Romer (de)

de ROMER
(czytaj Romer).

Rodzina ta z ziemi Miśnieńskiej z Saksonii przybyła do Inflant, używa następującego herbu: dwie srebrne w kształcie krzyża św.. Andrzeja złożone laski, z końcami na dół zwróconemi, w polu czerwonem. Według niektórych heraldyków, laski te (scipiones) oznaczają podpory latorośli winnych, inni znowu widzą w nich kostury t. j. kije pielgrzymie2). Samo nazwisko każe przypuszczać protoplastę, który za odbytą do Rzymu pielgrzymkę przezwisko Rzymianina (Roemer) otrzymał. Przezwisko to u potomków zamieniło się w nazwisko rodu. Około Zwickau dotąd odwieczna Romerów znajduje się posiadłość zwana Unter-Steinpleiss. Właściciele jej z rodziną osiadłych w kraju naszym Romerów każdego niemal stulecia miewali stosunki, na co znajdują się od Półkownika Matyasza3), jego brata Krzysztofa dziedzica Meistersholmu i Hals-wiga, rotmistrza Henryka na Mercendorfie, tudzież poruczników Jana i Stefana Romerów w Ritterbanku Kurlandzkim złożone dowody, a mianowicie przez Zwickauskich Rómerów wydane dnia i Sierpnia 1670 r. a przez elektora saskiego Jana Jerzego dnia 19 Września tegoż roku w Dreźnie potwierdzone świadectwo, źe tutejsi ze starożytnego i wspólnego z nimi pochodzą rodu.')
Do krajów inflanckich przybyli Romerowie przed kilku wiekami za czasów krzyżackiego zakonu i osiedli w Wirlandyi i Harryi, składających obecnie część gu-bernii Estońskiej. Archiwaryusz rycerstwa estońskiego i znany badacz przeszłości bałtyckiej Karol Russwurm już w XV wieku spotyka wzmianki o Sebastyanie Romerze w aktach rzeczonych prowincyi. Wnuk Sebastyana Szymon R. i prawnuk Stefan w XVI stuleciu, w skutek splondrowania Estonii przez Moskwę, przenieśli się w okolice Rygi, gdzie na prawie lennem otrzymali Mejstersholm pod samą Rygą tudzież dobra Halswig w dzisiejszej Kurlandyi położone.2) Romerowie wierni rzeczypospolitej polskiej, po zajęciu Rygi przez Gustawa Adolfa, z polskiemi wojskami przeszli na Litwę, gdzie wielu ich potomków dotąd przebywa. Tymczasem Ryga zajęła opuszczony Meisters-holm, a król Gustaw Adolf listem donacyjnym z dnia 23 Marca 1632 roku zapewnił miastu jego posiadanie. Podobny los spotkał nadany przez mistrza Gotarda Kettlera Romerom majątek Halswig (zwany często Halswighof lub Halswiggut), na gruntach którego, na prawym brzegu Dźwiny założyli znany do dziś dnia Rómersnof.'*) O wyjściu tej majętności z rąk Romerów Hagemeister w dziele cytowanem następujące podaje szczegóły: Na początku XVII stulecia Stefan Romer i Jan Nymeyer mieli za sobą dwie rodzone siostry von der Ropp, których wspólne kapitały w ręku Romera zostawały. Kiedy Stefanowie Romerowie, skutkiem najazdu szwedzkiego, do Polski odjechali, szwagier ich Nymeyer 1628 r. zajął opuszczone przez nich dobra, na których kapitał jego żony był oparty, a król Gustaw Adolf zapewnił Nymeyerom posiadanie Romershofu, który do pierwszych swych posiadaczy już więcej nie wrócił. Mimo to na Litwie rodzina Romerów prędko rozkrzewiła się, powszechne posiadała zaufanie i do znacznych doszła posiadłości.4)
Z potomków Stefana, podług spisów kurlandzkiej izby rycerskiej, wymieniamy: Stefana Jerzego chorążego trockiego, który posiadał w Trockim powiecie dziedziczną w rodzie od czasów jenerała artyleryi Matyasza R. majętność Władykiszki ze Staniewem, dalej nabyte przez się majątki Dowgierdziszki, Krewno, Graużyszki, Ratowszczyznę, Kołątaje, Czernicą, Swislocz, Powole i inne dobra na Litwie, a po-Sapieżyńską majętność Stary Dwór w Inflantach Polskich powiecie Rzeżyckim. Żonaty primo voto z Heleną Sulis-trowską miał z tej żony syna Stefana Dominika Podkomorzego Trockiego. Stefan Dominik

nominowany przez króla Poniatowskiego kasztelanem Mińskim „za tę senatoryą pokornie podziękował, życząc sobie osiąść krzeszło w tem województwie, w którym liczne położył przed publicznością zasługi."') Posłował wiele razy od swego województwa (r. 1764, 1768, 1776, 1788, patrz volum leg.). Posiadał Krewno, Dowgierdziszki z Gronopolem, Kruszeniec i inne dobra, a ożeniony był z Anną Pacówną. Syn jego Michał piastował chwalebnie urząd marszałka gubernii Wileńskiej w najświetniejszej epoce uniwersytetu Wileńskiego; przed rokiem 1812 był prezydentem sądu głównego w Wilnie, w r. 1812 za Napoleona I został Merem czyli prezydentem miasta Wilna, a w r. 1819 członkiem komisyi sądowo-edukacyjnej Uniwersytetu Wileńskiego. Był on dziedzicem Krewna, Dowgierdziszek, Dębiny, Antonosza i t. d., które to dobra w całości synom jego się dostały, jako też i później już na nich spadła majętność Janopol w Rzeżyckiem.
Wspomniany wyżej Stefan Jerzy R. secundo voto był ożeniony z Eleonorą Szadurską i miał z niej syna Józefa, założyciela majątku Bykowa, położonego w małej odległości od po-Sapieźyńskiego „Starego dworu." Potomkowie Józefa R., jakkolwiek około 1815 r. sprzedali Byków i Stary dwór Benisławskim, zawsze jednak jeszcze mają tutaj posiadłość, gdyż w spadku po Sokołowskich otrzymali odwieczną ich siedzibę Lukno, którą potem, skutkiem układów familijnych, na sąsiednie Ciskady z Bujnickimi zamienili.

POPRZEDZONE
OGOLNYM RZUTEM OKA
SIEDMIOWIEKOWA PRZESZŁOŚĆ CAŁYCH INFLANT
SKREŚLIŁ
GUSTAW BARON MONTEUFFEL.
PRZEDMOWĘ NAPISAŁ
J. I. KRASZEWSKI.
POZNAŃ.
NAKŁADEM KSIĘGARNI .JANA KONSTANTEGO ŻUPAŃSKIEGO,
1879R