Sołtanowie herbu Sołtan.
O znakomitej litewskiej rodzinie tej, która przez dłuższy pobyt i śmierć w Poznaniu śp. pułkownika Adama Lwa Sołtana, ściślejszemu węzły połączyła się z Wielkopolanami, otrzymałem, jako sprostowanie niektórych błędnych Niesieekiego twierdzeń i dopełnienie podanych przezeń szczegółów, od hr. Adama Lwa Sołtana następujące pismo;
W dopełnieniu o rodzie Sołtanów u Niosieckiego i sprostowaniu o herbie błędu — spisuję, co niżej, opierając na oryginalnych dokumentach po dziś dzień w rękach familii znajdujących się, ogłoszonych w „Przeglądzie Poznańskim" 1862 roku pod tytułem: Aleksander Sołtan, szambelan Karola Zuchwałego i kawaler złotego runa także na świadectwach aktów,metryk litewskich i innych podań historycznych
Co do herbu Sołtanów, mylnie i zupełnie na domysł, podobieństwa nie¬jakiego, Niesiecki nazwał herb Sołtanów, herbem Syrokomla ale z odmianą. Herb Sołtanów jest przed horodelski. własny, zwany Sołtan, ma biały grecki podwójny krzyż na trzykroć łamanój belce, do trzech wzgórz lub do Abdanka podobnój, ze złotą przez Witolda nadaną gwiazdą, na czerwonej tarczy, przez geniuszów trzymanej, z dewiza, lab ora et inAustria" przez Okólskiego podaną, a stosownie do późniejszych przejść i mowy samego klejnotu, na: „per crucem ad 1 u c e m" zamienioną; ten herb służy wyłącznie jednej rodzinie Sołtanów.
Wszyscy dawniejsi od Niesieckiego heraldycy , jak Eej, Paprocki, Okólski,Wacław Potocki i inni piszą: herb własny Sołtan, a nie błędnie
jak podobało się Nesieckiemu nazwać Syrokomla z odmianą,—notuję to sprostowanie tak dla wiadomości rodu Sołtanów jak i dla późniejszych heraldyków. Ród Sołtanów jest czysto pochodzenia litewskiego; świadectwa najdawniejsze mówią, ze była to można rodzina, a jaki początek nie myślę fan-tazyą tworzyć, jak to się u dawnych heraldyków praktykowało; powiem tylko, że było w ręku Sołtanów wiele dóbr w ziemiach litewskich, a księstwa Nie-świezkiego dwór Nieświezki zwany był Sołtanowszczyzną z Zatoryą i ziemiami, należał długo do Sołtanów przed Kiszkami i Radziwiłłami — wszelkie dawne podania świadczą, że członkami tego rodu byli wierni i użyteczni w usługach Ojczyzny, nie szczędzący mienia i krwi. Od Iwana, syna Aleksandra Sołtana marszałka, starosty Ostryńskiego z Maryny księżny Sołomoreckiej- . której rodzina Sołtanów rozdzieliła się na kilka linii; od Igo syna Aleksandra poszli kijowscy Sołtanowie; od Dawida orszańscy (pono wygaśli); od Iwana włodzimirscy (wygaśli); od Jarosława i żony jego O h r e p t o-w i c z ó w n y gałąź marszałka nadwornego Wielkiego Księstwa Litewskiego ze Zdzięcioła — od tegoż Jarosława Michał syn Hieronima utworzył linią Rzeczycką a od syna jego Jana, starosty
propojskiegoInflandzka. Jest jeszcze linja Brzeska, biedna szlachta, pochodzi od tegoż Iwana co i Włodzimirscy, czy ci Brzescy też wygaśli, ■ nie wiem. Wszyscy Sołtanowie mają wspólny przydomek: Pereświt