Kobyłka, pow. radzymiński

Kobyłka (Kobełka), wś, pow. radzymińskim. Radzymin, par. Kobyłka, o 2 w. od Wołomina. Leży pomiędzy Okuniewem a Radzyminem: niegdyś podobno nosiła nazwę Tanrowa Wola. W 1827 r. było tu 28 dm, 266 Imk. Tutejszy kościół parafialny starożytnej erekcyi daty niewiadomej; około 1445 r. z parafii K. utworzono parafię Cygów. Obecny kościół w 1740 r. z muru wzniesiony fundacyi bisk. Marc. Załuskiego, bardzo okazały. Do r. 1755 par. miała zarząd świeckiego duchowieństwa, od 1755—1773 rządzili nią jezuici, którym Załuski darował cały majątek, Po zniesieniu jezuitów sejm w r. 1774 ofiarował K. ks. Augustowi Sułkowskiemu wojew, gnieźnieńskiemu; parafia zaś od r. 1778 była pod opieką bernardynów dyec. lubelskiej. Kościół tutejszy, gdyby został wykonany według pierwotnego stanu, byłby jednym z okazalszych w kraju. Zniesienie jezuitów nie pozwoliło wykończyć i ozdobić go należycie. Wieża została niedokończona, a bernardyni, którym dano opiekę, nie dbali o upiększenie świątyni. Z frontu od północy wznosi się wielka pięciopiętrowa wieża, zdobna figurami; na szczycie jej stała statua św. Michała archanioła, którą wiatr zrzucił i połamał; po lewej ręce druga wieża nieskończona stoi. Tę stronę kościoła zdobiły malowidła alfresco, wystawiające królów i proroków Starego Zakonu; na szczycie znajduje się jeszcze kilka posągów drewnianych. Wielkie drzwi mają u góry napis łaciński, głoskami źelasnemi opowiadający tytuł kościoła, rok fundacyi 1740 i nazwisko założyciela. Od południowej strony czyli zewnątrz na stronie wielkiego ołtarza widzieć się daje innego kształtu faoyata, niższa trochę od frontowej. Na niej przechowało się jeszcze bardzo wiele malowideł i ze stosownemi podpisami, ale te po większej części uszkodzone wilgocią, z trudnością rozpoznać się dają. Z tejże stromy jest wejście do obszernych podziemnych sklepień i do ogrójca z kościołem złączonego, który ma kształt otwartej kaplicy. Sklepienie ogrójca jest zaokrąglone; zdobi go krzyż z wyobrażeniem Zbawiciela, stojący pośród dwóch innych krzyżów z zawieszonymi łotrami; pod krzyżem stoi Matka Boska Bolesna i św. Jan Ewangelista. Na suficie w bardzo dobrym stanie przechowało się malowidło al-fresco, wystawiające Mojżesza na puszczy, wy-ncszącego z góry miedzianego węża. Podług zdania miejscowych, wszystkie te malowidła miał wykonać Ssauglewics. Gmachu klasztornego ani domu rekolekeyi śladu nie ma; na miejscu dawnych murów wzniesiono pałacyk posiadaczy tych włości; tylko część alei lipowej, klasztornych starań pamiątką została. K. iłynęła niegdyś z wielu zakładów przemysłowych. Solimand z Lyonu założył "tutaj w r. 1782 fabrykę bogatych pasów jedwabnych na wzór paryskich i perskich, oraz takichże pończoch, niemniej nicianych i bawełnianych. Fabryka ta wyrabiała i inne zbytkowne tkaniny pasamoniczne, które jednakże wielkiego odbytu, dla drogości swej, nie miały; samych pasów pod kierunkiem Paschalisa, trwała dłużej, i dopiero późniejsze wypadki krajowe koniec Jej położyły. Jednocześnie założono tutaj rolniczą szkołę, w której chciano nauczać teoryi gospodarowania, oraz chodowania jedwabników, lecz zakład ten nie zyskał zaufania obywateli w kraju i zbyt krótko się utrzymywał. Zaprowadzono następnie fabrykę mydła, ale i to przedsięwzięcie się nie powiodło, W roku 1795 była tu ustanowiona granica austryackich posiadłości i główna komora. Do dziś z tego wszystkiego zachowały się tylko odpusty na św, Annę, na które, jak od wieków, dużo w ten dzień pobożnych w Kobyłce się zgromadza. Ob. Bibl. Warsz* z 1853 r. Ii tom.
K. par. dek. radzymiński 3250 dusz.
K. z afciynencyami Hur, Zrudnik, Dąbrowa (wsiami Kobyłka i Turów), rozległy m. 720; grunta orne i ogrody m. 475, łąkm. 7, pastw. m. 197, wody m. 3, nieużytki i place m. 37, bud. mur. 8, drew. 15, płodozmian 13-polowy, pokłady kamienia wapiennego; w r. 1878 rozkoionizowa no m. 1283; w r. 1881 attynencye Hur, Zrudnik i Dąbrowa z przestrzenią m. 467 od dóbr tych odłączone. Wieś Kobyłka osad 36, z grun. m. 194; wś Turów osad 8, z gruntem mr. 111.
[SGKP]