Niemenczyn, pow. wileński

Niemenczyn

Niemenczyn, mko rząd, na praw. brz. Wilii, przy ujściu rz. Niemenczy, pow. wileński, w 1 okr. pol., gm. i okr. Niemenczyn, o 21*/* w- od Wilna, 46 dra., 471 mk. (233 męż. i 238 kob.), w tem 1 prawosi, 130 kat., 340 żyd.; kościół kat. pod wez. ś. Michała, synagoga drewniana, młyn wodny na rz. Niemenczy, przewóz promem przez Wilią, st. poczt, przy trakcie święciańskim. Kościół tutejszy należy do najpierwszych świątyń kat, na Litwie, fundowany był bowiem w 1387 r. przez Władysława Jagiełłę. Pierwotny ten kościół drewniany istniał do 1680 r., późniejszy spłonął w 1842 r,, poczem w 1848 r. odmurowany staraniem Aleksandra Parczewskiego przy i współudziale parafian. W N. był proboszczem zasłużony leksykograf Floryan Bobrowski. Dobra podług spisów podskarbińskieb z 1569 r. zaliczały się do dóbr stołowych królewskich. Około 1766 r. przez oddzielenie z ciwuństwa wileńskiego mka N. i wsi N, i Giejany utworzono sstwo niegrodowe, które posiadał Tyszkiewicz, ciwun wileński, opłacając z niego wraz z całem ciwuństwom kwarty 6675 złp. 17 gr. a hyberny, tylko z sstwa, złp. 1218. Później własność ks, Massalskiego, bisk. wileńskiego. Konst. z 1775 r. zabezpieczono na dobrach tych sumę kom. edukacyjnej. W tym czasie N. był rezydenoyą sufragana bisk. wileńskiego. Ludność mówi tu i w okolicy po polsku.

Trzy są Nemenczyny w tej okolicy: 1) zwany Podkrzyżem, Tyzenhauza; 2) inaczej Czerwony Dwór, dawniej Massalskich, potem Parczewskich i 3) rządowy.

Par. kat., dek. wileńskiego zamiejskiego, ma 8825 wiernych. Kaplica na cmentarzu grzebalnym i w Łubowie. Dawniej były też kaplice w Sużanach i Jęczmieniszkach.

Gmina N. liczy 139 wsi, 379 dm. i 4606 mk. Dzieli się na 4 okręgi wiejskie: N., Podkrzyż, Padziuny i Traszkuny; należy do 2-go okr. pol. do spraw włość. w Wilnie i do 3-go rewiru powołanych do służby wojskowej z pow. wileńskiego w Gedrojciach.

W skład okręgu wiejskiego N. wchodzą wsie: Slusarzyszki, Okowita, Miszkińće, Strzypuny, Luciany, Tuszczewle, Sklarzyszki, Unieniszki, Waszkańce, Rudowicje, Zukańce i zaśc Slusarzyszki, Pokrowle, Kunciszki, Radźwaniszki, Szawdynka, Soiegale, Baran-Rama, Mazulaniszki, Sapieżyszki, Różyszki, Krzywicze, Placówka, Psiarnia, Mielnica, Strepa i Suntoka, w ogóle 456 dusz włościan uwłaszczonych.

W źródłach historycznych wzmianki o Niemenczynie datują się już rokiem 1338. Tuż za nieczynnym żydowskim cmentarzem, przy ul. Piliakilnio, widać rozległe grodzisko niemenczyńskie. Znajduje się w tym miejscu , gdzie do rzeczki Niemenczynki (lit.Nemenčia) wpada bezimenny jej dopływ. Badania archeologiczne dowodzą, że w tym miejscu w X – XI wiekach były umocnienia fortyfikacyjne, stał duży zamek, a nieopodal znajdowała się osada. W 1387r. zbudowano niemenczyński kościół parafialny. Był jedenym z siedmiu , które na Litwie ufundował Władysław Jagiełło. Dzisiejszy kościół pw. Michała Archanioła stoi na tym samym miejscu. Zachowały się w nim trzy obrazy, zaliczane do dzieł sztuki. Podstawowym fundatorem obecnego kościoła była rodzina Parczewskich, zamieszkała w Czerwonym Dworze, znajdującym sią 5 km. od Niemenczyna. W 1803 roku Niemenczyn trafił pod protektorat Uniwersytetu Wileńskiego. Z dnia 26 lipca 2004r. specjalnym dekretem prezydenta Republiki Litewskiej Valdasa Adamkusa został zatwierdzony herb miasta Niemenczyn, na którym jest przedstawiony patron miasta św. Michał Archanioł walczący ze smokiem.
[]