Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Zieliński Juliusz
15.08.2014 04:08
Juliusz Zieliński (ur. 6 maja 1881 w Komorsku (powiat świecki), zm. 9 stycznia 1944 w Dachau) – nauczyciel, działacz przedwojennego Związku Polaków w Niemczech, dyrektor polskiej szkoły w Złotowie(Krajna).
[imgprawa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/JuliuszZielinski%26Maria_~1912.jpg/200px-JuliuszZielinski%26Maria_~1912.jpg
Do 1929
Syn polskich rolników: Jakuba Zielińskiego i Weroniki z domu Oszwałdowskiej. Maturę złożył w roku 1901 w niemieckim Seminarium Nauczycielskim w Tucholi, po czym od roku szkolnego 1901/1902 podjął pracę w szkolnictwie powszechnym: najpierw w szkole w Kozłowie, następnie w Buku Pomorskim, a od 1912 w Białochowie, gdzie w listopadzie tego roku ożenił się z Marią z domu Domańską, córką nauczyciela Franciszka Domańskiego i siostrą księdza Bolesława Domańskiego; szkołę w Białochowie objął w tym samym roku po swym odchodzącym na emeryturę teściu.
Podczas I wojny światowej jako poddany Królestwa Prus pełnił służbę w armii niemieckiej; powołano go 12 stycznia 1915 i po przeszkoleniu skierowano w lipcu na front wschodni przeciw Rosji w stopniu podoficerskim (Unteroffizier) jako sanitariusza. Tam na początku sierpnia został ranny w bitwie nad Narwią; po powrocie do zdrowia w październiku skierowano go do Francji – na pozycje nad rzekami Sommą i Oise, gdzie przebywał do stycznia 1916. Po kilkukrotnych pobytach w szpitalu spowodowanych niewydolnością serca 17 sierpnia 1916 został zwolniony z wojska. Wrócił do rodziny do Białochowa, gdzie podjął ponownie pracę w szkole.
W latach 1919–1920, po odrodzeniu się Polski, włączył się w tworzenie struktur państwowości polskiej na Pomorzu; m.in. został komendantem Straży Obywatelskiej; potem, 14 stycznia 1920, starosta grudziądzki mianował go komisarycznym wójtem na obwód Dusocin, a dzień później także na funkcję komisarycznego urzędnika stanu cywilnego w obwodzie Białochowo.
Jeszcze w tym samym roku wyjechał z rodziną z Białochowa i osiadł w odległym o 10 km Szembruczku, gdzie został kierownikiem szkoły. 14 sierpnia 1920 grudziądzki powiatowy komendant Straży Narodowej mianował go obwodowym komendantem 18. kompanii Straży Narodowej na obwód Łasin. 20 września 1921 Pomorska Izba Skarbowa mianowała go zastępcą członka komisji wymiarowej napowiat wiejski Grudziądz. Był też członkiem organizacji kombatanckiej – Związku Powstańców i Wojaków.
[imgprawa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/JuliuszZielinski-pod_drzewem~1935.jpg/200px-JuliuszZielinski-pod_drzewem~1935.jpg
1929-1939
W 1929 został urlopowany ze szkolnictwa w Polsce i skierowany do szkolnictwa polskiego poza granice kraju. 1 lipca trafił do nowo utworzonej tam szkoły w Złotowie (wówczas na terytorium Niemiec, pod niemiecką nazwą Flatau); od początku roku szkolnego 1929/1930 objął jej kierownictwo. Będąc jej dyrektorem mieszkał przez większość czasu poza Polską, gdzie została jego rodzina (miał córkę Irenę i dwóch synów, Edwarda i Henryka), przyjeżdżając do kraju jedynie na krótko. Wraz z innymi nauczycielami szkoły brał udział w życiu kulturalnym Złotowszczyzny, organizował wycieczki dzieci do Polski (m.in. do Wieliczki ze zwiedzaniem Poznania, Częstochowy i Krakowa), przygotowywał dziecięce przedstawienia okolicznościowe (np. jasełka przed Bożym Narodzeniem), wygłaszał pogadanki i referaty dla rodziców przy kawie i pączkach, a nawet niekiedy (wspólnie z Józefem Mozolewskim i Izydorem Mackowiczem) organizację owych pogadanek współfinansował.
Pracując i aktywnie działając na polu społeczno-kulturalnym polskiej polskiej mniejszości narodowej na Pomorzu odwiedzał często w pobliskim Zakrzewie swego szwagra, ks. Bolesława Domańskiego, proboszcza miejscowej parafii, „Księdza Patrona” Polaków w Rzeszy Niemieckiej, od 1931 prezesa Związku Polaków w Niemczech. Wraz z ks. Domańskim i nauczycielem Kanią kierował pracami towarzystwa młodzieży w Zakrzewie.
Był przewodniczącym złotowskiego rejonu konferencyjnego, wygłaszał tam odczyty i pogadanki skierowane tak do kolegów nauczycieli, jak i szerszych kręgów Polonii ziemi złotowskiej, V Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. Jedna z opinii władz szkolnych określała jego działalność następująco:
fragment opinii Józefa Mozolewskiego, od 1930 inspektora szkolnego Związku Polskich Towarzystw Szkolnych w Berlinie i nauczyciela w Złotowie, z 15 lipca 1938
[imgprawa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/JuliuszZielinski-KLDachau-Sterbeurkunde.jpg/320px-JuliuszZielinski-KLDachau-Sterbeurkunde.jpg
Od 1939
Wybuch II wojny światowej zastał Juliusza Zielińskiego z rodziną w Grudziądzu, wraz z żoną ewakuowali się na wschód. Uniknął w ten sposób egzekucji, które nastąpiły w pierwszych dniach po wkroczeniu wojsk niemieckich na nauczycielach wzywanych pod pretekstem organizowania dla nich „konferencji”. Po upadku Warszawy powrócił z rodziną do Grudziądza, i tu wkrótce, na początku października 1939, aresztowany został przez Selbstschutz wraz całą grupą miejscowej inteligencji. Więziony był w przekształconym w więzienie segregacyjne dla Polaków „Internacie Kresowym”. Przetrzymywany w więzieniu pod zarzutem „polonizowania dzieci niemieckich w Złotowie” był wielokrotnie przesłuchiwany, ale zwolniony został do domu po kilku tygodniach, 8 grudnia 1939.
Z pozostałą w domu rodziną (tzn. z żoną i wnuczką, ponieważ obaj synowie, walczący w szeregach Wojska Polskiego, po kampanii wrześniowej znaleźli się w niewoli, zięć ukrywał się przed Niemcami, a córce Irenie nakazano opuszczenie mieszkania) przebywał kilka zimowych miesięcy, do marca 1940, kiedy aresztowało go Gestapo. W więzieniu w Grudziądzu przebywał kilka dni, po czym został z całą grupą wywieziony w nieznanym kierunku. Po kilku tygodniach nadeszła wiadomość, że przebywa w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen. We wrześniu 1940 przewieziony został do KL Dachau, gdzie otrzymał numer obozowy 17519. Zmarł w obozie w styczniu 1944, według oficjalnego komunikatu na „puchlinę brzuszną” (Bauchwassersucht). Podczas jego pobytu w obozie małżeństwu Zielińskich skonfiskowano dom przy ul. Filomatów w Grudziądzu, żona Maria musiała wyprowadzić się poza miasto; zmarła w 1948.
Źródło: Wikipedia (licencja CC-BY-SA)
[imgprawa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/JuliuszZielinski%26Maria_~1912.jpg/200px-JuliuszZielinski%26Maria_~1912.jpg
Do 1929
Syn polskich rolników: Jakuba Zielińskiego i Weroniki z domu Oszwałdowskiej. Maturę złożył w roku 1901 w niemieckim Seminarium Nauczycielskim w Tucholi, po czym od roku szkolnego 1901/1902 podjął pracę w szkolnictwie powszechnym: najpierw w szkole w Kozłowie, następnie w Buku Pomorskim, a od 1912 w Białochowie, gdzie w listopadzie tego roku ożenił się z Marią z domu Domańską, córką nauczyciela Franciszka Domańskiego i siostrą księdza Bolesława Domańskiego; szkołę w Białochowie objął w tym samym roku po swym odchodzącym na emeryturę teściu.
Podczas I wojny światowej jako poddany Królestwa Prus pełnił służbę w armii niemieckiej; powołano go 12 stycznia 1915 i po przeszkoleniu skierowano w lipcu na front wschodni przeciw Rosji w stopniu podoficerskim (Unteroffizier) jako sanitariusza. Tam na początku sierpnia został ranny w bitwie nad Narwią; po powrocie do zdrowia w październiku skierowano go do Francji – na pozycje nad rzekami Sommą i Oise, gdzie przebywał do stycznia 1916. Po kilkukrotnych pobytach w szpitalu spowodowanych niewydolnością serca 17 sierpnia 1916 został zwolniony z wojska. Wrócił do rodziny do Białochowa, gdzie podjął ponownie pracę w szkole.
W latach 1919–1920, po odrodzeniu się Polski, włączył się w tworzenie struktur państwowości polskiej na Pomorzu; m.in. został komendantem Straży Obywatelskiej; potem, 14 stycznia 1920, starosta grudziądzki mianował go komisarycznym wójtem na obwód Dusocin, a dzień później także na funkcję komisarycznego urzędnika stanu cywilnego w obwodzie Białochowo.
Jeszcze w tym samym roku wyjechał z rodziną z Białochowa i osiadł w odległym o 10 km Szembruczku, gdzie został kierownikiem szkoły. 14 sierpnia 1920 grudziądzki powiatowy komendant Straży Narodowej mianował go obwodowym komendantem 18. kompanii Straży Narodowej na obwód Łasin. 20 września 1921 Pomorska Izba Skarbowa mianowała go zastępcą członka komisji wymiarowej napowiat wiejski Grudziądz. Był też członkiem organizacji kombatanckiej – Związku Powstańców i Wojaków.
[imgprawa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/JuliuszZielinski-pod_drzewem~1935.jpg/200px-JuliuszZielinski-pod_drzewem~1935.jpg
1929-1939
W 1929 został urlopowany ze szkolnictwa w Polsce i skierowany do szkolnictwa polskiego poza granice kraju. 1 lipca trafił do nowo utworzonej tam szkoły w Złotowie (wówczas na terytorium Niemiec, pod niemiecką nazwą Flatau); od początku roku szkolnego 1929/1930 objął jej kierownictwo. Będąc jej dyrektorem mieszkał przez większość czasu poza Polską, gdzie została jego rodzina (miał córkę Irenę i dwóch synów, Edwarda i Henryka), przyjeżdżając do kraju jedynie na krótko. Wraz z innymi nauczycielami szkoły brał udział w życiu kulturalnym Złotowszczyzny, organizował wycieczki dzieci do Polski (m.in. do Wieliczki ze zwiedzaniem Poznania, Częstochowy i Krakowa), przygotowywał dziecięce przedstawienia okolicznościowe (np. jasełka przed Bożym Narodzeniem), wygłaszał pogadanki i referaty dla rodziców przy kawie i pączkach, a nawet niekiedy (wspólnie z Józefem Mozolewskim i Izydorem Mackowiczem) organizację owych pogadanek współfinansował.
Pracując i aktywnie działając na polu społeczno-kulturalnym polskiej polskiej mniejszości narodowej na Pomorzu odwiedzał często w pobliskim Zakrzewie swego szwagra, ks. Bolesława Domańskiego, proboszcza miejscowej parafii, „Księdza Patrona” Polaków w Rzeszy Niemieckiej, od 1931 prezesa Związku Polaków w Niemczech. Wraz z ks. Domańskim i nauczycielem Kanią kierował pracami towarzystwa młodzieży w Zakrzewie.
Był przewodniczącym złotowskiego rejonu konferencyjnego, wygłaszał tam odczyty i pogadanki skierowane tak do kolegów nauczycieli, jak i szerszych kręgów Polonii ziemi złotowskiej, V Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. Jedna z opinii władz szkolnych określała jego działalność następująco:
fragment opinii Józefa Mozolewskiego, od 1930 inspektora szkolnego Związku Polskich Towarzystw Szkolnych w Berlinie i nauczyciela w Złotowie, z 15 lipca 1938
...umiał [...] znaleźć mnóstwo dróg i sposobów do konsekwentnego wcielania w życie moralnych i kulturalnych wartości własnego Narodu, wdrażając powierzoną sobie młodzież do śmiałego i czynnego wyznawania przekonań polskich
[imgprawa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/JuliuszZielinski-KLDachau-Sterbeurkunde.jpg/320px-JuliuszZielinski-KLDachau-Sterbeurkunde.jpg
Od 1939
Wybuch II wojny światowej zastał Juliusza Zielińskiego z rodziną w Grudziądzu, wraz z żoną ewakuowali się na wschód. Uniknął w ten sposób egzekucji, które nastąpiły w pierwszych dniach po wkroczeniu wojsk niemieckich na nauczycielach wzywanych pod pretekstem organizowania dla nich „konferencji”. Po upadku Warszawy powrócił z rodziną do Grudziądza, i tu wkrótce, na początku października 1939, aresztowany został przez Selbstschutz wraz całą grupą miejscowej inteligencji. Więziony był w przekształconym w więzienie segregacyjne dla Polaków „Internacie Kresowym”. Przetrzymywany w więzieniu pod zarzutem „polonizowania dzieci niemieckich w Złotowie” był wielokrotnie przesłuchiwany, ale zwolniony został do domu po kilku tygodniach, 8 grudnia 1939.
Z pozostałą w domu rodziną (tzn. z żoną i wnuczką, ponieważ obaj synowie, walczący w szeregach Wojska Polskiego, po kampanii wrześniowej znaleźli się w niewoli, zięć ukrywał się przed Niemcami, a córce Irenie nakazano opuszczenie mieszkania) przebywał kilka zimowych miesięcy, do marca 1940, kiedy aresztowało go Gestapo. W więzieniu w Grudziądzu przebywał kilka dni, po czym został z całą grupą wywieziony w nieznanym kierunku. Po kilku tygodniach nadeszła wiadomość, że przebywa w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen. We wrześniu 1940 przewieziony został do KL Dachau, gdzie otrzymał numer obozowy 17519. Zmarł w obozie w styczniu 1944, według oficjalnego komunikatu na „puchlinę brzuszną” (Bauchwassersucht). Podczas jego pobytu w obozie małżeństwu Zielińskich skonfiskowano dom przy ul. Filomatów w Grudziądzu, żona Maria musiała wyprowadzić się poza miasto; zmarła w 1948.
Bibliografia
Leon Kowalski, Czas próby. Wspomnienia nauczyciela z ziemi złotowskiej (1930-1939), Wydawnictwo Poznańskie, 1965.
Ziemia Złotowska, praca zbiorowa pod red. Wojciecha Wrzesińskiego, Gdańsk 1969, s. 123.
Maria Zientara-Malewska, Złotowszczyzna, Wydawnictwo Łódzkie, 1971 (s. 64-70)
Maria Zientara-Malewska, Wspomnienia nauczycielki spod znaku rodła, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1985 (s. 114-115).
Janusz Justyna, Pamiętajcie o dyrektorze (art. z serii „Historia Ziemi Złotowskiej”), „Aktualności lokalne”, nr 17/658, 27 kwietnia 2011, s. 16.
Zofia Jelonkowa, Po wizycie prof. Teresy Szostek (Uniwersytet Wrocławski) w Złotowie, portal Muzeum Ziemi Złotowskiej, 2011 r.
„Juliusz Zieliński bohater nieco zapomniany”, zlotow.naszemiasto.pl, 4.08.2011
Złotów nasz i wasz, cz. 2, wyd. Biblioteki Muzeum Ziemi Złotowskiej pod red. Zofii Jelonkowej, Złotów 2012, ISBN 978-83-935282-0-2
Źródło: Wikipedia (licencja CC-BY-SA)