Drohobycki powiat, woj. lwowskie - gminy 1930

Powiat drohobycki, graniczy napłn. z pow. Sam borskim i rudeckim, na wsch. z pow. żydaczowskim i stryjskim, na płd. z pow. stryj-skim i turczańskim, na zach. z pow. turczań-! skim, staromiejskim i Samborskim. Pod względem obszaru zajmuje jedenaste miejsce w Galicyi, liczy bowiem 1.418*52 kil. kw. (25*76 mil kw.). Cały powiat leży w dorzeczu Daiestru za pośrednictwem jego dopływów od pra wego brzegu, a mianowicie: Bystrzycy, Letniańki, Kłodniey i Stryja. Dniestr sam tworzy na małej przestrzeni w stronie płn.-wsch. gra-Inicę między pow. drohobyckim a rudeckim. Bystrzyca tyśmienieka należy do pow. poezątkiem biegu górnego i cząstką biegu dolnego, Wypływa ona w zachodniej stronie pow."w obrębie gm. Bystrzycy, płynie w kierunku północno-zachodnim do Smolny, stąd w kierunku północno-wschodnim do Załokcia a płn, do Podbuża: poniżej Podbuża wchodzi do pow. Samborskiego, zataczając się tam zrazu na płn.-wsch., a od Oziminy na wsch. wchodzi i znowu do pow. drohobyckiego w obrębie gm. Hruszów, płynie na płn.-wsch. przez Tynów a poniżej Tynowa wchodzi do pow. rudeckiego i wpada do Dniestru w Terszakowie. Przewa żna część wód powiatu uchodzi do Bystrzycy. Ważniejsze jej dopływy są; odpraw, brz.: Opaka (z dopływami od praw. brz, Borysławski po tok, Źworecz i Klutkawka) i Tyśmienica. Tyś-mienica wypływa w płd. zach. stronie powia tu i płynie w kierunku płn. zach. do Mraźni-cy a stąd na płn. wsch. prawie przez sam śro dek powiatu przez Borysław, Hubicze, Dro hobycz, Michałowice, Wróblowice, a w Ter szakowie uchodzi do Dniestru. Przyjmuje ona od praw. brz. potoki: Loszeny, Wisznioa, Słoni ca (z Dubicą od lew. brz.), Lutyczyna; od lew. brz. Ratoczyna (z Ozeczą od lew. brz.), Bar (utworzony z potoków: Hryszcze, Radyczów i Szumówka z Tarnawką) i Trudnica (z poto kami Broniczary i Niedzwiedzińska odpra. brz.). Letnianka wypływa w płd. wsch. stronic powiatu, w lesie Letynka, i płynie w kierun-ku płn. do 2vledenic; stąd skręca na płn. wsch. a poniżej Horucka uchodzi do Dniestru. Zasi lają ją dość liczne strugi, z których najważniej szy potok Korośnica, uchodzący w "Ho^ucku od prawego brzegu. Kłodnica bierze początek w płd. części pow. w lesie Jedlina, płynie w kie runku płn. wsch. do Dobrohostowa, przyjmuje na tej przestrzeni od lew. brz. potok Żałobny, następnie skręca na płd. wsch., w Ulicznie przybiera nazwę Uliczanki i kierunek płn. ws., po krótkim biegu opuszcza granice powiatu i wchodzi do pow. stryjskiego. Tutaj przyjmuje w Hołobutowie od prawego brzegu Kłodnicę, utworzoną w pow. stryjskim z potoków Bzypilski i Niedźwiadek, a złączone te potoki pły ną odtąd pod wspólną nazwą Kłodniey w kie-runku płn. zach. przez pow< stryjski; następ nie na granicy pow. drohobyckiego (gminy Brigidau) a stryjskiego, to znowu przez pow, stryjski. W obrębie gminy Biloze wchodzi Kło-dnica do pow. drohobyckiego i płynie pod nazwą Niezaehówki na płn. popod zach. kra wędź lasu bilczeskiego, potem wzdłuż grani cy powiatu a w obrębie gminy Radelicz opu szcza powiat, wchodzi do pow, żydaozowskie-go i po króciutkim tamże biegu wpada do Dniestru, W dolnym swym biegu przyjmuje Kłodniea w pow, drohobyckim od lew. brzegu potoki: Kropiwnik, Moszowa i Krynica. Stryj wcnodzi do płd. kończyny powiatu od zach. w obrębie gminy Lastówki i płynąc krętym bie giem wach. aż do Kropiwnika nowego, a płd. wscL do Dołhego, opuszcza pow. poniżej tej gminy. Od praw. brz. przyjmuje Stryj w ob rębie pow, potoki: Miolniozny, Bukowioe, Sme-rekowaty, Rybnik (z lioznemi dopływami,! między któremi potok Maniawski od prawego brzegu najznaezniejszy) i Lasny; z lewego' brzegu uchodzą do Stryja: Schodnica, Perepros-tyna, Szczepnik i Stynawka, uchodząca za gra nicą powiatu (z dopływami: potok Itopiany od lew., a Długi od prawego orzegu). Południo-wo-zachodnią połowę powiatu zajmuje Beskid lesisty; na południe i połud. wsch. zniżają się góry stopniowo, przechodzą w podgórza a na-koniec w szeroką dolinę, rozłożoną nad By strzycą. Tysmienioą, Dniestrem, Letnianką i Niezachówką. Najwyższe góry wznoszą się na prawym brzegu Stryja, w płd. kończynie po wiatu, która sią wcisnęła klinem między po wiaty stryjski a turczański. Na samem płd. rozłożył się tu las Czerna góra ze szczytami: Wysoki Wierch (1177 m.), Mała Szebela (1170 m.) na granicy pow. turczańskiego, a Stara Szebela (1220 m.) na płd. i Czerna góra (1230 m.) na zach. na granicy pow stryj skiego. Dalej ku półn. zniżają się góry ku do linie Stryja. Na prawym brzegu potoku Maj dańskiego wznosi się Połoninka w Serednym lesie do 1041 m., na płn. od niej Szczawina do 1020 m., dalej na płn. Krnhla do 1029 m., Horodok i Dołhe do 889 m. Na wschód od tych gór wznoszą, się na samej granicy pow. stryjskiego: Widnoha (1123 m.), na płn. od niej Szeroki Weroh (1181 m.), a dalej na płn. Megolina, Na lewym brzegu pot. Majdańskie go dochodzi Pliszka góra w lesie i m 1096 m*, na płn. zachód odniej Pohar 1123 mMDziłok gó ra w lesie i n. 970 m4; na przestrzeni zaś między Rybnikiem a Stryjem wznoszą się wzdłuż granicy pow. turczańskiego: Wieża, Jaworinka, Merehwiada, Bukowska (1001 m.), Kiczerka (791 m.) i Kruszki a na wschód od nich Sparoska (858 m.), Jaworzyńskie (838 im) i Smerekowaty (711 m,V Na lewym brze gu Stryja rozróżniamy od zachód, granicy powiatu ku wschodniej następujące wynio słości: Na Ługach (716 m.), Kruhła (788 m.), Na bahnach (742 m.), Buczkowice (826 m.), Solnioe (727 m.), Szczerbyn (824 m.)f Nad graniczny (810 m.), Bystra (840 m.), Per-espa (752 m.), Kiczera, Huta (709 m.)f Pohary ze szczytem 629 m. wys.; dalej między Schod nica a Pereprostyną: Na bani (737 m.), Miel-niczna (823 m.) i na samej granicy Masłowec (835 m.); następnie między Pereprostyną a Śzczepnikiem: G-óra brygowa (79*1 m.) i na płn. wsch. od niej Tołsta (884 HL) na samej granicy. Na płn. od tych gór wznoszą się we wschodniej połowie powiatu, między Tysmie nioą a granicą powiatu stryjskiego i źydaezow-skiego, wyniosłości zniżające się coraz bar dziej ku płn. Między potokiem Rypianym a Stynawka wznosi się Ciuchowy dział (942 m.). na płd. od niego ciągnie się Długi G-arb ze szczytem 861 m. wys., a ponad prawym brze giem Stynawki graniczne góry: Spiczynów (822 m.), Równa góra (766 m.) i Pohar (719 m.), wzdłuż lew. brz. Stynawki wznoszą się od płn. ku płd.~wsch.: Popoweska góra (818 m.); Belejów (775 m.), Kniaźka góra (723 m.t Bahnyna (634 m.). Między Tysmienioą a Ło-szenym rozłożyło się pasmo Dział Werch ze szczytami 819 i 780 m. wys.; między Losze-nym a Wisznicą wznosi się Babina "góra na płn. zach. od Truskawca do 405 m. a na płn. zach. od niej opada Malwiniczhora do 398 m. W płd. wsch, stronie pow. nareszcie wznoszą się na prawym brzegu Jackowa: Kalinowiec (483 m.), na wsch. od niego Uliczno (407 m.), a dalej na wsch., na granicy: Chaszcze opada-jęce do 363 m. Między Jackowem a Bystrą dochodzi Kiczera 408 m., a na płn. od niej zni ża się Kiczerka do 378 m.; na lew. brz. Kłod-nicy, między Stebnikiem a Dobrohostowem do chodzi Łysa 388 m., a na wsch. od niej spada Pusta hora nad Lutyczyną do 332 m. Dalej na płn, wsch. wznosi się jeszcze Hoher Weg w Brigidau do 317 m. a na płn. od niego, Jedlina do 317 m.; reszfca zaś obszaru opada znacznie poniżej 300 metrów. W drugiej połowie po wiatu, na zach. od Tyśmienicy położonej, roz różniamy na praw. brz. Tyśmienicy od płd. ku płn.: Mały Baziów (774 m.), Wielki Bazio w, krótkie pasmo Chaszczowaty ze szczytem 696 m. wys., Ba chowy dział ze szczytami 688 i 680 m. wysokimi, Swirozyk (631 m.), Kadubrowa (677 m.), Horodyszcze (646 m.), Ka-toozyna (720 m.), Kamionka (412 m.). Dalej na płn. opadają wyniosłości poniżej 400 m. Między Badyczowem a Tarnawką dochodzi Bodnarka już tylko 376 m., między Badyczowem a Hryszczem opada Wysoka góra do 342 m. a na płn. wsch. od niej Dubiena na praw. brz. pot. Medzwiedzinska do 348 m. Beszta obszaru opada także znacznie poniżej 300 me trów i przechodzi w równinę płn. wschód. W zachodniej kończynie powiatu towarzyszą jeszcze znaczniejsze wyniosłości lewemu, i pra wemu brzegowi Bystrzycy tyśmieniokiej, wy mienione już przy opisie tego strumienia (t. str. 514); z zach. granicy powiatu zaś za sługują prócz tego na wzmiankę: Jalina (786 nu), Małowienka (858 m.), Woronienka (810 m.) na płn. od Jalinki, Terebuch (525 m.) na zach. od Rubanego, Wołczyny (528 m.) mię dzy Bystrzycą a Stronawką, Maheilo (Horby, 389 m.) na praw. brz. Stupianki wielkiej a nakonieo Nad Kinskim (362 m.) i Toloka (355 i m.) między potokami Brouiczary a Niedzwie-dzińska. W nizinach powiatu potrzebna ko niecznie regulacya Bystrzycy, Tyśmienicy i Dniestru, celem osuszenia zabagnionych tamże łąk i gruntów. Dotychczas nie przedsięwzięto w tym kierunku żadnych robót. Obecnie do piero zamierzono przystąpić do osuszenia błot czyli moczarów, znajdujących się w nizinie] między Dniestrem a Tysmienicą. Przestrzeń' potrzebująca osuszenia zajmuje około 30 kii. i kw. Roboty około osuszenia tej przestrzeni przeprowadzonoby jedynie wtenczas radykał nie, gdyby, oprócz urządzenia całego systema tu rowów, usypano zarazem wał wzdłuż biegu Tyśmienicy. której poziom jest wyższym od rzeczonej niziny a przeto przy kaźdem wezbraniu wód zalewa. Skoro jednakże robota ta- ka dla swego ogromu przechodzi siły gmin bezpośrednio interesowanych (Letnia, Medeni-ce, ITgartsberg i Lipice), więc postanowiono naprzód przeprowadzić kanał główny otwarty, który ma się zaczynać .przy wsi Ugarisberg a ciągnąć się równolegle z Tyśmienieą. Przy końcu kanału, przy ujściu do Tyśmienicy urządzona będzie śluza. W prostopadłym znów kierunku do powyższego kanału ma prowadzić rów odpływowy, wiodący do Letnianki, po łączonej bezpośrednio z Dniestrem. Celem głó wnych tych kanałów będzie zapobieżenie roz lewowi wód po całej nizinie przy każdern wez braniu Tyśmienicy a natomiast jak najrychlej sze spuszczenie tych wód opisanemi kanałami do Dniestru. Inne pożądane roboty będą wy konywane w miarę środków. Roli ornej, prze ważnie żytniej, na płd. owsianei. Dosiada r>ow. 74.251 mr. (7933 " posiadł, wię.* 66318" po siadłości mniejszej); łąk i ogrolów 51.6091 (7480 pos. wiek., 44129 pos. Inn.); pastwisk! 31,704 (2274 pos, wiek., 29,430 pos.mn.kl lasu 74,536 (72.804 pos. wiek., 1732 pos. mn.). Najrozleglejsze łąki i pastwiska scieią się nad Tyśmienioą, Dniestrem i Bystrzycą; lasy naj rozleglejsze w płd. stronie. Stan chowu bydła wynosi w ogólności wedle obliczeń z r. 1869 w okrągłych liczbach 89,000 sztuk, la kil. i kw. przypada sztuk 62, a 1 sztuka na 1 mk. W szczególności jest koni 15000, a więc 10 na kil kw., a jeden na 6.2 mk.; bydła rogatego sztuk 50000, na kil. kw. sztuk 35 a sztuka na 1.9mk.; owiec 9000, na kil, kw, 6, a-sztuka na 10 mk.; nierogacizny 14,000, na kil kw. 10, a sztuka na 7 mk. Uli było w 1869 r8 1392. Z kopalin zajmuje pierwsze miejsce nafta i wosk ziemny. Płodów tych dostarczają: Borysław, Mraźnica, Schodnica, Solec, Stebnik, Tustanowice, Truskawiec i Woianka. Siady nafty są prócz tego w Nahujowicach. Kopalnie soli istnieją w Drohobyczu i Stebniku; ko palnie żelaza w Majdanie. Liczne są źródła mineralne, z których wymieniamy źródła w Jasienicy solnej, Kołpou. Nahujowicach, Popielach, Solcu, Tustanowicach, Ulicznie i sławnem miejscu kąpielowem w Iruskaweu. Ludności jest 95,820 (47,439 męź., 48,381 kob.; prawie 17,000 miejskiej, przeszło 78,000 wiejskiej) a pod względem absolutnej liczby mieszkańców zajmuje powiat siódme miejsce w GaiicyL Na kii. kw. przypada głów 68 (na milę kw. 3720) a co do gęstości zaludnienia zajmuje powiat 45-te miejsce. Między ludnością jest 65,365 obrz. gr. kat., 11,496 obrz. rzyna. kat., 4 orm. kat., 3 gr. dyzun., 9 orm. dyzun., 2041 wyra. augsb., 1191 wyzn. hel w., 15,711 izraelitów. Ludność ta jest osiedlona w 74 gminach (jednej miejskiej, Drohobyczu, a 73 wiejskich). Ilość obszarów dworskich czyni 65, przełożeństw obszarowych 20. Ogółem przeto jednostek administracyjnych 94. Ilość gmin katastralnych 64. Gmin mających do 25 dm. jest 2, od 26 do 50 dm, 7, od 51 do 100 dm. 14, od 101 do 200 dm. 24, od 201 do 300 dm. 14, od 301 do 400 dm. 9, od 401 do 500 dm. 2, wyżej 500 dm. 2. Gmin z ludnością wyżej 100 do 200 jest 4, gmin 4 z ludn. wyżej" 200 do 300, gmin 3 z ludn. wyżej 300 do 400, gmin 7 z ludn. wyżej 400 do 500, gmin 23 z ludn. wyżej 500 do 1000, gmin 25 z ludn. wyżej 1000 do 2000 (Rychcice, Horucko, Gaje niźne, Nahujowice, Jasienica solna, Stebnik, Bilcze, Dobrohostów z Bystrą, Dobrowlany, Bronica, Podbuź, Dołhe, Lisznia, Opa-ka, Wróbiowice, Popiele, Krynica, Eolów, Truskawiec, Michałowice, Bolechowce, Kropi« wnik nowy, śniatynka z Rakowcem, Brigidau, Wola Jakubowa); gmin 6 % ludn. wyżej 2000 do 3000 (Hruszów, Tustanowice, uliozno, Orów, Medenice, Litynia); gmina jedna z ludn: wyżej 5000 (Borysław) i Drohobycz z ludn. 16,888. Przemysłem w ogólności zajmowało się według obliczeń z r. 1869 osób 3958, licząc w to przedsiębiorców, robotników i nadzorców. Tartaki parowe istnieją w Podbużu, Rybniku i Sohodnicy; tartaki wodne w Kropiwniku no wym, Modryczu, Mraźnicy, Popielach i Ulicz nie; cegielnie pospolite w Borysławiu, Hubi-czu, Letni, Monasterze i Podbużu; młyn ame rykański w Rychcicach. Wyrobów tkackich dostarczają: Bilcze, Dobrowlany, Gaje niżne i Litynia. Tkactwo rozwinęło się na większe rozmiary w Rychcicach, garbarstwo w Droho byczu. Mydłami© są w Borysławiu Droho byczu, fabryki chemikaliów w Borysławiu i Drohobyczu, olejarnia w Drohobyczu, rafinerye nafty w Borysławiu, Drohobyczu, Hubiczu, Modryczu i Popielach, fabryki stearyny w Bo~ rysławiu, Drohobyczu i Mraźnioy. Browary pospolite są w Drohobyczu, Medenicach i Zalesiu, destylarnie spirytusu w Drohobyczu i Hu biczu, miodosytnia w Borysławiu. Dróg rzą dowych jest w powiecie 85,975 kil., dróg po wiatowych 28.041 kil., gminnych 840.958 kil, razem 904,974 kil. Na 100 kil. kw. przestrzeni przypada zatem dróg rządowych 2,536, powiatowych 1,977 a gminnych 59,284, razem 68,797 kil. Kolej żelazna naddnie= strzańska wchodzi do powiatu w stronie płn. w obrębie gminy Dobrowlan (st. kol), idzie przez Bychcice i Hyrawke na płd. do Drohoby-cza (st. kol.) a stąd na płd. wsch. przez G*aje wyżnę (st. kol.) do po w. stryj skiego (do Stry ja, st. kol.). Prócz tego prowadzi linia boczna z Drohobycza na płd. zach. przez Hubicze do Borysławia. W tym samym prawie kierunku prowadzi także droga rządowa z Sambora na Drohobycz do Stryja. Prócz tego idzie gości niec z Drohobycza na płd, przez Solec do Truskawca z boczną linią do Modrycza, a drugi na płd, wsch, przez Kołpiec do Stebnika. Gości niec łączy także Stebnik i Truskawiec. Na płd. zach. idzie z Drohobycza gościniec do Tu-stanowić, drugi na Borysław, Mraźnicę i Schodnicę do Kropiwnika nowego, a na zach. na-koniec do Zalesia. Szkół ludowych jest w po wiecie 50, liczba uczniów uczęszczających czy ni 3,759. Na szkołę przypada 75 uczniów, jedna szkoła na 1920 mieszkańców, jeden uczeń na 25 mieszkańców, jedna szkoła na 1.4 gmin, a na 28 kil. kwadr. Wykształcenie członków zwierzchności gminnych w gminach wiejskich przedstawia się w następującym sto sunku: na 73 wójtów umie czytać i pisać 13, nie umie 60; zaś na 79 przysiężnych umie czy tać i pisać 4, nie umie" 75. Sądów po wiato wych jest w tym powiecie 3: w Drohobyczu, Medenicach i Fodbużu, należących do sądu ob wodowego w Samborze, a do sądu wyższego krajowego we Lwowie.

Rzymskokatolickich parafij jest 3: w Drohobyczu, Medenicach i Rychcicach, i 2 filialne kościoły: w Koenigsau filia do Medenio i w Podbużu ezpozytura parafii w Dublanach; wszystkie te parafie należą do dekanatu drohobyckiego dyecezyi przemyskiej, i Greeko-katolickich parafij jest w tym powiecie 33, należących do dekanatu drohobyckiego dyecezyi przemyskiej: Bilcze, Bołoehowce, Bory sław, Wacowice, Wróblewice, Gaje, Horucko, Hubice, Delawa, Dobrowlany, Dobrohostów, Dołhe, Drohobycz, Kropiwnik nowy, Kropi wnik stary, Krynica, Letnia, Lisznia, Kiedźwiedzia, Medenice, Michałowice, Modrycz, Orowe, Popiele, Bólów, Rybnik, Rabczyce,Stebnik, Sehodniea, Truskawiec, Tustanowice, Ułyczno, Uniatyczę. Dekanatu mokrzańskiego należy 9 probostw gr= kat.: Broniea, Hrnszowa,litynia, Nahujowice, Opaka, Podbuż, Tynów, Jakubowa wola i Jasienica solna* Wszystkie te parafie należą do dyecezyi przemyskiej.

Górzyste położenie nie bardzo sprzyja rolnictwu. Przeciętny zbiór zboża i płodów rolniczych rocznie wynosi: Pszenicy 26,555 mec, żyta 148,544, jęczmienia 926,005, owsa 341,396, prosa 8,200, hreczki 25,187, bobu 1,000, grochu 2,000, soczewicy 556, wyki 26,376, ziemniaków 717,350, ściernianki 15000, buraków pastewnych 14,205 mec, kapusty 582,420 kóp główek. lnu 11,500 cetnarów, konopi 28,914 cetnarów, nasienia lnianego 2,890 mec, nasienia konopnego 20,415 mec, nasienia rzepaku 10,500 mec, nasienia koniczyny 2,690 cetnarów, oleju lnianego 58 cetn., oleju rzepakowego 17 cetnar., chmielu 43 cetnary, słomy 789,049 cotn., siana 888,022 cetn., koniczyny i innych traw pastewnych 65,700 cetn., owoców 23,500 mcc. miodu 96 cetn., wosku 36 cetn., mleka 185,620 wiader, masła 21,498 cetn., sera 4,032 cetn., wełny owczej 212 cetn., drzewa opałowego twardego 8,000 sążni, drzewa opałowego miękkiego 6,000 sążni, drzewa materyałowego 115,380 sześć, stóp, węgla drzewnego 24,000 mec. Historyczne i archeologiczne wspomnienia i pamiątki są opisane przy każdej miejscowości zosobna. Kasy pożyczkowe są w powiecie drohobyckim w następujących gminach: Bolechowce, Brygidau, Dołhe ad Medyń, Dobrohostów, Dobrowlany, Gaje niżne, Graje wyżnę, Jasienica, Josefsberg, Kropiwnik nowy, Kropiwnik stary, Koenigsau, Litynia, Letnia, Modrycz, Michałowice, Mona ster lisz., Eahujowice, Neudorf, Opaka, Opary, Popiele, Banio wice, Rabczyce, Rolow, Rychcice, Solec, Stebnik, Stanyla, Słońsko, Sniatynka, Starawies, Tustanowice, Tustanowice Szl, Truskawiec, Wacowice, Wróblowice, tudzież Załokieć.

Wykaz gmin powiatu drohobyckiego, woj. lwowskie z ok. 1890r.
[SGKP]

Bilcze, Bolechowce, Borysław, Bronica, Bujnicz, Bystrzyca, Chatki Lasowe, Delawa, Dereżyce, Dobrohostów, Dobrowlany, Dołhe Medenickie, Dołhe Podbuskie, Drohobycz, Gaje Niżne, Gaje Wyżne, Gassendorf, Horucko, Hrud, Hruszów, Jasienica Solna, Kołpiec, Korośnica, Kropiwnik Nowy, Kropiwnik Stary, Krynica, Letnia, Lipice, Lipowiec, Lisznia, Litynia, Łastówki, Łukawica, Łużek Dolny, Majdan, Manaster Dereżycki, Manaster Liszniański, Medenice, Michałowice, Modrycz, Nahujowice, Nahujowice Wyżne, Niedźwiedza, nieznana, Opaka, Opary, Orów, Poczajowice, Podbuż, Podmanestyrek, Popiele, Rabczyce, Radelicz, Raniowice, Rolów, Równe, Ruda Różaniecka, Rybnik, Rychcice, Schodnica, Słońsko, Smólna, Solec, Staniła, Stara Wieś, Stebnik, Stronna, Śniatynka, Truskawiec, Tynów, Uliczno, Uniatycze, Uroż, Wacowice, Wola Jakubowa, Wróblowice, Wypuczki, Załokieć, Zdzianna

Opisy miejscowości powiatu,dotychczas opracowane.