Wasiliszki, pow. lidzki

Wasiliszki mko rząd. nad rzką Tęczą (czy Dumą?), pow. lidzki, w 4 okr. pol., gm. i okr. wiejski Wasiliszki, o 35 w. na płd.-zchd. od Lidy a 157 w. od Wilna, ma 2,728 mk. W 1866 r. było 244 dm., 1,841 mk. (5 prawosł., 453 katol, 1,383 żydów). Posiada cerkiew prawosł., dekanatu (błago-czynią) szczuczyńskiego (633 wiernych), kościół katol. paraf., synagogę, zarząd okr. policyjnego i gminy, szkołę ludową (w 1885 r. 86 uczniów), st. pocztową. Targi odbywają się co tydzień w niedzielę. Kościół paraf,, p. w. św. Piotra Apostoła, z drzewa wzniesiony w 1489 r. przez króla Kazimierza, odrestaurowany w 1747 r. Parafia katol., dekanatu raduńskiego, 8,086 wiernych. Miała kaplicę w Wołczynkach. W 1865 w okręgu wiejskim było 784 dusz rewiz. b. włość, skarb., 44 jednodworców i 214 włościan uwłaszczonyoh. Gmina należy do 1 okr. pokoju do spraw włość, 1 okr. poborowego oraz 1 rewiru sadu pok, okr. lidzkiego, składa się z 3 okręgów wiejskich (Wasiliszki, Gnilicze i Szejbakpol), obejmuje 87 miejscowości, mających 543 dm., 7,514 mk. włość. Podług spisu z 1861 r. było w gminie 1,181 dusz rewiz. b. włość, skarbowych, 55 jednodworców, 3 żydów rolników i 1,163 włościan uwłaszczonych. Powierzchnia płaska, gleba piaszczysta i żwirowata; lasy, łąki, bagna. Zraszają rzeczki: Szkordziówka, Lebiodka, Kościeniewka, Wierch Lebiodka, Niewiczka. Jest tu dawna osada, stanowiąca, wraz z obszernemi przyległościami, ststwo niegrodowę, które jakiś czas należało do ekonomii stołu królewskiego. W 1658 r. Marcin Dominik Limon, sędzia ziemski lidzki, następnie kasztelan witebski (f 1670), funduje kościół z klasztorem dominikanów, którym nadał dobra Szkordzie, a Katarzyna z Abrabamowiczów Frąckiewiczowa, pisarzowa polna lit., uposażyła ich w 1662 r. zapisem sumy 10,000 złp. Wr. 1706, podczas drugiej wojny szwedzkiej, stał tu czas niejakiś w lutym z wojskiem swojem Stanisław Leszczyński (podczas gdy Karol XII obozował w Żołudku) i tu przyjmował oświadczenie poddającej się mu szlachty litewskiej. W 1766 r. ststwo wasiliskie posiadał Michał Ogiński, wwoda wileński, a następnie Aleksandrowicz, podkomorzy, opłacając 4,566 złp. 15 gr. kwarty, a 3,500 złp. hyberny.
[SGKP]

1499 - Jan Steckowicz
1500-1 - Jan Radziwiłł
1501-4 - Wasil Lwowicz Hliński
1505-6 - Stanisław Piotrowicz Kiszka
1507-15 - Jan Szczytowicz
1518-23 - Jakub Kuncewicz
1523-41 - Jan Radziwiłł
156 - Kacper Kuncewicz
1546-54 - ks. Mikołaj Radziwiłł
1569 - Jan Wołczkowicz

Bibliografia

SGKP

1884 r. W skład okręgu wiejskiego wchodzi miasteczko Wasiliszki i wsie: Aleksandrówka, Bakszty, Chodziele, Dylewo, Dziegciary (Dziechciary), Kaszyce, Kleszniaki, Konstantynowo, Kronki, Krupowszczyzna, Kurpie, Dachówka, Miękiszki (Miakiszki), Psiarce, Roźniatycze, Starodworce, Szkordzie i Zybały; zaścianki: Sosna; okolice szlacheckie: Dziegciary, Grabniki, Kaszczyce, Krupowszczyzna, Starodworce, Szlachtowszczyzna, Werejkiszki i Zybały