Kruszyn - wieś "ulicówka" w pow. włocławskim.
Prawdopodobnie pierwszy kościół, jaki tu powstał, był drewniany. Dostępne wiadomości o nim pochodzą z drugiej połowy XVI wieku. Kościół ten, przypuszczalnie pod wezwaniem Świętego Krzyża przetrwał do połowy XVII wieku. Dopiero Łukasz, najstarszy syn Piotra Dąmbskiego, współwłaściciela Dębic i Poddębic oraz właściciela Siemianowa, zbudował kościół murowany około 1654 roku. Łukasz ukończył Colegium Nobilum w Rzymie, później był kanonikiem krakowskim (1610 r.) i sekretarzem królewskim (1638 r.). Był człowiekiem zamożnym, posiadał rozległe dobra w ziemi krakowskiej, więc mógł z własnych pieniędzy wystawić kościół w powiecie brzeskim, do którego należały dobra rodzinne Dębice i Poddębice.
W czasach Królestwa Polskiego, w parafii zatrudniano nauczyciela. W styczniu 1821 r. Wydział Oświecenia w Warszawie zawiadamiał, że zostały zabezpieczone fundusze kościoła parafialnego w Kruszynie: ,,100 złotych z procentem 36/100 na utrzymanie nauczyciela przy kościele w Kruszynie i 1.100 złotych z procentem 3/100 dla kościoła parafialnego w Kruszynie”.
W połowie XIX wieku, przy kościele funkcjonował szpital. Oczywiście nie był to szpital w dzisiejszym rozumieniu, a raczej przytułek dla chorych i ubogich. Nad przytułkiem sprawowała dozór specjalnie powoływana rada. Na polecenie naczelnika powiatu kujawskiego, wójt gminy Dębic (pisane Dembic) 15 maja 1846 roku dokonał wyboru nowych członków Dozoru Kościelnego parafii Kruszyn na następne sześć lat
W sprawozdaniu wójt pisał: ,,w asyście W. Księdza Jurkiewicza Dziekana Dekanatu Brzeskiego przystąpił do wyboru nowych członków i wezwał W. W. Obywateli Włościan w Parafii tutejszej zamieszkałych na dzień dzisiejszy jako termin wyznaczony… nadmienia się wtem miejscu, że Parafia tutejsza Kruszyn w bardzo małej ilości jest zamieszkała przez Obywateli Dóbr Ziemskich, własność nie ruchomą posiadających zatem wotowanie na Członków Parafii tej miejsca nie ma i Dozór Kościelny ustanowiony zostanie ogółowo w Osobach a mianowicie:
Członkowie Dozoru z Prawa: Tadeusz Krzymuski Dziedzic Dóbr Kruszyna oraz Kollator (patron) miejscowego Kościoła; Ksiądz Walenty Iurkiewicz (Jurkiewicz) Dziekan Brzeski.Członkowie z Wyboru Ogółowego: Edward Sokołowski Dziedzic Dóbr Łagiewniki, w Dobrach tych zamieszkały; Hilary Kafczyński Gospodarz Wsi Humlina z Dobrych Obyczajów i zdolności znany…”
Niestety, świątynia wybudowana przez kanonika Łukasza Dąmskiego została zburzona przez Niemców w 1941 roku. W jej miejsce postawiono w 1945 r. drewnianą kaplicę, ale ta spłonęła w 1954 r. Rok później rozpoczęto budowę nowego murowanego kościoła, który do dzisiaj służy parafianom. Kościół ten konsekrowano w 1965 roku. Wewnątrz, na ścianach znajdują się dekoracje sgrafitowo-freskowe i polichromie wykonane techniką al fresco przez artystów Łucję i Józefa Oźminów, którzy specjalizowali się w monumentalnym malarstwie ściennym, przede wszystkim o tematyce religijnej.
Na jednej ze ścian wmurowano tablicę ufundowaną przez parafian, która jest poświęcona księdzu kanonikowi Marianowi Bruzdzie, proboszczowi i budowniczemu kościoła. Prawdopodobnie kościół w Kruszynie został zbudowany na wzór dawnego, tego z 1654 roku.
Na cmentarzu, pochodzącym z 2 połowy XX wieku, mogiła zbiorowa. Tablica z napisem: “Miejsce uświęcone męczeńską krwią Polaków 1939-1945″.Obok lewej strony płyty mogiła zbiorowa, na tablicy napis: ,”ppor. Warmiński, plut. Krebs, sierż. Zatomski, Feldman i nieznani polegli na polu chwały”, z prawej strony płyty mogiła zbiorowa z tablicą, na tablicy napis: ,”ppor. Warzmian, plut. Oleszczuk, kpr. Kuźma i nieznani polegli na polu chwały”. We wrześniu 1939 r. w czasie walk z wojskami niemieckimi polegli w rejonie Kruszyna żołnierze Wojska Polskiego, zostali pochowani na miejscowym cmentarzu. Obok zbiorowej mogiły żołnierzy pochowane zostały szczątki zwłok zamordowanych osób cywilnych przez hitlerowców, ekshumowanych z cmentarza w Michelinie. Kruszyn
