Romuald Traugutt, ur. 16.01.1826 Szostaków, zgładzony 05.08.1864 Warszawa
Już samo to że pomimo 18-letniej aktywności w wojsku rosyjskim ma założony proces beatyfikacyjny - jest niezwykłe. O zaliczenie w poczet błogosławionych zabiegał zresztą sam prymas Stefan Wyszyński, a i Józef Glemp również. Przywódca powstania oznaczał się niezwykłą uczciwością, honorem a jednocześnie bystrością - która pozwalała mu kończyć szkoły z najlepszymi wynikami, wygrywać na polu walki, doprowadzić do skutecznej reorganizacji powstania i wprowadzenia dekretów tak rewolucyjnych na owe czasy jak uwłaszczenie chłopów. Blisko spowinowacony z Tadeuszem Kościuszką, Adamem Mickiewiczem, znał Józefa Bema i Piotra Wysockiego, wyniósł również z domu żarliwy patriotyzm i głęboką prywatną religijność. Wszyscy go opisujący twierdzą że kochał każdego żołnierza jak brata. A gdy Marian Tarłowski uratował go, nie dziękował mu za ocalenie życia, lecz za uratowanie wodza innych ludzi za których był odpowiedzialny. Ciężko doświadczony przez życie, pochował zmarłych w przeciągu 7 miesięcy: ukochaną babcię (opiekunkę swoją z czasów dzieciństwa), dziadka stryjecznego, następnie dwoje malutkich dzieci i żonę. Jeszcze później zmarło mu kolejne dziecko. Pomimo takich doświadczeń został niedługo potem przywódcą powstańczym.
Nie cenił tej pozycji osobiście, lecz mówił że władza "jest u nas aktem poświęcenia, a nie ambicji, i poświęcenia tego odmawiać Ojczyźnie nie możemy, kiedy widzimy jego konieczność". Moskale urządzili mu kilkumiesięczne przesłuchania na których nie złamał się i nie wydał swoich towarzyszy. Gdy był wieszany na stokach cytadeli ogromna rzesza ludu śpiewała "Święty Boże", usypano następnie tam niewielki kopczyk i postawiono krzyż istniejący aż do dziś. Eliza Orzeszkowa, u której mieszkał chwilę w czasie powstania napisała o nim "Wodzem ich był człowiek świętego imienia, które brzmiało Romuald Traugutt" Dokładnie pół wieku i 1 dzień po jego śmierci z Oleandrów wyszła Pierwsza Kadrowa.
Aleksander Bądzikiewicz - partyzant z oddziału Traugutta, zginął na Syberii Adolf Bogurski - oficer z partii Traugutta, zginął mając 29 lat pod Białą Górą Tomasz Borkowski - porcznik z oddziału Traugutta, zginął pod Pieskową Skałą Felicja Cieszkiewicz, towarzyszyła Trauguttowi w tajnej podróży ze Lwowa do Krakowa przewożąc jego papiery i udając parę. ?? Daremara - służył pod Trauguttem, pod Wielkim Węglem ?? Domanowski, dr, powstaniec z oddziału Traugutta, zginął pod Hobryniem pod dworem Skirmuntów Marian Karol Dubiecki - (1838-1926), sekretarz Rusi w Rządzie Narodowym- 1863/4, historyk, zesłaniec i podróżnik po Syberii [cm. Rakowicki w Krakowie] Włodzimierz Dybek - bliski współpracownik Traugutta w rządzie i jego doradca, zesłaniec, lekarz Józef Gałęzowski - pułkownik, naczelnik departamentu wojny w rządzie powstańczym. Mateusz Gralak - naczelnik wojenny woj. mazowieckiego - patrz niżej Robert Hefern, dyrektor Banku Hipotecznego we Lwowie, u którego mieszkał Traugutt będąc we Lwowie Apollo Hofmeister, urodzony również w Szostakowie, kolega Traugutta z lat szkolnych, wojewódzki naczelnik grodzieńskiej organizacji powstańczej, naczelnik woj. brzesko-litewskiego (biografia) Aleksander Ignatiuk, włościanin z majątku Małysze, gdzie ukrywał się Traugutt. Dostarczał broń powstańcom i przewoził Traugutta z Horek do Terespola w sianie. Otrzymał krzyż kawalerski "Polonia Restituta". zm. 1932. Józef Iwaszkiewicz - służył w oddziale Traugutta, zginął pod Stolinem w Pińskim powiecie mając lat 18 Feliks Jagmin - służył u Traugutta, zmarł na zesłaniu Stanisław Jarmund, komisarz pełnomocny Rządu Narodowego dla Galicji Wschodniej, Traugutt dyskutował z nim na temat sposobu, w jaki Galicja może pomóc powstaniu. Jan Jeziorański - członek rządu, powieszony razem z Trauguttem Adam Juszkiewicz, wnuk Romualda Andrzej Juszkiewicz, prawnuk Romualda Jan Karski - przyjaciel z wojska, świadek ślubu, oficer Batalionu Saperów Wojsk Cesarsko-Rosyjskich Helena Kirkorowa - patrz: Helena Majewska Rafał Krajewski, absolwent ASP, "człowiek renesansu", z polecenia Traugutta naczelnik Wydziału Spraw Wewnętrznych w Powstaniu, powieszony razem z nim 5.8.1864 (biografia) Teofil Kochański - służył pod rozkazami Traugutta Antonina Kościuszko - druga żona Romualda, wnuczka brata Tadeusza Kościuszki, wdowa po bratanku Adama Mickiewicza. Rafał Krajewski - Traugutt postawią go na czele Wydziału Spraw Wewnętrznych, straceni razem. August Kręćki - zatrudniony w Ekspedyturze RN, skazany w procesie Traugutta na 10 lat twierdzy. Po powrocie z zesłania historyk powst. styczniowego ?? Krzyński - żołnierz z oddziału Traugutta. Poległ pod wsią Woronie 23.6.1863 Stanisław Kulesza - służył pod dowództwem Traugutta, zginął 25 Kwietnia 1863 r. pod Woroniem Kuźmiński - żołnierz z oddziału Traugutta. Poległ pod Horkami Feliks Kwiatkowski, s. Antoniego, żołnierz z oddziału Traugutta, nieszczęśliwie raniony przez niego w brzuch podczas sprawdzania porządku, zmarł 4 dni później. (genealogia) Franciszek Laskowski - służył pod dowództwem Traugutta, zginął w potyczce pod Białą-Górą Edmund Lisowski - żołnierz w oddziale Traugutta, zginął w potyczce pod Zielonym Kątem Helena Majewska, żona Adama Kirkora, ukrywała Traugutta w swoim mieszkaniu w Warszawie,odbywały się tam też tajne narady. Wasyl Mandżygura, włościanin z majątku Bożydar, gdzie ukrywał się Traugutt. Dostarczał też jego oddziałowi regularnie broń i żywność. Jan Mitraszewski, kolega szkolny Traugutta, powstańczy naczelnik Kobrynia, to w jego majątku (Bożydar) Romuald Traugutt uległ namowom i objął dowództwo. ?? Niwiński - służył w oddziale Traugutta, poległ w bitwie d. 25 Maja 1863 ?? Niwiokiewicz - wieku lat 26, służył w oddziale Traugutta poległ w jednej z potyczek w Grodzieńskiem w sierpniu 1863 Michał Ostrowski - pieszy z oddziału Traugutta, zginął pod Chełmskiem Jeziorem Roman Padulski - szeregowiec w oddziale Traugutta, zginął w powiecie Grodzieńskim w potyczce w Maju 1863 Eliza Pawłowska (Orzeszkowa) - pisarka, ukrywała Traugutta przez 2 tygodnie w czasie powstania i przewoziła swoim kobiecym powozem tajnie do Petersburga Paweł Pawłowski - służył w oddz. Traugutta poległ d. 25 Maja 1863 Adolf Pieńkowski - (1835-67), s. Jana i Franciszki Śliwickiej, współpracownik Traugutta, członek Rządu N., dyr. wydziału policji, emigracja do Paryża. Anna Emilia Pikel - żona August Pikel - teść Adolf Radowicki - służył pod dowództwem Traugutta, poległ wraz z bratem Apolinary Radowicki - służył pod Trauguttem, zginął dnia 21 Maja 1863 Konstanty Rakowski - sekretarz kolegialny z Warszawy, świadek ślubu Edmund Różycki, generał, organizator wojska we Lwowie, z którym Traugutt omawiał przygotowania do ewentualnej wyprawy na Ruś Jan "Stella" Sawicki ps. "Struś", oficer armii carskiej, naczelnik powstania przy gen. Różyckim, lekarz we Lwowie, odbył z Trauguttem kilka rozmów we Lwowie Aleksander Skirmunt - 1830-1909, s. Aleksandra i Konstancji Sulistrowskiej, sędzia honorowy powiatu pińskiego, założyciel Poleskiego Towarzystwa Wzajemnego Kredytu, dwa razy przewodził Traugutta przez bory. [Giejsztor, Pamiętniki] Jan Stankiewicz - kawalerzysta z oddziału Traugutta, zginął pod Kobryniem Witalis Szpakowski - podoficer w oddz. Trauguta Stanisław Tarnawski, wnuk Romualda ?? Truchola - włościanin z Polesia, służył w oddziale Traugutta, zginął w Grodzieńskiem w Lipcu 1863 Jan Wańkowicz (1835-1899), urzędnik bankowy, dowódca oddziału powstańczego na Litwie w 1863/4 r., więzień polityczny i emigrant [cm. Rakowicki w Krakowie] Magdalena Wołkow - służyła w oddziale Trauguta, odznaczając się odwagą i męstwem. W potyczce pod Paszkowskim - Ostrowiem, zabiwszy 2ch moskali, sama padła od ciosu bagnetem zadanego. Jan Worotynicki - służył w oddziale Trauguta jako szeregowiec, zginął pod Stolinami. Antoni Wysłouch - (wnuk Honoraty Orzeszko) wraz z żoną Teofilą przyjaźnili się z Elizą Orzeszkową i Romualdem Truguttem (Teofila była pierwowzorem bohaterek jednej z noweli Elizy). Józef Zawirski - służył jako szereg: w oddz. Traugutta Roman Żuliński - (1830-64) s. Tadeusza i Barbary Michelson, współpracownik Traugutta z Rządu Narodowego, organizator poczty, powieszony na tokach Cytadeli. (brat: Kazimierz, duchowny, emigracja do Szwajcarii)
Nieopisane informacje pochodzą z bazy powstańców styczniowych na naszym portalu Osoby związane z Trauguttem - (wyszukiwanie automatyczne)
Traugutta zdradzili: Goldmen, Morawski i Przybylski. Na sali rozpraw Morawski upadł u stóp Traugutta i prosił o przebaczenie. "Niech ci Bóg przebaczy, ja już ci przebaczyłem".
Ciekawe czy coś wspólnego z tym Morawskim miał późniejszy komuch Osóbka-Morawski
Traugutta zdradzili: Goldmen, Morawski i Przybylski. Na sali rozpraw Morawski upadł u stóp Traugutta i prosił o przebaczenie. "Niech ci Bóg przebaczy, ja już ci przebaczyłem".
Ciekawe czy coś wspólnego z tym Morawskim miał późniejszy komuch Osóbka-Morawski
Pozdrawiam, o ile ja wiem,Osóbce nazwisko Morawski dopisał Stalin,było za mało polskie,znaczy Osóbka! Jan.
Do grona współpracowników i znajomych (nie wiem czy przyjaciół) Romualda Traugutta należy dopisać Mateusza Gralewskiego źródło: PWN. GRALEWSKI MATEUSZ (właściwie nazywał się Mateusz Gralak, ur. 12 IX 1826, Mazew k. Łęczycy, zm. 1891, Lwów), działacz polit., publicysta, etnograf; 1843 aresztowany za udział w młodzieżowej tajnej organizacji demokr.-niepodl.; 1844 wcielony do armii ros. i zesłany na Kaukaz; 1857 amnestionowany, wrócił do kraju; od 1861 w Warszawie, związany z konspiracją "białych", następnie "czerwonych"; po wybuchu powstania styczniowego S. Bobrowski wprowadził go do Komisji Wykonawczej Rządu Narodowego; pełnił różne funkcje we władzach powstańczych; Naczelnik Wojenny Województwa Mazowieckiego. Po upadku powstania zbiegł za granicę; wydawał pismo "Braterstwo" (w latach 1864-65 w Lipsku, następnie w Szwajcarii), po 1871 osiadł w Galicji.Tam napisał: "Kaukaz. Wspomnienia z dwunastoletniej niewoli (1877)". Z poważaniem Henryk Gralak
