inf. UM w Żaganiu dot. lokalizacji obozu w Grunthal; -Inf. i archiwa rodzinne Mariana i Krzysztofa Henclewskich; -Nekrologi i wspomnienia: „Katolik": 1925 nr 125; „Głos Leszczyński": 1922 nr 61 i 1925 nr 238; „Górnoślązak": 1925 nr 234; - Fot. ze zbiorów autora, repr. Baldys Edward.
Adam Podsiadły