[attachment]Stara_Sol.jpg
Opis powyższej mapy z podręcznika do kartografii.
Starasól. Osada zamknięta, podłużna. Litery, użyte w opisaniu, wyrażają,, że jest to miasto o zaludnieniu niedochodzącem 30.000 dusz.
Rysunek tej osady nie różni się zasadniczo od obrazu Starego Sambora, o ile chodzi o typ ogólny. I tutaj uwidocznione są główne i boczne ulice, ogrodzenia, nadto aż 4 kościoły czy cerkwie, śród nich jeden trygonometryczny, dwuwieżowy, dalej cmentarz, strumień przepływający miasteczko z zachodu na wschód, oraz dwa mniejsze potoki, wpadające weń z prawego i lewego boku. Nazwę głównej strugi wodnej — „Solny potok" — położono nieco dalej na wschód obok przysiółku „Twary". Wysokość absolutna poziomu kościoła trygonometrycznego czyli koła 3">2 umieszczona jest tym razem tuż obok znaku tegoż kościoła. Pod napisem „Starasól" zaś widnieje tylko jeden znak: obraz listu. Co wyraża, powiedzieliśmy
wyżej.
Szczegółem, występującym w rysunku tej osady wyraźniej i obficiej niż w obrazie poprzednio omawianych miejscowości, są ogrody. Uwidoczniają je pólka, zamknięte liniami kolczastemi i wycieniowane delikatnemi kreseczkami. Tu i ówdzie widać wewnątrz nich wyrysowane znaki budynków, z czego wynika, że w tych miejscach domy mieszkalne a niezawodnie też i inne zabudowania otoczone
są ogrodami.
Jeśli w parcele ogrodowe wpisane są drobne kółeczka o x/4 mm. średnicy z kreseczką u dołu na prawo zwróconą, sygnatura ta wyraża ogrody zadrzewione lub sady; gdy takich kółeczek niema, zacieniowane parcelki przedstawiają ogrody warzywne. Zaraz tu dodajemy, że w rysunku większych ogrodów i parków uwidocznia się nadto wszystkie drogi jezdne i główne ścieżki, jakoteż znajdujące się tam ewentualnie stawki. W rysunku Starejsoli dostrzegamy ogrody z drzewami na póln. i na płn.-zach. od kościoła trygonometrycznego, a dalej jeszcze ponad napisem „Stararopa". Liczne ogrody i sady zawiera wydłużony rząd osad, ciągnący się od Baczyny do Mrozowic. Kółeczka drobne podkreślone, o których wyżej była mowa, służą wogóle do oddawania drzew, rosnących na łąkach i pastwiskach, w ogrodach i sadach, na wolnych placach miejskich, tudzież do wyrażania zarośli i krzaków. Nie uwidocznia się dokładnej liczby drzew, stojących na rzeczywistym terenie, gdyż nie miałoby to sensu, lecz przestaje się na ogólnej charakterystyce podług natury, to znaczy: uwidocznia się odpowiednim sposobem rysunku, czy drzewa stoją, samotnie, w rzędach (alejach) lub w grupach (kępach).
Opis traktu bitego, wiodącego z Starejsoli przez Bzany do Starego Sambora. Za punkt wyjścia wybieramy zbieg dwóch ulic na południowym krańcu Starejsoli, tuż na zachód od cmentarza. Z tego punktu wychodzą na południowschód dwie silnie narysowane, w odstępie 2/.t mm. do siebie równoległe linie. Sygnatura ta oznacza gościniec pierwszej klasy, t. j. najlepszego gatunku pod względem wykonania i stanu utrzymania.
Na samym zaraz początku tej drogi przechodzimy przez most kamienny. Uwidoczniają go dwie drobne klamry graniaste, przerywające obie linie brzeżne szosy. Na płd. od mostu wpada nam w oczy gruba kropka z natkniętym krzyżykiem. Jestto znak kaplicy.
O jakie 3 l/ 9 mm. ( = 350 x) od przyjętego punktu wyjścia trakt zmienia dotychczasowy kierunek na południowy, tworząc zakręt. Na mapach topograficznych nie uwydatnia się krzywizn dróg, gdy są bardzo krótkie i łagodne, natomiast zakręty, na których droga zmienia swój ogólny kierunek lub które mogą stanowić poważną przeszkodę dla szybkiej jazdy wozowej lub wreszcie służyć do oryentacyi, oddaje się dokładnie a nawet przewiększa się je w razie potrzeby.
Wzdłuż traktu po obu jego bokach widać kółeczka, oznaczające, jak już wiemy, drzewa. Ich wykreślenie w regularnych odstępach wskazuje, że trakt jest wysadzony dwoma rzędami drzew czyli aleją. Rozumie się, że odstępy między poszczególnemi drzewami w naturze będą daleko mniejsze, niż to wypada z rysunku, który w tym razie ogranicza się do „scharakteryzowania" wyrażonego przedmiotu. Ta sama aleja drzew ciągnie się aż do Starego Sambora.
Nadmienić przytem wypada, że w rysunku alei, ciągnących się wzdłuż gościńców, nie podkreśla się kółeczek.
Nowy zakręt traktu przypada w oddaleniu około 7 mm. = 700 x) od poprzedniego. O jakie 2 mm. dalej dostrzegamy tuż przy trakcie po stronie jego zachodniej znak. mający kształt zaokrąglonego stożka z krzyżykiem u góry. Symbolem tym oznacza się religijne obrazy i statuy przydrożne, t. zw. u nas figury (Bildstöcke). Dla krzyżów przydrożnych używa się innego znaku — krzyżyka z poziomą kreseczką pod dolnem ramieniem. Widać taki krzyżyk nieco dalej na południe, o mniej więcej 3 mm. w bok od traktu, nad potokiem Smolanka. Wspomniane przedmioty czci religijnej, — kapliczki, figury i krzyże, — gęsto zaznaczone są na mapach wojskowych, gdyż, jak się łatwo domyśleć, stanowią dobry środek oryentacyjny, tem lepszy, im większą trwałość względną zapewnia im charakter ich religijny.
O jakie 2 mm. na płd. od figury dostrzegamy kółko, umieszczone na samym torze traktu, z czterema wypustkami, równoległemi do 4 krawędzi karty; obok tego kółka zaś stoi liczba 416. Znak ten, zwany „kotą" czyli „cechą wysokości", służy do uwidocznienia punktów, których wzniesienie z większą dokładnością zmierzono. Właściwy punkt pomiaru przypada na rysunku w samym środku kołeczka kotowego. Zmierzono więc w tem miejscu poziom korony nasypu gośoińcowego. Cyfry zaś dopisane podają wynik pomiaru w metrach.
Nieco dalej trakt zmienia znowu kierunek, zwracając się bardziej na południe, i podąża odtąd ku grupie domostw, opisanej nazwą „Bzany". Zanim wpadnie w ten przysiółek, przechodzi przez potok zwany Smolanką, który towarzyszy traktowi i w dalszym jego ciągu, zrazu po stronie wschodniej, potem około 1500x dalej przechodzi na drugą stronę gościńca, by po jakich 600 x znowu powrócić na stronę wschodnią, gdzie też dopełnia swego biegu, wpadając do Dniestru pod przysiółkiem Smolnica. We wszystkich tych miejscach, w których potok przerzyna trakt, narysowane są mosty, ale niejednakowej budowy, jak to wskazują znaki użyte. Most przed Bzanami jest z kamienia, dwa następne z drzewa. Mosty drewniane bowiem oddaje się kreskami łączącemi klamry mostowe, co przypominać ma układ belek i desek.
Postępując dalej na południe, przechodzimy jeszcze przez jeden most drewniany, a blizko 2x/2 mm. zanim mijamy kaplicę, stojącą tuż po stronie zachodniej traktu. Znaku, którym ta jakoteż poprzednia kaplica (przy punkcie wyjścia) jest przedstawiona, używa się tylko do oddania takich kapliczek niemszalnych, których wnętrze może pomieścić parę przynajmniej osób. 0 600 kroków dalej wpadają do naszego traktu dwa inne gościńce, jeden nadchodzący z Baczyny, drugi ze Strzelbie. Tuż nad węzłem dróg stoi zajazd (gospoda, karczma), uwidoczniony znakiem domostwa ze skośnie zatkniętą chorągiewką (wywieszką) i dopisanemi z lewej strony literami W. H. ( = Wirtshaus). Kota 353, obok podana, odnosi się do tej gospody, dokładniej mówiąc, do naturalnego poziomu, na którym jest wybudowana.
Od tego punktu do Starego Sambora gościniec nie zawiera nowych szczegółów. Pominęliśmy w poprzednim opisie z rozmysłem drogi gospodarcze, wybiegające z gościńca
w lewo i w prawo, gdyż wymagają nieco szerszego omówienia; dlatego traktujemy je w systematycznym związku z innemi kategoryami dróg komunikacyjnych w numerze następnym.
Bibliografia
Libiński, Jak czytać austryackie mapy wojskowe i oryentować się z ich pomocą w terenie?, Kraków 1912