Opis dworu Cminskiego

Opis dworu Cmińskiego ( pow. łucki) z akt notarialnych sporządzonych w związku z oddaniem w zastaw w/w dóbr przez księcia Karola Radziwiłła w zastaw wyszegrodzkiemu skarbnikowi Jerzemu Lityńskiemu - 2 grudzień 1769 r.

Jadąc ode wsi przez groble i mostki we wrota ktore na biegunie z żerdzi ciosanych poiedyńcze, przy których ogrodzenie z żerdzi ciągnie sią do parkanu gumniska,po prawey rece wrota podwoyne na biegunach z tarcic miedzysłupami dębowymi do zamykania
z drągiem; przy tych na boku furtka z tarcic na biegunie z zasuwką drewnianą, stare reparacyi potrzebuiące; w prawo idąc przez gumnisko, stodoła z drzewa ciosanego w słupy budowana,słomą kryta, do ktorey wrot wylotnych podwoynych troie z tarcic
na biegunach dębowych, a czwarte poiedyńcze, przy ktorych plewnikow dwa z drzewa budowanych z drzwiczkami z dranic na biegunach, z zaskuwkami drewnianemi; przy iednych wrotach w opisaney stodole kuna żelazna do zamykania z kłodką wiszącą
i kluczem do niey żelaznym; w tey klepisko dobre, zasiekow cztery na sochach dębowych dwunastu i skrzynia na zboże w słupki robiona z deszczek ciosanych; po lewej stronie na tym że gumnisku stodoła druga, mnieysza, z drzewa ciesanego w słupy budowana słomą kryta, do ktorej drzwi wylotnych dwoie, jedne poiedyńcze, a drugie podwoyne z tarcic z drągiem do zamykania, z kuną,
kłodką i kluczem żelaznemi; w tey klepisko dobre zasiekow dwa i o sochach sześciu; te gumnisko oparkanione drzewem w słupy, ciągnie sią do obory, obora w kwadrat z drzewa w słupy budowana, trzciną kryta, do ktorey drzwi na biegunach poiedyńcze
z deszczek ciosanych troie, z tych iedne reparacyi potrzebuią z zasuwami drewnianemi do zamykania; w tey przypierzenie na cielęta
z drzewa zarzucone w słupy, z drzwiczkami zdranic na biegunie, przegrodką z żerdzi dwoch po środku obory na zadawanie
paszy bydłu, kozłow dwa. Przy tey staynia z drzewa w słupy budowana, słomą kryta; do ktorey wrota poiedyńcze z deszczek, na biegunie z zasuwą drewnianą, stara reperacyi potrzebnie, w tey podłoga z dylow dartych i żłobow trzy. Od tej ciągnie sią zagrodzenie z żerdzi w słupki aż do chlewa, ktory z drzewa budowany ze wszystkiem opadł; tuż i lodownia, winnica z drzewa w wągły budowana darnią kryta, de novoreparowana, do ktorey drzwi na biegunach z dranic z zasuwką drewnianą; winnica z drzewa w slupy budowana, reparacji potrzebuie, w tey winnicy pieckow z gliny bitych trzy na kotłow pięć i koryto na wodę dotrąbnikow, stare, ciecze, z winnicy do słodowni drzwi z deszczek na biegunie z zasuwką drewnianą do zamykania; w tej okienko bez szkła
dla widoku, z piecem z gliny bitym do suszenia słodow. Przy winnicy karmnik z drzewa w węgły budowany, stary z korytem dębowym
i drzwiczkami do niegoż z dranic na biegunie z drączkiem do zamykania mocno spustoszałe. Za winnicą studnia drzewem ocębrowana z żurawiem,wiadrem i korytem o sochach sześciu dembowych z schodami i rynnami dwoma.
Wrota podwojne na biegunach z żerdzi do zamykania z drączkiem, od ktorey ciągnie się ogrodzenie około sadu z żerdzi w słupki, przy ktorem loch na nabiał z drzewa dębowego krąglakow w węgły budowany z szyią z drzewa sosnowego, dranią kryty, do ktorego drzwi dwoie na bieunach z tarcic, przy pierwszych zaszczepka z skoblami żelaznemi i kłódką do zamykania, ten potrzebuie reparacji, przy ktorym drzwi do sadu pojedyncze na biegunie z żerdzi ciesanych z kołkiem do zatknięcia drewnianym, daley idąc dziedzińcem, po prawey ręce obora w kwadrat z drzewa budowana w słupy, słomą kryta, spustoszała, do niey wrot poiedyńczych
na biegunach z deszczek i dranic dwoie z drączkiem i zasuwą jedna drewnianą, w ktorey przepierzenie z drzewa w słupy zarzucone,
w ktorym drzwi dwoie z dranic i deszczek na biegunach stare, od ktorey parkan ciągnie się aż do chlewu na drob i przy parkanie
chlew z drzewa rożnego z lupan w słupy budowany, słomą kryty, do ktorego drzwi na biegunie poiedyńcze z dranic z zasuwą drewnianą w ktorym przypierzenie z dylow w środku a w wierzchu draniczne, reparacyi potrzebują. Od tegoż chlewa ciągnie się zagrodzenie z żerdzi w węgły w slupach aż do lamusa. Lamus z drzewa ciesanego budowany w węgły z wystawą na czterech słupach, darnią i słomą kryty, do ktorego drzwi z deszczek na biegunie z zasuwką drewnianą z łańcuszkiem kręconym i skoblami dwoma żelaznymi bez klucza, tu pułap i podłoga z dylow łupanych ciesanych, w nim zasiekow trzy z dylow i deszczek zabudowane,
okienko dla widoku bez szkła iedno; od ktorego lamusa ciągnie się zagrodzenie z żerdzi w słupki ku wozowni. Wozownia z drzewa ciesanego w słupy do stayni przybudowana, trzciną i słomą kryta, do ktorey drzwi poiedyńcze z deszczek na biegunie z zasuwą drewnianą; przy tey wozowni staynia z drzewa okrągłego budowana, do ktorey drzwi na biegunie poiedyńcze
z deszczek z zasuwą i kluczem drewnianemi; w teyże stayni przepierzenie z dylow łupanych w słupy zarzucone na złożenie stajenne,
do ktorego drzwiczki na biegunie z dranic poiedyńcze z zakrętką; w tey podłoga z dylow dartych przez połowę żłoby i iasła,
pa obu stronach stare i drabinek cztery, na założenie siana dla koni, w tey stayni na złożenie siana wyżey na całą żerdzi
pomieszczone tam przypierzenie z drzewa okrągłego w słupy zarzucone.
Chlew na bydło nie rogate, do ktorego drzwi na biegunie z dranic poiedyńcze z deszczek z zasuwką drewnianą; w tymże chlewie
przypierzenie na prosięta, z dwoma korytami, i z ściekami między słupkami. Te zabudowanie pod iednom nakryciem trzciną i słomą ukryte.
Budynek folwarczny wśrodku dziedzińca z drzewa okrągłego budowany drania kryty de novo reparowany do ktorego z dziedzińca drzwi do sieni na biegunie z tarcic z klamką drewnianą do zamykania; z sieni w prawo do izby drzwi z tarcic stolarskiey roboty
na zawiasach, hakach z klamką ze skoblami i dwoma antabkami, bez haczyka, żelaznymi. Tu okien szkła taflowego trzy, w ktorych nie dostaie szyb tafelkowych trzy, a rozłupanych trzy. Podłoga z tarcic, ściel z dylow łupanych, piec z kafli zielonych z kominkiem murowanym szafiastym, nad ściel do sieni w komin kuchenny wyprowadzonym. Z izby do alkusza drzwi podwoyne stolarskiey
roboty na zawiasach i hakach żelaznych z haczkiem; podłoga i pułap takaż jak w izbie, okien dwie, iedne szkła prostego, a drugie tafelkowego całe. Tynkowanie we środku tak w izbie iako i alkierzu z gliny ziemią niebieską malowane; z izby do alko (sic) drzwi stolarskiey roboty podwoyne na zawiasach i hakach żelaznych z zaszczepką, haczykiem i skoblami czterma żelaznemi. Ta alkowa nowo przybudowana z drzewa tartego, w niey ścil z drzewa także tartego, podłoga z dylow łupanych ciosana, tu okien szkła tafelkowego dwie, w ktorych niedostaie tafel dwa; piec kafli białych polewany, w tey alkoi po prawey ręce apteczka, po lewey garderóbka z tarcic heblowanych przy pierzona, do ktorych drzwiczek dwoie z tarcic takichże na żelezie bez haczykow, z tej alkoi do sionek drzwi takież na żelezie z klamką, wrzeciądzem, zaszczepką i skoblem do zamykania; w sionkach przypierzenie dla złożenia rożnych rzeczy, do którego drzwiczki z dranic na biegunie z zasuwką drewnianą, ścil z dylow ciesanych,z sionek na tył budynku drzwiczki z deszczek na biegunie z zakrętką drewnianą, w ktorey przypierzenie z sieni z drzewa w słupy zarzucone,
tu ognisko kuchenne drzewem ocembrowane, nad ktorym komin laskowany (sic) gliną wylepiony nad dach wyprowadzony, tuż horn kowalski ziemią wysypany, z tey do sieni drzwi na biegunie z tarcic z zasuwką i kluczem drewnianemi; w lewo do izby drugiey drzwi
z tarcic na biegunie z klamką, antabką i wrzeciędzem do zamykania żelaznemi; w tey okien szkła prostego trzy, w ktorych niedostaie szybek cztery; ściel z dylow, podłogi niema, pieca poł murowanego, a poł kafli zielonych, służący alkierzowi z piecem krzyżowym
i kominkiem murowanym nad ktorym komin laskowany gliną wylepiony nad dach wyprowadzony; 2 izby do alkierza drzwi z deszczek na biegunie z zaszczepką i skoblem do zamykania, tu okienek małych szkła prostego dwie, w ktorych niestaie szybki iednej,
z kominkiem murowanym do tegoż komina wyprowadzonym; podłoga i pułap z dylow i w tym folwarcznym budynku na około
okiennic do zasuwania okien siedem, z ktorych tylko dwie na zawiasach żelaznych. W rogu tego budynku po lewey ręce komora
z drzewa w węgły budowana z szarem z dranic u dołu, a w wierzchu słomą kryta, do ktorey drzwi z deszczek na biegunie z zaszczepką i skoblem do zamykania żelazne. Podłoga i pułap z dylow stary; przy tern sernik z drzewa okrągłego w węgły budowany
z wystawą około, do którego drzwi u dołu z tarcic z łańcuszkiem kręconym do zamykania na kłodkę, z skoblami i krukiem żelaznymi. Podłoga i pułap z dylow a w wierzchu szczeblowy, bez schodkow, drzwi na biegunie z zaszczepka i skoblem do zamykania, ścil nad wystawą z dylow a dach słomą kryty stary.
Na przeciw tego budynku wprawo ku wsi wychodząc z dziedzińca, drzwiczki na ogrod z żerdzi na biegunie; przeszedłszy przez ogrod pasieczysko do ktorego drzwiczki na biegunie z dranic z zasuwką. W tym pasieczysku kupionem z pszczołami przez wielmożnego iegomość pana possessora teraznieyszego a od iegomość pana Sliwickiego possessora przeszłego.
To pasieczysko na około ogrodzone chrustem stare, z ktorego wrota w pastewnik poiedyńcze z dranic na biegunie z zasuwą drewnianą do zamykania; od tegoż ciągnie się płot częścią z chrustu a częścią z żerdzi aż do wyjazdu wrot opisanych. A lubo w tym opisaniu dworu wyraziło się kłodek trzy w mieyscach wyż wyrażonych, lecz ponieważ pokazało się że są teraźnieyszego iegomość pana possessora, więc do remanentu należeć nie będą.
Karczma wśrodku wsi między Cmińską a Biryczowską gromadą, blizko cerkwi z drzewa krąglakow budowana niedawnemi czasy dranicami pobita z wystawą do wiazdu do ktorey wrot wylotnych poiedyńczych z deszczek ciesanych z zasuwami dwoie; w sieni ani żłobow ani iaseł nie masz, tylko ognisko na słupach dla świecenia w nocy, przy ktorem drzwiczki na tył na biegunach drewuianych;
z sieni do izby drzwi tarciczne na zawiasach i hakach żelaznych z wrzeciądzem i skoblami; w izbie okien dużych cztery w szyby okrągłe proste dobre u ktorych ze dworu okiennice do zamykania z zawiertkami. Piec z cegły postawiony z kominem nad pułap wyprowadzonym a z komina piecyk chlebowy mały; stoł długi z desek grubych ciesanych na nogach krzyżowych; ławy poprzed
okna i wokoło pieca, pułap z dylow ciesanych i podłoga. Łożko duze podwoyne na nogach; z izby do komory drzwi tarciczne na zawiasach i hakach żelaznych; w komorze okienko w ścianie wycięte dla widoku z zasuwą. Pułap z dylow, podłoga z ziemi, z ktorey komory drzwiczki małe na tył na biegunach drewnianych. Spichlerzyk przed karczmą z drzewa starego dobrego krąglakow postawiony i dranicami pobity, do ktorego drzwi na biegunach drewnianych do pierwszego schowania. Pułap i podłoga z dylow; drugie drzwi
z podworza znowu do drugiego schowania z deszczek z zawiartką, pułapu ani podłogi niemasz. Z tego schowania drzwi z deszczek
na biegunach drewnianych do komoreczki u ktorey okienko dla widoku w scianie wycięte, pułap z dylow, podłogi niemasz.
Za karczmą winnica z drzewa krągłego budowana, dranicami kryta, do ktorey wrota poiedyncze z zasuwą z dranic długich; piece na banią porozwalane, koryto iedne na wodę na słupach do trąbnikow, do którego koryta rynna od studni w górze, studnia ocembrowara z żurawiem. Z tey winnicy furta bez drzwi do studni, za studnią słodownia z krąglakow budowana, dranicami pokryta, porządna
z drzwiami na biegunach i zamkiem drewnianym, z ławami, z piecem w środku okieneczko dla widoku w ścianie wycięte. Przy winnicy szopka z krąglakow starych zbudowana bez zamknięcia i przykrycia alias wołownia w ktorey żłob ieden.

Za - Zbiór starych akt dotyczących spraw włościan guberni Kijowskiej, Podolskiej i Wołyńskiej z lat 1498-1795, cz. VI, wyd. 1876 w Kijowie ( w tekście drobne zmiany pisowni A.K.)