Kraków - Bractwo Miłosierdzia i Banku Pobożnego

Bractwo Miłosierdzia i Banku Pobożnego w Krakowie powstało z inicjatywy ks. Piotra Skargi, na wzór zreformowanych bractw powstających w XVI w. we Włoszech. Swymi początkami sięga października 1584 r., kiedy to 9 osób spotkało się w domu jezuitów przy kościele św. Barbary. Ustalono wówczas porządek wewnętrzny bractwa oraz zasady jakimi winni kierować się bracia (obowiązywały do 1588 r.). Celem było wspieranie ubogich oraz szerzenie idei dobroczynności. Pomyślny rozwój zachęcił ks. Skargę do założenia w 1587 r. Banku Pobożnego, mającego na celu pożyczanie pieniędzy ubogim bez procentu. W 1588 r. Piotr Skarga rozszerzył statut Bractwa (obowiązywał z małymi zmianami do 1818 r.), który został potwierdzony przez nuncjusza papieskiego (1588), w 1591 r. przez papieża Grzegorza XIV, w 1611 r. przez króla Zygmunta III. Od początku swego istnienia Bractwo Miłosierdzia i Bank Pobożny otrzymywały liczne fundusze przeznaczone na jałmużny, posagi dla ubogich panien (tzw. skrzynka św. Mikołaja), stypendia szkolne oraz działalność religijną. Najazdy Szwedów (1655 r., 1702 r.) spowodowały osłabienie działalności Bractwa, następny kryzys przeżywało Bractwo w II połowie XVIII w. (aż do lat 90-tych). Początek XIX w. przyniósł kolejne zmiany w funkcjonowaniu Bractwa. W myśl Konstytucji Wolnego Miasta Krakowa opiekę nad funduszami przejął Senat Rządzący, co spowodowało konieczność opracowania nowej ordynacji, zatwierdzonej w grudniu 1817 r. Wówczas też zmieniono nazwę na "Archikonfraternia Miłosierdzia i Banku Pobożnego", którą w 1844 r. przemianowano na obowiązującą już do końca funkcjonowania stowarzyszenia "Arcybractwo Miłosierdzia i Banku Pobożnego". Po likwidacji Wolnego Miasta Krakowa Arcybractwo podlegało Rządowi Krajowemu, który zażądał zmiany statutu, co ostatecznie zrealizowano w 1877 r., w następnych latach dokonywano kolejnych uzupełnień (1887, 1902, 1907, 1911). Okres po I wojnie światowej przyniósł znaczne zubożenie Arcybractwa i dopiero połączenie się z Towarzystwem Tanich Mieszkań (1939) poprawiło jego sytuację. W czasie okupacji hitlerowskiej Arcybractwo zostało rozwiązane (1940), ale w kwietniu 1941 r., za zgodą Generalnego Gubernatora, Arcybractwo zostało czasowo podporządkowane Radzie Opiekuńczej Miejskiej, później nazwanej Polski Komitet Opieki. Po wojnie, w 1949 r. Arcybractwo zostało zarejestrowane jako dobroczynne stowarzyszenie świeckie, co umożliwiło mu pewne działania, jednak 31.10.1960 r. zostało zlikwidowane.
[]