Cholewa

W polu czerwonym bardzo długi srebrny krzyż łaciński w słup, po bokach srebrne klamry oblężnicze barkami do środka. Pierwsza wzmianka z 1408r.

Epigramat [za Duńczewskim]
Quam bene Vester honor tractat fabrilia, quamq;
Multum sit prudens, 'edocet istud opus.
Nam cum fundavit Vestrum nomenq; Domumq;
Ornavit titulis, Purpureisq; Togis.
Anfas & gladium ferro dedit ille recufas,
Defendat gladius, firmet ut ansa Domum.

Legenda herbowa:
Król Bolesław Śmiały, mając przeciwnych sobie Jáćwingów, przez inkursyą w Polskę, wpadających, jednego czasu wiele łupów i ludzi zabrawszy, uchronili się w gęste i błotniste lasy, za którymi gdy Król z wojskiem gonił, zaciekł się po między nieprzebytą krzewinę i jeziora, tak, że nie wiedział, gdzie się miał obrócić. Na to szczęście cieśla, nazwany Cholewa, obrabiał na budynek drzewo w lesie, który przystąpiwszy do Króla, pokazał mu suchą, wygodną, i bliską nieprzyjaciela drogę, idący przed nim i prowadzący go, pobrawszy na ramię klamry. Gdy zaś podczas batalii, jeden z nieprzyjacielskich hersztów, śmiało i chyżo nacierał na Bolesława Śmiałego, rzucił Cholewa klamrę i podciął koniowi najeżnika nogę, tak; iż zwalił się z niego, do którego przyskoczywszy, drugą go pokonał klamrą, a dobywszy z pochew jego miecza, uciął mu głowę; za co ten herb od Króla otrzymał, i z połową owego lasu w darowiźnie, w którym drzewo na budynek ciosał.[Duńcz.]

Najstarszym znanym przedstawicielem miał być biskup krakowski Mateusz (lub Maciej), który postąpił na urząd w 1144 roku a zmarł w 1166.

Rodziny należące do herbu: Arciszewski, Babecki, Białochowski, Bobolicki, Borowiecki, Borowski, Brunnicki, Brynicki, Brynnicki, Charczewski, Charczowski, Charszewski, Charszowski, Chądzyński, Chludzieński, Cholewa, Cholewicki, Cholewiński, Cholewski, Chudziński, Chudzyński, Ciarnowski, Ciszewski, Czarnowski, Czermieński, Czermiński, Danilewski, Daniszewski, Dąbrowski, Dedowicz, Dittelewski, Dobroniski, Dobrosielski, Dobrowolski, Dobrzeniecki, Gazdecki, Gazdziński, Gazecki, Głazewski, Gniewkowski, Grodzki, Grzymek, Grzymski, Guczyński, Hubisz, Humaniec, Kamieński, Kamiński, Karzyński, Kasprowicz, Każyński, Kitkowski, Kitnowski, Kleczkowski, Klęczkowski, Kołomyj, Kołomyjski, Kotarski, Kramkowski, Kwasiborski, Kwasieborski, Malonowski, Marszewski, Marszowski, Metraszewski, Mierzanowski, Miłodroski, Miłodrowski, Moczulski, Moczylski, Moraciński, Moraczewski, Moszewski, Muszkatołowski, Nowakowski, Obrembski, Obrębski, Opatkowski, Opolski, Osiński, Paprocki, Paranowski, Paszyński, Pawlikowski, Pestrzyński, Peszeński, Peszyński, Petrzyński, Pęszyński, Piadziewicz, Pieszkiewicz, Pszeniczka, Pułaski, Radomiński, Rapsztyński, Rojewski, Rojowski, Rokicki, Rożawski, Rożewski, Rożowski, Rudzewski, Rudzowski, Ruzowski, Rużowski, Sawicki, Sawiczewski, Skarbek, Sobieszczki, Sobieszzko, Sokołowski, Stypnicki, Stypułkowski, Sułocki, Szawłowski, Szmatowicz, Śniczak, Święcki, Tarkowski, Tłuchowski, Tytlewski, Ubysz, Umieński, Umiński, Wielicki, Wiskiewicz, Wyskiwec, Zaborowski, Zakrocki, Zarowski, Zdanowski, Zdunowski, Zlewodzki, Zliwodzki, Złowodzki, Żłowodzki