Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Rataj Maciej
10.12.2015 22:55
Maciej Rataj (1884-1940)
Był to Polak szczególnie godny i poważany powszechnie polityk, wielkiego talentu i zalet, umysłu i serca, szczerze nieposzlakowany patriota. Powołanie go na czoło Państwa dałoby masom polskim wielkie podniesienie moralne i miałoby wymowę bez porównania większą od wszelkich umów paryskich i deklaracji demokratycznych, składanych w ciągu wojny przez Rząd i Kraj - tak pisał o Macieju Rataju prof. Wacław Komarnicki, ceniony autorytet w dziedzinie prawa konstytucyjnego.
Z zawodu - nauczyciel łaciny, greki i filozofii, z powołania - działacz ruchu ludowego i rzecznik jego zjednoczenia, Maciej Rataj przeszedł do historii przede wszystkim jako wybitny mąż stanu i parlamentarzysta II Rzeczypospolitej. Pochodził z okolic Lwowa. Urodził się w rodzinie chłopskiej we wsi Chłopy powiatu Rudki. Jego ojciec, właściciel ośmiomorgowego gospodarstwa, dbał o to, aby syn zdobył wykształcenie. Naukę zaczął Maciej Rataj od szkółki ludowej w rodzinnej wsi, kontynuował ją w szkole wydziałowej w Komarnie, następnie był uczniem IV Gimnazjum Klasycznego we Lwowie (1896-1904), w latach 1904-1908 studiował filologię klasyczną na Uniwersytecie Lwowskim.
Do 1919 roku pracował jako nauczyciel gimnazjalny we Lwowie i Zamościu oraz jako prywatny nauczyciel w rodzinie Witolda Czartoryskiego w Pełkini.
Dość wcześnie związał się z Polskim Stronnictwem Ludowym. Po rozłamie w 1913 roku opowiedział się po stronie Polskiego Stronnictwa Ludowego-Piast. W czasie pobytu w Zamościu (1918-1919) wstąpił jednak w szeregi PSL-Wyzwolenie, gdyż na Zamojszczyźnie była to jedyna partia ludowa. Szybko zdobył popularność i stał się znanym działaczem tej partii.
W styczniu 1919 roku został wybrany na posła do Sejmu Ustawodawczego z listy PSL-Wyzwolenie w okręgu wyborczym nr 23 (powiaty: Zamość, Biłgoraj, Krasnystaw, Janów). Jako poseł przeniósł się wraz z rodziną do Warszawy.
Swoją działalność parlamentarną Maciej Rataj potraktował bardzo poważnie. W pierwszych miesiącach włożył wiele wysiłku w samokształcenie. Pilnie uczył się i poznawał prawo publiczne. W Sejmie Ustawodawczym należał do grupy najaktywniejszych i najpracowitszych posłów. Bardzo często przemawiał z trybuny sejmowej. Słynął jako świetny mówca. Jego wystąpienia dotyczyły przede wszystkim spraw konstytucji, reformy rolnej, oświaty i polityki zagranicznej.
Był jednym z twórców konstytucji z 1921 roku, zwanej popularnie „konstytucją marcową". Prace nad jej projektem prowadził jako wiceprzewodniczący, a od października 1919 roku do czerwca 1920 roku - jako przewodniczący Komisji Konstytucyjnej.
W Sejmie Ustawodawczym Maciej Rataj pracował także w komisji spraw zagranicznych i w komisji oświatowej. Głośnym echem odbiły się jego wystąpienia na posiedzeniach plenarnych w kilku sprawach, a mianowicie projektu utworzenia Wolnego Miasta Gdańska (maj 1919 r.), który poddał krytyce, przepisów dotyczących kwalifikacji i płac nauczycieli szkół państwowych (listopad 1919 r.), projektu ustawy o szkołach akademickich (lipiec 1920 r.).
W lipcu 1920 r., w czasie wojny polsko-sowieckiej, Maciej Rataj wszedł w skład Rządu Obrony Narodowej Wincentego Witosa. Objął w nim tekę ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego, a przez dwa miesiące kierował Ministerstwem Sztuki i Kultury. Jako minister w rządzie Witosa Rataj przygotował projekty kilku ważnych ustaw, dotyczących tworzenia i utrzymywania oraz budowy publicznych szkół powszechnych, organizowania kursów początkowych dla dorosłych, zakładania bibliotek powszechnych oraz nowelizacji przepisów o szkołach akademickich.
W ciągu pięciu lat pełnienia funkcji marszałka Sejmu Rataj starał się być wierny swej deklaracji. Z powodzeniem występował jako mediator pomiędzy partiami politycznymi, wykazywał dużo umiejętności i taktu przy montowaniu niezbędnej większości parlamentarnej dla kolejnych rządów w tym rozdrobnionym Sejmie. Odgrywał ważną rolę w rozmowach dotyczących ustalania składu poszczególnych gabinetów. Szczególną zasługę miał w doprowadzeniu do zawiązania tzw. układu lanckorońskiego, który określał zasady współpracy stronnictw polskich (znanego również jako pakt Chjeno-Piasta) i powołania drugiego gabinetu Wincentego Witosa.
Będąc marszałkiem Sejmu, Maciej Rataj dwukrotnie pełnił obowiązki głowy państwa na podstawie przepisu konstytucji stanowiącego, że marszałek Sejmu zastępuje prezydenta. Tak było w grudniu 1922 roku po zabójstwie prezydenta Gabriela Narutowicza i drugi raz - po dymisji prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w wyniku zamachu majowego 1926 roku. Wówczas to klub poselski PSL-Piast zgłosił nawet kandydaturę Macieja Rataja na urząd Prezydenta RP. Sam zainteresowany nie zgodził się jednak kandydować.
Po zamachu majowym starał się do końca pełnionej kadencji sejmowej być wierny wyznawanym przez siebie zasadom, zwłaszcza zasadzie obiektywizmu i bezstronności. Nie było to w tej sytuacji łatwe i prowadziło do konfliktów nawet z własną partią. Na tym tle wysuwano wnioski o wotum nieufności dla marszałka Sejmu, które izba jednak za każdym razem odrzucała.
Rataj był posłem na Sejm RP drugiej kadencji (1928-1930) i częściowo trzeciej kadencji (1930-1935), gdyż mandat uzyskał dopiero w roku 1934. W tym czasie pracował głównie w komisji budżetowej, zabierał też kilkakrotnie głos w debatach plenarnych. Wśród posłów cieszył się autorytetem jako znawca praktyki parlamentarnej i prawa konstytucyjnego.
Maciej Rataj konsekwentnie dążył do zjednoczenia całego ruchu ludowego na gruncie programu Polskiego Stronnictwa Ludowego-Piast.
W powstałym w wyniku zjednoczenia Stronnictwie Ludowym odgrywał od początku wybitną rolę, należał - obok Wincentego Witosa i Stanisława Mikołajczyka - do liderów partii. Był początkowo członkiem Naczelnego Komitetu Wykonawczego, a od lutego 1935 roku do roku 1939 sprawował funkcję prezesa Naczelnego Komitetu Wykonawczego SL. Zasługą Rataja było m.in. związanie Stronnictwa Ludowego z młodzieżowymi organizacjami wiejskimi.
Po wybuchu wojny pozostał w kraju. Szybko włączył się do działań polskiego podziemia. Należał do współorganizatorów Politycznego Komitetu Porozumiewawczego przy Związku Walki Zbrojnej. Zorganizował konspiracyjne Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego. Po aresztowaniu przez gestapo, 21 czerwca 1940 r. został rozstrzelany, w masowej egzekucji, w lesie w Palmirach pod Warszawą.
Adam Jankiewicz
Sekretariat | Strona główna | Comenius | Internat | Administrator
Był to Polak szczególnie godny i poważany powszechnie polityk, wielkiego talentu i zalet, umysłu i serca, szczerze nieposzlakowany patriota. Powołanie go na czoło Państwa dałoby masom polskim wielkie podniesienie moralne i miałoby wymowę bez porównania większą od wszelkich umów paryskich i deklaracji demokratycznych, składanych w ciągu wojny przez Rząd i Kraj - tak pisał o Macieju Rataju prof. Wacław Komarnicki, ceniony autorytet w dziedzinie prawa konstytucyjnego.
Z zawodu - nauczyciel łaciny, greki i filozofii, z powołania - działacz ruchu ludowego i rzecznik jego zjednoczenia, Maciej Rataj przeszedł do historii przede wszystkim jako wybitny mąż stanu i parlamentarzysta II Rzeczypospolitej. Pochodził z okolic Lwowa. Urodził się w rodzinie chłopskiej we wsi Chłopy powiatu Rudki. Jego ojciec, właściciel ośmiomorgowego gospodarstwa, dbał o to, aby syn zdobył wykształcenie. Naukę zaczął Maciej Rataj od szkółki ludowej w rodzinnej wsi, kontynuował ją w szkole wydziałowej w Komarnie, następnie był uczniem IV Gimnazjum Klasycznego we Lwowie (1896-1904), w latach 1904-1908 studiował filologię klasyczną na Uniwersytecie Lwowskim.
Do 1919 roku pracował jako nauczyciel gimnazjalny we Lwowie i Zamościu oraz jako prywatny nauczyciel w rodzinie Witolda Czartoryskiego w Pełkini.
Dość wcześnie związał się z Polskim Stronnictwem Ludowym. Po rozłamie w 1913 roku opowiedział się po stronie Polskiego Stronnictwa Ludowego-Piast. W czasie pobytu w Zamościu (1918-1919) wstąpił jednak w szeregi PSL-Wyzwolenie, gdyż na Zamojszczyźnie była to jedyna partia ludowa. Szybko zdobył popularność i stał się znanym działaczem tej partii.
W styczniu 1919 roku został wybrany na posła do Sejmu Ustawodawczego z listy PSL-Wyzwolenie w okręgu wyborczym nr 23 (powiaty: Zamość, Biłgoraj, Krasnystaw, Janów). Jako poseł przeniósł się wraz z rodziną do Warszawy.
Swoją działalność parlamentarną Maciej Rataj potraktował bardzo poważnie. W pierwszych miesiącach włożył wiele wysiłku w samokształcenie. Pilnie uczył się i poznawał prawo publiczne. W Sejmie Ustawodawczym należał do grupy najaktywniejszych i najpracowitszych posłów. Bardzo często przemawiał z trybuny sejmowej. Słynął jako świetny mówca. Jego wystąpienia dotyczyły przede wszystkim spraw konstytucji, reformy rolnej, oświaty i polityki zagranicznej.
Był jednym z twórców konstytucji z 1921 roku, zwanej popularnie „konstytucją marcową". Prace nad jej projektem prowadził jako wiceprzewodniczący, a od października 1919 roku do czerwca 1920 roku - jako przewodniczący Komisji Konstytucyjnej.
W Sejmie Ustawodawczym Maciej Rataj pracował także w komisji spraw zagranicznych i w komisji oświatowej. Głośnym echem odbiły się jego wystąpienia na posiedzeniach plenarnych w kilku sprawach, a mianowicie projektu utworzenia Wolnego Miasta Gdańska (maj 1919 r.), który poddał krytyce, przepisów dotyczących kwalifikacji i płac nauczycieli szkół państwowych (listopad 1919 r.), projektu ustawy o szkołach akademickich (lipiec 1920 r.).
W lipcu 1920 r., w czasie wojny polsko-sowieckiej, Maciej Rataj wszedł w skład Rządu Obrony Narodowej Wincentego Witosa. Objął w nim tekę ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego, a przez dwa miesiące kierował Ministerstwem Sztuki i Kultury. Jako minister w rządzie Witosa Rataj przygotował projekty kilku ważnych ustaw, dotyczących tworzenia i utrzymywania oraz budowy publicznych szkół powszechnych, organizowania kursów początkowych dla dorosłych, zakładania bibliotek powszechnych oraz nowelizacji przepisów o szkołach akademickich.
W ciągu pięciu lat pełnienia funkcji marszałka Sejmu Rataj starał się być wierny swej deklaracji. Z powodzeniem występował jako mediator pomiędzy partiami politycznymi, wykazywał dużo umiejętności i taktu przy montowaniu niezbędnej większości parlamentarnej dla kolejnych rządów w tym rozdrobnionym Sejmie. Odgrywał ważną rolę w rozmowach dotyczących ustalania składu poszczególnych gabinetów. Szczególną zasługę miał w doprowadzeniu do zawiązania tzw. układu lanckorońskiego, który określał zasady współpracy stronnictw polskich (znanego również jako pakt Chjeno-Piasta) i powołania drugiego gabinetu Wincentego Witosa.
Będąc marszałkiem Sejmu, Maciej Rataj dwukrotnie pełnił obowiązki głowy państwa na podstawie przepisu konstytucji stanowiącego, że marszałek Sejmu zastępuje prezydenta. Tak było w grudniu 1922 roku po zabójstwie prezydenta Gabriela Narutowicza i drugi raz - po dymisji prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w wyniku zamachu majowego 1926 roku. Wówczas to klub poselski PSL-Piast zgłosił nawet kandydaturę Macieja Rataja na urząd Prezydenta RP. Sam zainteresowany nie zgodził się jednak kandydować.
Po zamachu majowym starał się do końca pełnionej kadencji sejmowej być wierny wyznawanym przez siebie zasadom, zwłaszcza zasadzie obiektywizmu i bezstronności. Nie było to w tej sytuacji łatwe i prowadziło do konfliktów nawet z własną partią. Na tym tle wysuwano wnioski o wotum nieufności dla marszałka Sejmu, które izba jednak za każdym razem odrzucała.
Rataj był posłem na Sejm RP drugiej kadencji (1928-1930) i częściowo trzeciej kadencji (1930-1935), gdyż mandat uzyskał dopiero w roku 1934. W tym czasie pracował głównie w komisji budżetowej, zabierał też kilkakrotnie głos w debatach plenarnych. Wśród posłów cieszył się autorytetem jako znawca praktyki parlamentarnej i prawa konstytucyjnego.
Maciej Rataj konsekwentnie dążył do zjednoczenia całego ruchu ludowego na gruncie programu Polskiego Stronnictwa Ludowego-Piast.
W powstałym w wyniku zjednoczenia Stronnictwie Ludowym odgrywał od początku wybitną rolę, należał - obok Wincentego Witosa i Stanisława Mikołajczyka - do liderów partii. Był początkowo członkiem Naczelnego Komitetu Wykonawczego, a od lutego 1935 roku do roku 1939 sprawował funkcję prezesa Naczelnego Komitetu Wykonawczego SL. Zasługą Rataja było m.in. związanie Stronnictwa Ludowego z młodzieżowymi organizacjami wiejskimi.
Po wybuchu wojny pozostał w kraju. Szybko włączył się do działań polskiego podziemia. Należał do współorganizatorów Politycznego Komitetu Porozumiewawczego przy Związku Walki Zbrojnej. Zorganizował konspiracyjne Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego. Po aresztowaniu przez gestapo, 21 czerwca 1940 r. został rozstrzelany, w masowej egzekucji, w lesie w Palmirach pod Warszawą.
Adam Jankiewicz
Sekretariat | Strona główna | Comenius | Internat | Administrator