Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Narwiliszki
14.11.2009 18:57
Narwiliszki,
Wieś. Był tu kościół i klasztor franciszkanów, fund. ,w r. 1657, skas.'w r. 1832.
Źródło: E. Maliszewski Przewodnik po Gubernii Wileńskiej
Wieś. Był tu kościół i klasztor franciszkanów, fund. ,w r. 1657, skas.'w r. 1832.
Źródło: E. Maliszewski Przewodnik po Gubernii Wileńskiej
Odpowiedzi (1)
26.07.2010 11:36
Narwiliszki
Narwiliszki to chyba najbardziej znana miejscowość w dziewieniskiej gminie.
W odległości 12 km na północny wschód od Dziewieniszek, tuż przy granicy z Białorusią, w miejscowości Narwiliszki, wznoszą się mury klasztoru.
Wieś już w 1507 roku należała do dworu w Surwiliszkach. W 1589 roku Jan Surwiła sprzedał Narwilszki Szorcom. W XVI wieku narwiliski folwark należał do Doroty Szorcowej z Zenowiczów, która później zapisała cały swój majątek zakonowi Franciszkanów Braci Mniejszych w Wilnie. Zamek, w miejscu starego dworu na początku XVI w. wybudował bogaty kupiec ze Prus, Wojciech Szorc herbu Mora, który poślubił słynną z urody hrabiankę, Dorotę Zenowicz. To dla niej sprytny kupiec oraz śmiały żołnierz z Malborka został w Wielkim Księstwie Litewskim.
Szorcowie – postacie historyczne, opisane w kronikach. Zachował się nawet portret Doroty Szorc z domu Zenowicz. Wiadome jest, że Szorcowie stary dwór kupili za wspólne fundusze i wybudowali zamek, trochę przypominający zamki we Włoszech. Ale szczęśliwe życie na zamku nie trwało długo. Wojciech Szorc zginął na wojnie i jego małżonka została wdową. W 1589 roku Jan Surwiło sprzedaje Szorcom część Surwiliszek, w 1592 roku Katarzyna Ławrynowa z Surwiłów Songinowa sprzedaje Szorcowi za 1500 kóp groszy litewskich kolejną część Surwiliszek. Dwa lata później Michał Prus sprzedaje Szorcom kolejną część Surwiliszek – folwark Baranowszczyznę nad Drukupą. Następnie Jan Hajko w 1595 roku a potem w 1601 roku Jarosz Surwiło sprzedają Szorcom swe surwiliske majątki.
Po śmierci męża Dorota Szorc z domu Zenowicz, krzewiąc chrześcijaństwo, do swojej posiadłości w Surwiliszkach, które kupiła za wspólne fundusze razem z mężem, zaprosiła z Wilna franciszkanów i w 1617 roku aktem fundacyjnym przekazała im folwark w Narwiliszkach i wieś Pieckuny - razem 27 włok, „nadto sianożęcie nad rzeką Drukupia i rodzina pewnego bojarzyna Oniszkiewicza specjalnie zakonnikom >>dla posługi<<”. W testamencie z 1620 roku Dorota Szorcowa zapisała „liczne grunta między Giełoszami a Baranowszczyzną sytuowane”. W 1645 roku jej syn dokonał rozgraniczenia gruntów surwiliskich od gruntów starostwa dziewieniskiego. W 1745 roku wybudowano tu kościół a parafia istniała od 1698 roku, było tu czterech zakonników.
Na początku XVII wieku w Narwiliszkach stanął klasztor, gdzie zamieszkało 8 mnichów. W tym czasie klasztor w Narwiliszkach płacił 20 zł podatku na rzecz prowincji franciszkanów i był zaliczany do średnich jeśli chodzi o zamożność6.
To budowla parterowa z dwiema dwukondygnacyjnymi wieżami, o grubych murach, wzniesiona na planie prostokąta. Pod budynkiem znajdują się piwnice o kolebkowych sklepieniach.
W 1744 roku parafia narwiliska należała do dekanatu oszmiańskiego podobnie jak Graużyszki i Surwiliszki. W 1781 roku parafia liczyła 779 wiernych. W latach 1804 - 1805 do miejscowej szkoły parafialnej uczęszczało 8 - 6 uczniów. W 1797 roku było tu tylko dwóch mnichów, w 1820 – 3 a w 1830 roku - 6. Znamy nazwiska kilku zakonników z początku XIX wieku: Guardianus contus ARP Petrus Braunn, Exactor RP Dawid Niecikowski, concionator RP Protus Paszkiewicz i RP Adrianus Dzierżak.W klasztorze była biblioteka licząca 224 książek - 284 woluminów. W tym 2 z XVI w a 18 z XVIIw.
Po burzliwych wydarzeniach powstania listopadowego, w 1832 roku zamknięto klasztor i kościół, a zakonnicy zostali przeniesieni do franciszkanów w Nowogródku.
Władza carska przejęła murowany klasztor, kościół i inne budynki. Później drewniany kościół rozebrano, bierwiona przewieziono do Holszan i tam z nich zbudowano cerkiew. Z cegieł, które dla nowego kościoła kupili jeszcze franciszkanie, w roku 1834 zbudowano koszary, które istniały do początku XX w. Żołnierze mieszkali również i w starym budynku klasztoru.
W 1904 roku Paulina Korwin-Piotrowska założyła tu prywatną szkołę. W budynkach klasztornych i zbudowanych przez wojsko rosyjskie dwupiętrowe koszary powstała szkoła rolnicza dla dziewczyn. Uczęszczało tu 16-25 dziewcząt a nauka trwała 2-3 lata. W 1903 roku w Narwiliszkach mieszkało 16 osób. W 1904 roku W 1915 roku szkołę zamknięto.
W 1919 roku obydwa budynki przejęli mieszkańcy parafii Surwiliszki, którzy chcieli odbudować kościół w Narwiliszkach. Prace budowlane zaczęto po trzech latach, ukończono w roku 1928.
W 1925r.9 w Narwiliszkach wzniesiono drewniany kościół pod wezwaniem św. Marii Matki Miłosierdzia. Pracował tu jako proboszcz ks. Antoni Zaman (1908 – 1984), wcześniej wikariusz w Koleśnikach.
W inwentarzu kościoła, sporządzonym w 1933 roku, napisano, ze podczas zamknięcia klasztoru zakonnicy położyli do kotła 18 000 złotych (w srebrze i złocie) oraz zakopali przy kościele czy klasztorze. Innych wiadomości o skarbie brak. Nie znaleziono i legendarnego tunelu z Narwiliszek do Holszan, ale mieszkańcy są przekonani, że on istnieje. Dotychczas udało się znaleźć tylko tunel z zamku do dzwonnicy.
W 1938 roku proboszczem był ks. Stefan Kiwiński, ur. 1902, proboszcz od 1933.
W 1931 roku w Narwiliszkach (miasteczku) było 6 zagród i 18 mieszkańców, na wsi 26 zagród i 147 mieszkańców, w 1959 r. 156 osób, 1970 – 107 osób, 1979 - 69 mieszkańców.
za zgodą autora z pracy: Mieczysław Machulak W Dziewieniszkach i dalej wyd. Krosno 2008.
Narwiliszki to chyba najbardziej znana miejscowość w dziewieniskiej gminie.
W odległości 12 km na północny wschód od Dziewieniszek, tuż przy granicy z Białorusią, w miejscowości Narwiliszki, wznoszą się mury klasztoru.
Wieś już w 1507 roku należała do dworu w Surwiliszkach. W 1589 roku Jan Surwiła sprzedał Narwilszki Szorcom. W XVI wieku narwiliski folwark należał do Doroty Szorcowej z Zenowiczów, która później zapisała cały swój majątek zakonowi Franciszkanów Braci Mniejszych w Wilnie. Zamek, w miejscu starego dworu na początku XVI w. wybudował bogaty kupiec ze Prus, Wojciech Szorc herbu Mora, który poślubił słynną z urody hrabiankę, Dorotę Zenowicz. To dla niej sprytny kupiec oraz śmiały żołnierz z Malborka został w Wielkim Księstwie Litewskim.
Szorcowie – postacie historyczne, opisane w kronikach. Zachował się nawet portret Doroty Szorc z domu Zenowicz. Wiadome jest, że Szorcowie stary dwór kupili za wspólne fundusze i wybudowali zamek, trochę przypominający zamki we Włoszech. Ale szczęśliwe życie na zamku nie trwało długo. Wojciech Szorc zginął na wojnie i jego małżonka została wdową. W 1589 roku Jan Surwiło sprzedaje Szorcom część Surwiliszek, w 1592 roku Katarzyna Ławrynowa z Surwiłów Songinowa sprzedaje Szorcowi za 1500 kóp groszy litewskich kolejną część Surwiliszek. Dwa lata później Michał Prus sprzedaje Szorcom kolejną część Surwiliszek – folwark Baranowszczyznę nad Drukupą. Następnie Jan Hajko w 1595 roku a potem w 1601 roku Jarosz Surwiło sprzedają Szorcom swe surwiliske majątki.
Po śmierci męża Dorota Szorc z domu Zenowicz, krzewiąc chrześcijaństwo, do swojej posiadłości w Surwiliszkach, które kupiła za wspólne fundusze razem z mężem, zaprosiła z Wilna franciszkanów i w 1617 roku aktem fundacyjnym przekazała im folwark w Narwiliszkach i wieś Pieckuny - razem 27 włok, „nadto sianożęcie nad rzeką Drukupia i rodzina pewnego bojarzyna Oniszkiewicza specjalnie zakonnikom >>dla posługi<<”. W testamencie z 1620 roku Dorota Szorcowa zapisała „liczne grunta między Giełoszami a Baranowszczyzną sytuowane”. W 1645 roku jej syn dokonał rozgraniczenia gruntów surwiliskich od gruntów starostwa dziewieniskiego. W 1745 roku wybudowano tu kościół a parafia istniała od 1698 roku, było tu czterech zakonników.
Na początku XVII wieku w Narwiliszkach stanął klasztor, gdzie zamieszkało 8 mnichów. W tym czasie klasztor w Narwiliszkach płacił 20 zł podatku na rzecz prowincji franciszkanów i był zaliczany do średnich jeśli chodzi o zamożność6.
To budowla parterowa z dwiema dwukondygnacyjnymi wieżami, o grubych murach, wzniesiona na planie prostokąta. Pod budynkiem znajdują się piwnice o kolebkowych sklepieniach.
W 1744 roku parafia narwiliska należała do dekanatu oszmiańskiego podobnie jak Graużyszki i Surwiliszki. W 1781 roku parafia liczyła 779 wiernych. W latach 1804 - 1805 do miejscowej szkoły parafialnej uczęszczało 8 - 6 uczniów. W 1797 roku było tu tylko dwóch mnichów, w 1820 – 3 a w 1830 roku - 6. Znamy nazwiska kilku zakonników z początku XIX wieku: Guardianus contus ARP Petrus Braunn, Exactor RP Dawid Niecikowski, concionator RP Protus Paszkiewicz i RP Adrianus Dzierżak.W klasztorze była biblioteka licząca 224 książek - 284 woluminów. W tym 2 z XVI w a 18 z XVIIw.
Po burzliwych wydarzeniach powstania listopadowego, w 1832 roku zamknięto klasztor i kościół, a zakonnicy zostali przeniesieni do franciszkanów w Nowogródku.
Władza carska przejęła murowany klasztor, kościół i inne budynki. Później drewniany kościół rozebrano, bierwiona przewieziono do Holszan i tam z nich zbudowano cerkiew. Z cegieł, które dla nowego kościoła kupili jeszcze franciszkanie, w roku 1834 zbudowano koszary, które istniały do początku XX w. Żołnierze mieszkali również i w starym budynku klasztoru.
W 1904 roku Paulina Korwin-Piotrowska założyła tu prywatną szkołę. W budynkach klasztornych i zbudowanych przez wojsko rosyjskie dwupiętrowe koszary powstała szkoła rolnicza dla dziewczyn. Uczęszczało tu 16-25 dziewcząt a nauka trwała 2-3 lata. W 1903 roku w Narwiliszkach mieszkało 16 osób. W 1904 roku W 1915 roku szkołę zamknięto.
W 1919 roku obydwa budynki przejęli mieszkańcy parafii Surwiliszki, którzy chcieli odbudować kościół w Narwiliszkach. Prace budowlane zaczęto po trzech latach, ukończono w roku 1928.
W 1925r.9 w Narwiliszkach wzniesiono drewniany kościół pod wezwaniem św. Marii Matki Miłosierdzia. Pracował tu jako proboszcz ks. Antoni Zaman (1908 – 1984), wcześniej wikariusz w Koleśnikach.
W inwentarzu kościoła, sporządzonym w 1933 roku, napisano, ze podczas zamknięcia klasztoru zakonnicy położyli do kotła 18 000 złotych (w srebrze i złocie) oraz zakopali przy kościele czy klasztorze. Innych wiadomości o skarbie brak. Nie znaleziono i legendarnego tunelu z Narwiliszek do Holszan, ale mieszkańcy są przekonani, że on istnieje. Dotychczas udało się znaleźć tylko tunel z zamku do dzwonnicy.
W 1938 roku proboszczem był ks. Stefan Kiwiński, ur. 1902, proboszcz od 1933.
W 1931 roku w Narwiliszkach (miasteczku) było 6 zagród i 18 mieszkańców, na wsi 26 zagród i 147 mieszkańców, w 1959 r. 156 osób, 1970 – 107 osób, 1979 - 69 mieszkańców.
za zgodą autora z pracy: Mieczysław Machulak W Dziewieniszkach i dalej wyd. Krosno 2008.