Rzeplin, pow. tomaszowski

Rzeplin, wś i fol, pow. tomaszowski, gm, Telatyn, par. Rzeplin, odl 25 w. od Tomaszowa. Leży śród lesistej i wzgórkowatej wyżyny tomaszowskiej, na granicy od Galicyi. Z obszaru Rz. płynie strumień uchodzący pod Zimnem do Iluczwy (z praw. brzegu). We wsi i kościół par. katol. murowany i cerkiew filialna (par. Posadów), 582 mk. (411 prawosŁ) i 1012 mr, ziemi włość; cegielnia na folwarku. W 1827 r. 59 dm., 408 mk. Fol. Rz. w 1873 r. rozl. mr. 557: gr. or. i ogr. mr. 248, łąk mr. 53, lasu mr. 145, nieuż. mr. 11; bud. z drzewa 13; las nieurządzony. W lesie niedaleko od wsi znajduje się 10 mogił w krąg ustawionych. Miejscowość przy mogiłach od wschodu nazywa się Okopy a na zachód Źałobnia, gdzie też są mogiłki. Miał tu stać obóz turecki. Przy kopaniu pagórka w 1879 r. znaleziono kości, a na kostce palca obrączkę z drutu srebrnego. Całą tę przestrzeń pokrywają lasy dębowe. Obecny kościół par. p. w. św. Jana Chrzc. wzniesiony z muru w 1797 r. przez kś. Siekierzyńskiego, dziekana tyszo-wieckiego a konsekrowany przez bisk. Gołaszewskiego. Wielki ołtarz (bez obrazu) przeniesiony tu z Radecznicy w 1869 r. Parafię i kościół założyć mieli w 1403 r. bracia Pran-dotowie z Radzanowa, dziedzice Rz. i okolicznych wsi; kościół ten podobno w XVI w. był zajęty na zbór aryański. Dopiero około 1600 r. czterej bracia Lipscy, po śmierci rodziców swoich (socynianów), przywrócili go katolikom. W 1770 r. uległ rabunkowi. Przy kościele jest dzwon ofiarowany 1654 r. przez Jana Lipińskiego, dziedzica wsi a zarazem i proboszcza miejscowego. Rz. przeszło 300 lat był w rękach Lipskich h. Grabie z Lipego; z czterech braci, którzy kościół przywrócili katolikom, dwóch było księżmi-proboszozami: Andrzej, biskup łucki a potem krakowski (f 1681) i Jan archidyakon płocki; trzeci z nich Adam, pułkownik Lisowczyków; czwarty Kacper zginął pod Cecora. Dobra Rz. należą dziś do Komarnickich. Gleba dobra, czarnoziemna. Lud tutejszy zachował swe odwieczne zwyczaje, Przy pogrzebach np. płaczliwym a śpiewającym głosem opowiadają żal swój („zawodzą")- Kiedy umarły leży w domu, rodzina sprasza krewnych i sąsiadów, częstują się przy umarłym i zawodzą żale. Wyprowadzając ciało z domu, stukają trzy razy trumną o próg; następnie nakrywają trumnę płótnem i kładą na wierzchu bułkę chleba dla biednych. Rz. par., dek. tomaszowski (dawniej tyszowiecki), ma 1500 dusz. W skład par. wchodzą: Rz., Posadów, Telatyn, Żulice, Rut ków, Nowosiółki, Wasylów, Netreba, Łachowce.
[SGKP]