efraimka (waluta)

Złota bizantyjska moneta używana w czasie wypraw krzyżowych. W heraldyce może oznaczać wykupywanie chrześcijanina z niewoli, lub bogactwo zdobyte na wyprawach.



Herby z tym symbolem

Miedziany szeląg o masie nieco powyżej 1 gram. Bity w latach 60-tych XVI wieku w mennicach Tytusa Boratiniego. Była to pierwsza powszechna miedziana moneta w Polsce. Pomimo zgody na 2 mln sztuk w mennicach wybito ich 10 razy więcej.

3 boratynki = 1 grosz

(łac.) - bractea - blaszka złota. Płaska moneta w Polsce od 1170r. - jednostronna.

Moneta bita na pograniczu węgierskim w tajemnej mennicy Heinricha von Bruhla, wszechmocnego ministra Augusta III.

(gwar. lwow.) 20 halerzy austriackich, po 1918 roku 20 groszy

Dukat, złota moneta o ciężarze ok. 3,5 g niemal czystego kruszcu znajdujące się na rynku polskim monety obce, głównie węgierskie i czeskie (zwane czerwonymi złotymi), stanowiły główny miernik wartości. (za: info.kalisz.pl)

Moneta o wartości 4 groszy

Nazwa przejęta z mennictwa rzymskiego, rozpowszechniona w Europie. Pierwszy Polski pieniądz bity przez Mieszka I. Denary były Bolesława Chrobrego były ciężkie, potem zaczęły się zmniejszać. Moneta wartości 1/240 grzywny do reformy groszowej w XIV w. był jedynym wybijanym w Polsce gatunkiem monety.

Denar palatyna Sieciecha z krzyżem kawalerskim i monografem Sieciecha. Denar był bity w okresie jego wpływów pod koniec XI wieku. Ten możnowładca z rodu Toporów, miał ogromne wpływy i - jak niektórzy twierdzą - próbował przejąć władzę od Piastów na korzyść Toporów. Denar jest jednym z nielicznych przykładów bicia prywatnej monety.
Denary były bite ze srebra z dużą zawartością cynku. Była to bardzo dobra moneta, lepsza od monety królewskiej. Przypuszcza się w mennicy, która mogła być zlokalizowana w Sieciechowie k. Kutna wybito ok. 28.000 monet. Znaleziska pochodzą przeważnie z rejonu Polski środkowej i wsch. Wielkopolski.
[Kędzierski A., Polskie denary krzyżowe w skarbie ze Słuszkowa w: Wiadomości Numizmatyczne, R. XLII, 1998, z. 1-2 (163-164)]

Srebrna moneta sycylijska, następnie złota. Bita w Polsce ze złota ("czerwonego kruszcu") od czasów Łokietka potem od XVI wieku zwana czerwony złotym albo "cząty". Nazwa pochodzi od napisu "Rogerus Dux Apuliae" napisu na pierwszej tego typu monecie bitej przez Rogera II króla Sycylii w 1140r.
Pierwotnie w Polsce równy był, lub nieco więcej wart od florena (złotego) - ok 1,4 / 1. Po gwałtownym skoku w I poł. XVII wieku reforma z 1650 spowodowała, że wart był 6 zł, czyli 180 groszy - czyli 540 szelągów. Szybko nabierał dalej wartości do 1710 roku - gdy wart był ok. 540 groszy miedzianych (270 gr. srebrnych = 18 złp = 9 zł srebrnych). Przeliczenie to utrzymywało się mniej więcej w XVIII wieku. W 1790 wartość skoczyła na 570 gorszy (miedzianych), utrzymując się do 1880 roku. Gwałtownie rosnąc w ostatnim dziesięcioleciu do wartości 885 groszy.

Zobacz: Siła nabywcza polskiego pieniądza

Złota moneta bita w mennicy węgierskiej w Kremnicy od XVI do XIX wieku. Nosiła ona wizerunek Matki Bożej z dzieciątkiem. Dukat taki był zwyczajowym podarunkiem matki dla syna gdy wyprawiała go w świat. Dukat taki w ozdobnym woreczku na pieniądze, był ostatnim który można było wydać w desperacji.

(dudek, trojak) Nazwa wywodzi się ze słowa "duttchen" (trójfenigówka lub trójhalerzówka). W Polsce używana od 2 poł. XVIII wieku. W późniejszym czasie = 6 groszy miedzianych.

Fałszywa dwuzłotówka z popiersiem August III bita w polskiej mennicy zajętej w Dreźnie przez króla pruskiego Fryderyka II w latach 1757-1763. Mennicą rozporządzał Żyd Efraim.

1. (fertig) Moneta bita w Inflantach wartości 12 groszy (1/4 grzywny)
2. Zob. wiardunek

(niem. vier - cztery) Moneta wartości 4 groszy.

Drobny żart, fraszka, głupstwo

Roztrzepana dziewczyna, trzpiot

[Kop.]

(gwar.) - drobna moneta

Moneta srebrna wprowadzona w całej niemal Europie głównie w XIII i XIV w. Dla Polski szczególne znaczenie miała reforma Wacława II czeskiego, który zapoczątkował obfitą produkcję tzw. groszy praskich, w Polsce zwanych też szerokimi. Stały się one popularnym środkiem obiegowym i jednostką obrachunkową na ziemiach polskich 48 groszy równało się grzywnie. 1 grosz zawierał 2 półgrosze lub 18 denarów. Z czasem grosz zmniejszał swoją wartość, aż stał się monetą zdawkową. (za: info.kalisz.pl) W końcu XIV w. w Krakowie wół kosztował 24 grosze. W XVI wieku 30 groszy = 1 złoty polski, ale w okresie Zygmunta I te dwie waluty rozdzieliły się i 1548 za złotego płacono 51 groszy. W Czasie Batorego korzec żyta kosztował 8 groszy, pszenicy 16 groszy, para butów 19 groszy.

Średniowieczna jednostka wagowo-pieniężna stosowana od poł. XI w., o ciężarze ok. 210 g. Nazwa "grzywna" wywodzi się od naszyjnika bądź też wiązki skórek pełniących przez XII w. funkcję środka płatniczego. Początkowo z grzywny bito 240 denarów Kazimierz Wielki reformując monetę krajową wprowadził podział grzywny na 48 tzw. szerokich groszy. (za: info.kalisz.pl)

(gwar.hucul.) pieniądze, zarobek

Niemiecka nazwa złotej monety bitej od XIV wieku. Od XVI wieku srebrna.

Ciężarek półfuntowy używany w średniowieczu jako miara wagi pieniędzy przy odmierzaniu większych sum. Zwyczaj taki spowodowany był różnorodnością środków płatniczych i trudnością z przeliczaniem, więc przy większych transakcjach pieniądze przeliczano wagowo.

1. Jednostka masy 19-28 dkg używana w średniowieczu. Z reguły wynosiła 23,4 dkg. Odpowiednik grzywny.

2. Moneta lub określenie kosztu bardzo zróżnicowana na terenie Europy. W XIII wieku była to moneta srebrna następnie miedziana by w końcu stać się 1/100 korony czeskiej i słowackiej. Można spotkać sią w zapisach średniowiecznych określenia używanego na 160, 240 lub 256 denarów.

* Wierzch dyliżansu lub omnibusu konnego z miejscami do siedzenia.
* Złota 10-rublówka carska (od 1897 15-rublówka).

(szwec. klippa - krajać, ciąć nożycami) Drobna moneta nieokrągła, "krojona", kwardatowa, trójkątna, szcześcienna - posiadająca jednak zazwyczaj okrągły znak, stempel. W numizmatyce, również niewycięta z kwadratu metalu moneta - rarytas kolekcjonerski.

Również gra podobna do footbolu, ale zamiast piłki - zaostrzony na dwóch końcach palik.

Drobna moneta rosyjska = 1/100 rubla. Nazwa pochodzi od wizerunku władcy z kopią na koniu (XVIw). Początkowo srebra, następnie miedziana. W XX wieku z brązu.

Tyrolska, następnie włoska, niemiecka i śląska moneta = 1/60 złotego reńskiego. Moneta srebrna do XVIII wieku kiedy to stała się miedzianą. W Austrii w II poł. XIX w. 1/100 guldena.

* Ociosany lub wytarty dukat z zatraconą wartością (XVIIIw)
* Głupiec, pokraka, niezdara
* Bazgroły
* wielki nos lub niesprawna noga

1/4 skojca - moneta srebrna o wartości pół grosza powszechna od XIV-XVI w w Polsce i na Litwie. Od XVI wieku traciła na wartości jako 1/3 potem 1/4 i 1/6 grosza. Od 1766 miedziana.

Popularna nazwa lichej monety (szóstak) kruszcowej o inicjałach LP (Ludwik Pociej - podskarbi) w czasach Augusta II Mocnego.

1. Waluta polska w XX wieku do czasu reformy w 1924r. W bardzo szybkim tempie ulegała inflacji.
2. W XIX w waga ciężaru. 1 marka = 1/2 funta = 16 łutów.

(gr. obolós - sztabka). Moneta i jednostka wagi w Atenach i Grecji. W Polsce drobna moneta srebrna od XI wieku bita przez biskupów. Zygmunt August wprowadził ją powtórnie jako najdrobniejszą monetę litewską.

Europejska moneta srebrna. W Polsce od XVII -XVIII wieku. 1 ort = 10 groszy (lub 18 gorszy).

Potoczna wartość pieniężna śląska wynosząca 2,5 gorsza używana do 5-groszówek w formie "2 piętaki". Wartościowo równała się Groschelowi który stanowił 1/5 grosza srebrnego.

Moneta półgroszowa bita przez podskarbiego Pioruna Kurozwęckiego z Różyc bez pozwolenia senatu w 1 poł. XVIw.

Największa złota moneta w Polsce od poł XVI do poł XVII wieku. Bita była n wzór portugalskich cruzados. W całej Europie wynosiła na ogół 5 lub 10 dukatów.