Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Dmochowski Henryk, ps. Sanders
10.04.2010 12:37
Dmochowski Henryk, ps. Sanders (1810–1863),
uczestnik powstania listopadowego, emigrant
polityczny do Stanów Zjednoczonych, znalazł tu uznanie głównie jako rzeźbiarz, tworząc popiersia
i pomniki, zarówno wielkich Ojców Rewolucji (Th. Jeffersona) jak i Polaków: K. Pułaskiego i T. Kościuszki
(w Sawannah i Waszyngtonie). Zginął w powstaniu styczniowym, po powrocie do Polski.
Źródła i materiały do dziejów emigracji polskiej po 1939 r
uczestnik powstania listopadowego, emigrant
polityczny do Stanów Zjednoczonych, znalazł tu uznanie głównie jako rzeźbiarz, tworząc popiersia
i pomniki, zarówno wielkich Ojców Rewolucji (Th. Jeffersona) jak i Polaków: K. Pułaskiego i T. Kościuszki
(w Sawannah i Waszyngtonie). Zginął w powstaniu styczniowym, po powrocie do Polski.
Źródła i materiały do dziejów emigracji polskiej po 1939 r
Odpowiedzi (1)
19.02.2014 00:18
Henryk Dmochowski (Dmachowski), także Henry D. Saunders, Henry D. Sanders (biał. Генрых Дмахоўскі 26 października 1810 - 26 maja 1863)
- – polski rzeźbiarz i powstaniec.
Miejsce jego urodzenia jest nieznane, co najmniej dwie miejscowości brane są pod uwagę. Wychowywał się bez matki, która wcześnie zmarła. Jego ojcem był Michał Dmochowski, sekretarz Komisji Edukacji Narodowej w Wilnie.
Ukończył przyrodoznawstwo na Uniwersytecie w Wilnie, a podczas nauki brał prywatne lekcje rzeźbiarstwa. Wziął udział w powstaniu listopadowym, w oddziale pułkownika Józefa Zaliwskiego, a po upadku zrywu udał się do Paryża.
Tam zapoznał się z różnymi ideologiami emigrantów, zbliżył się między innymi do wolnomularstwa. Wraz z między innymi Zaliwskim, wziął udział w próbie wywołania powstania w Rosji, 19 marca 1833 rozpoczynając na Witebszczyźnie walki partyzanckie. Wyparty stamtąd, walczył również na Polesiu i Wołyniu. Zmuszony został przekroczyć granicę z Austrią.
Osiedlił się pod nazwiskiem Emeryk Sanders w Galicji, skąd pisał listy z prośbą o pomoc do rodziny. Kiedy jednak zabito jego ojca, inny krewniak, Kazimierz Dmochowski, wykładowca uniwersytetu wileńskiego, zadenuncjował go, wydając jego nazwisko, pseudonim, miejsce pobytu a nawet opisując jego wygląd. Pisał o nim tak: wzrostu wysokiego, włosów jasnych i tak samo brwi, oczy ma błękitne, nos trochę zadarty, twarz okrągłą; bokobrodów i wąsów do 1831 nie nosił.
Po takich informacjach od Rosjan, austriackie służby nie miały problemów z jego aresztowaniem i Dmochowski został w 1834 skazany na pobyt w więzieniu Kufstein. Wyszedł z niego w 1841 roku. Stamtąd udał się do Paryża, gdzie podjął studia rzeźbiarskie, a później sam udzielał lekcji rzeźby. Kiedy ruch rewolucyjny zaczął ogarniać Europę, niespokojny duch zaniósł go w 1846 do Lwowa, gdzie brał udział w walkach ulicznych. Po klęsce ponownie udał się do Paryża. Jednym z bardziej znanych jego dzieł z tego okresu jest medalion w kształcie spluwaczki, przedstawiający Jakuba Szelę i kanclerza Metternicha.
W czasie Wiosny Ludów przebywał przejściowo w Wielkopolsce. W 1851 mieszkał krótko w Londynie.
W 1852 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie osiedlił się pod nazwiskiem Henry D. Sanders. Pracował w zawodzie; otworzył szkołę rzeźby, a jego dziełem są liczne popiersia polityków w budynku Kongresu: George'a Washingtona Thomasa Jeffersona, Benjamina Franklina, Tadeusza Kościuszki. Rzeźbą oddawał hołd najwybitniejszym powstańcom i rewolucjonistom z całej Europy - wykonał na przykład posągi Giuseppe Garibaldiego czy Lajosa Kossutha. Publikował ponadto w prasie artykuły o tematyce politycznej. Nie dorobił się majątku, wręcz przeciwnie, mocno się zadłużył.
Nie wiodło mu się również w życiu osobistym - zaślubiona z nim w 1853 uznana pianistka z Neustadt Helena Schaaff ledwo przeżyła pierwsze poronienie, a wskutek drugiego ciężkiego porodu zmarła w 1857. Pamiątką po nich jest okazały pomnik autorstwa Dmochowskiego na cmentarzu w Filadelfii.
W międzyczasie zmarł Mikołaj I Romanow, a po jego śmierci ogłoszono amnestię i Dmochowski mógł wrócić w rodzinne strony. Doszło do tego dopiero w 1861. Osiedlił się w Wilnie, gdzie pracował jako rzeźbiarz. Tu stworzył między innymi pomnik Włodzimierza Serokomli i posąg świętego Władysława dla tutejszej katedry. Jako osoba z powstańczą przeszłością, był stale pod obserwacją tajnych służb. Przez te ostatnie określany był jako typ beznadziejny.
W marcu 1863 rozgorzały na terenach dzisiejszej Białorusi walki powstania styczniowego. Dmochowski brał udział w ich przygotowaniu; został wyznaczony na naczelnika powiatu dziśnieńskiego i uformował partię powstańczą. Zginął 26 maja tegoż roku w jednym z pierwszych bojów, niedaleko wioski Porzecze w rejonie borysowskim. [wiki]