Ujejski Kornel (1823-1897)

Kornel Ujejski urodził się 12 września 1823 roku w Beremnianach na Podolu galicyjskim w rodzinie ziemiańskiej o wielopokoleniowych tradycjach patriotycznych. "Bóg, honor, ojczyzna" to było hasło wiodące w rodzinie Ujejskich, one też stanowiły siłę przewodnią w życiu Kornela. Dzięki szczególnej trosce rodziców zdobył staranne wykształcenie, pobierając nauki najpierw u wędrującego nauczyciela, następnie w szkole oo. bazylianów w Buczaczu, a od 1839 roku kształcił się we Lwowie.

Wiersze pisał od najmłodszych lat, próbował również komponować, lecz bez większego powodzenia, natomiast skutecznie uczył się języków obcych - znał francuski, niemiecki, nieźle włoski i hiszpański.

Kornel Ujejski miał osobisty, bardzo serdeczny stosunek do ludu wiejskiego, o czym m.in. pisze najlepszy biograf poety Antoni Będzikiewicz na podstawie rozmów z licznymi znaczącymi osobistościami Lwowa. To też ma odbicie w twórczości Kornela. Wyszukiwał starannie zdolniejszą młodzież wiejską, kształcił ją swoim kosztem, a ta następnie podejmowała działalność w różnych dziedzinach społecznych. Bardzo współczuł doli ludu, otaczał go prawdziwym braterstwem, pragnął dźwignąć go z ciemnoty i zacofania.

Był głęboko wierzący, toteż w jego poezji nierozerwalnie łączy się miłość Boga z miłością Kraju, bo taką moralną postawę ukształtowali rodzice i atmosfera domu. Tu przytoczę, że pradziadek Kornela Józef Ujejski sprzedał znaczne dobra ziemskie pod Tarnowem, aby wysłać własnym kosztem pułk jazdy do obrony Ojczyzny za czasów konfederacji barskiej, a sam był pułkownikiem tego pułku.

Inny przykład - kiedy powstanie listopadowe przechodziło trudne momenty, to w Beremnianach w majątku rodziców Kornela przez jakiś czas przebywali oficerowie i żołnierze pod wodzą gen. Dwernickiego. Wprawdzie Kornel był wówczas jeszcze chłopcem, ale pilnie chłonął atmosferę tamtych lat, zapamiętywał wydarzenia, obserwował życie prostego ludu i to wszystko znajduje swoje odbicie w Jego poezji.

Pierwszą swoją podróż zagraniczną odbył do Wiednia w wieku 20 lat. Towarzyszył w podróży matce, która odwoziła jednego z jego braci na studia inżynierskie.

W wieku 21 lat był już uznanym sławnym poetą dzięki m.in. publikacjom w "Dzienniku Mód Paryskich". Mając 22 lata, napisał "Maraton", jeden ze swoich najlepszych utworów. Rok później stworzył "Chorał", czyli "Z dymem pożarów z kurzem krwi bratniej...". Utwór ten został uznany za hymn patriotyczny i w późniejszym okresie był tłumaczony na kilka języków, m.in. na niemiecki, francuski, szwedzki, czeski.

Obok już wymienionych utworów napisał wiele innych, jak np.: "Skargi Jeremiego", "Młodości moja", "Bogataś Polsko", "Melodie Biblijne", a szczególnie obrazowo opisał "Pogrzeb Kościuszki" , w którym uczestniczyły obok dostojników państwowych i kościelnych ogromne tłumy mieszkańców Krakowa i ludności wiejskiej.

Kornel Ujejski był ponadczasowym piewcą narodu. W ciężkich dla Ojczyzny chwilach swoimi utworami podnosił na duchu naród, zagrzewał do wzniosłych czynów, rozbudzał wiarę w sprawiedliwość Bożą. Jest autorem pieśni "Z dawna Polski tyś Królową" śpiewanej do dzisiaj w kościołach. Całe swoje życie poświęcił walce o niepodległość i utrzymanie polskości.

Zmarł 19 września 1897 roku w Pawłowie koło Lwowa w posiadłości młodszego syna Romana. Pogrzeb odbył się 21 września i był prawdziwą manifestacją uczuć w uznaniu Jego zasług dla Narodu i Kraju.

Rada Miasta Krakowa powzięła decyzję, by zwłoki Kornela Ujejskiego pochować na Skałce w grobie zasłużonych, czemu sprzeciwiła się rodzina, gdyż wolą zmarłego było być pochowanym na cmentarzu w Pawłowie pomiędzy prostymi ludźmi. Ze strony rządu przysłano wieniec z napisem "Kraj Kornelowi Ujejskiemu" i depeszę kondolencyjną, wieńce złożyły: reprezentacje miasta Lwowa i Krakowa, nad grobem przemawiali w imieniu Kraju: Marszałek Krajowy, prezydent Lwowa, przedstawiciel młodzieży akademickiej, nadeszło wiele depesz oraz wieńców i kwiatów. W pogrzebie uczestniczyły ogromne ilości ludzi. We Lwowie zostały wywieszone czarne chorągwie na ratuszu i gmachach instytucji kulturalnych. W Krakowie 21 września miejscowe gazety ukazały się z żałobnymi obwódkami, zamieszczając okolicznościowe felietony.

Wkrótce po pogrzebie powołano społeczny komitet budowy pomnika, na którego czele stanął prezydent Lwowa Godzimir Małachowski. Projektantem pomnika był Antoni Popiel, artysta rzeźbiarz, wykonawca kilku znaczących w tym czasie pomników.

Odsłonięcie pomnika nastąpiło 8 grudnia 1901 r. W uroczystości, której nadano niezwykle podniosły charakter, wzięli udział m.in. synowie poety, delegacje władz krajowych i samorządowych, liczne delegacje z całego kraju, a także ogromne tłumy mieszkańców. Pomnik stanął na skwerze przy ul. Akademickiej przed Kasynem Miejskim. Odsłonięcie pomnika Kornela Ujejskiego we Lwowie stało się potężną manifestacją polskości nie tylko w zaborze austriackim, ale również w pozostałych zaborach.

Po II wojnie światowej Lwów znalazł się poza granicami Polski i dopiero porozumienia zawarte pomiędzy rządami Polski i Związku Radzieckiego o zwrocie dóbr kulturalnych pozwoliły ich część przekazać Polsce. W 1950 roku przekazano do Polski ze Lwowa pomnik Jana III Sobieskiego, Aleksandra Fredry i Kornela Ujejskiego. Pomniki te przetrzymywane były w elementach na terenie składnicy w Wilanowie. Pomnik Kornela Ujejskiego do Szczecina został przywieziony 27 listopada 1956 roku, ustawiono go na trawniku przed Bramą Portową, gdzie stał 50 lat w zapomnieniu. Dopiero 9 grudnia 2006 roku staraniem parafii pw. św. Jana Chrzciciela i Katolickiego Stowarzyszenie "Civitas Christiana" oraz Komitetu Organizacyjnego Rodziny Ujejskich nastąpiło uroczyste odsłonięcie i poświęcenie pomnika, co było wielkim wydarzeniem w życiu tego miasta.

Bibliografia

http://miasta.gazeta.pl/plock/1,35706,4512753.html

Kornel Ujejski leży pochowany na zapuszczonym cmentarzu w Pawłowie. Piękny nagrobek jest czasem tylko oczyszczany z porastających chaszczy. W pobliskim pięknym dworze Rosjanie urządzili ubojnię bydła. Wiszą jeszcze haki a w podłodze wykuta jest rynna do spływania krwi zarzynanych zwierząt. Relacja z podróży do Pawłowa