Slaski Ludwik (1898-1976)

Ludwik Slaski, h. Grzymała. Ur. 11.7.1898 Broniszów, zm. 24.1.1976 Poznań. Najmłodszy z dzieci Juliusza Joachima i jego drugiej żony Heleny Woynarowskiej.

Dzieciństwo

Dzieciństwo spędził we dworze w Broniszowie. Tam pobierał pierwsze nauki. Następnie uczył się w Kieleckiej Szkole Handlowej gdzie w jesieni 1916 zdał maturę. Następnie podjął studia w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.

Czas wojen

W listopadzie 1918 została podjęta uchwała wszystkich warszawskich uczelni zawieszająca naukę. W takich okolicznościach wstąpił ochotniczo do Legionów Polskich do dębickiego 9 Pułku Ułanów. W tym samym pułku walczył potem w Wojnie Polsko-Bolszewickiej, przechodząc kolejno stopnie podoficerskie. Był dwukrotnie ranny. Za udział w walkach otrzymał Krzyż Walecznych, ordery Orląt Lwowskich, Gwiazdę Przemyśla, oraz Polska Swemu Obrońcy 1918-1921. Po zakończeniu wojny został mianowany podporucznikiem kawalerii i przeniesiony do rezerwy.[1] Stopień porucznika uzyskał 1.8.1922[3]

Gospodarowanie w II RP

W 1921 r. ukończył studia rolnicze (w 1931 uzyskał dyplom inżyniera Szkole Głównej Gospodarstwa; Wiejskiego w Warszawie[7], który ustawą z 1948 r. został uzupełniony stopniem magistra nauk agrotechnicznych) i objął przypadający mu w działach rodzinnych majątek Turnawiec. W 1922 r. zawarł związek małżeński z Elżbietą Grodzińską h. Paprzyca. Majątek, który był poprzednio folwarkiem Broniszowa, przystosował do nowych warunków i potrzeb rodziny. W 1925 był członkiem sekcji Małopolskiego Towarzystwa Rolniczego[6]. Według projektu arch. Szaniora wybudował stylowy dwór, który został otoczony ładnie zaplanowanym ogrodem kwiatowym i parkiem. Równocześnie zmodyfikował gospodarstwo, zakładając oborę zarodową i nowoczesny sad handlowy, a w 1928 r. powiększył je o wydzierżawiony od sąsiada Jana Rafała Bukowskiego majątek Michałowice. Oba te majątki (215 ha), niezależnie od innych zajęć, prowadził wzorowo do stycznia 1945 r., to jest do czasu przejęcia ich na reformę rolną. Pracę poza własnym warsztatem rolnym rozpoczął od funkcji społecznej, zostając w 1930 r. prezesem Okręgowego Towarzystwa Organizacji i Kółek Rolniczych w Kazimierzy Wielkiej. W 1932 został powołany na sekretarza Biura Wojewódzkiego Komitetu ds. Spraw Finansowo Rolnych w Kielcach, a 1.04.1933 r. na dyrektora Kieleckiej Izby Rolniczej. Izbę Rolniczą zorganizował od podstaw i kierował nią do wybuchu wojny w 1939 r., mając duże osiągnięcia m. in. w zakresie upowszechniania fachowej wiedzy rolniczej oraz pracy spółdzielczej i obywatelskiej. Pracując w Kielcach, prawie w każdą sobotę przyjeżdżał do Turnawca w celu skontrolowania i ukierunkowania pracy w gospodarstwie, którym kierowali wówczas rządcowie.

II Wojna Światowa

W okresie międzywojennym przechodził przeszkolenia wojskowe i został awansowany na porucznika, a następnie na rotmistrza rezerwy w macierzystym 9 Pułku Ułanów. W sierpniu 1939 r. został zmobilizowany i mianowany komendantem Obrony Przeciwlotniczej Okręgu Kieleckiego. 4 września 1939 r. otrzymał rozkaz ewakuowania się ze zbiornicą przeciwlotniczą na wschód. Tam w Ośrodku Zapasowym Podolskiej Brygady Kawalerii w Stanisławowie wyznaczono go dowódcą 4 szwadronu marszowego 9 Pułku Ułanów. Na czele tego szwadronu przekroczył 19 września granicę z Węgrami, gdzie został internowany. Wezwany przez Związek Walki Zbrojnej, uzyskał dzięki staraniom żony zwolnienie z oficerskiego obozu dla internowanych w Laznak Pusta i powrócił w listopadzie 1940 r. do okupowanej przez Niemców Polski.
Po przybyciu do Turnawca prowadził gospodarstwo rolne i równocześnie włączył się do konspiracyjnej organizacji ZWZ, a potem AK, przyjmując pseudonim "Juliusz". Pełnił funkcję kwatermistrza 120 p.p. w 106 Dywizji Piechoty AK, a przejściowo organizował szwadron 9 pułku ułanów. Przez Komendanta AK został mianowany majorem rezerwy i odznaczony Krzyżem Walecznych (nr 104/S-414), Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, i medalem Polska Swemu Obrońcy, a później Krzyżem AK.
Niezależnie od tego w ramach tajnej organizacji ziemiańskiej "Uprawa" zbierał daninę na potrzeby AK od ziemian z północnej części pow. pińczowskiego oraz oddzielnie składkę na pomoc materialną dla profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukrywał również w swoim domu poszukiwanych przez Niemców oficerów: męża kuzynki żony ppłk. Zygmunta Piwnickiego "Orlicza" (ok. 2 lata), płk. Przemysława Kraczkiewicza i komendanta więzienia wojskowego na Montelupich w Krakowie Władysława Garlickiego, który pod zmienionym nazwiskiem (Kotliński) pracował przez całą okupację w Turnawcu jako pisarz. [1]
Również żona Ludwika - Elżbieta działała w strukturach podziemnego państwa, organizując punkty apteczne oraz tajne nauczanie - którego egzaminy odbywały się we dworze w Turnawcu.[5]

Prześladowanie w PRL

Po wkroczeniu armii sowieckiej, ostrzeżony przez życzliwych ludzi z Batalionów Chłopskich, uniknął grożącego mu aresztowania opuszczając potajemnie na zawsze Turnawiec pod koniec stycznia 1945 r. Po krótkim pobycie w Krakowie wyjechał w Poznańskie i podjął pracę kierownika Powiatowego Biura Rolnego w Rawiczu. W styczniu 1946 r. przeszedł do Państwowych Nieruchomości Ziemskich, obejmując stanowisko dyrektora Działu Rolnego w Zarządzie Centralnym w Poznaniu i z dużym zaangażowaniem włączył się w organizowanie państwowego sektora rolnego. Po dwóch latach, w okresie przygotowywania politycznego procesu dyrektora generalnego PNZ Witolda Maringe'a, został w kwietniu 1948 r. zwolniony z pracy, a w listopadzie włączony do tego procesu i aresztowany. Na podstawie sfingowanych zarzutów, wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z dnia 3 lutego 1951 r. (sygn. Sr.1348) otrzymał karę 10 lat pozbawienia wolności. Przebywał w więzieniach w Poznaniu, w Warszawie na Mokotowie, we Wronkach oraz w kopalni węgla "Andaluzja" na Śląsku. Po siedmiu i pół latach uwięzienia, w maju 1956 r. zwolniony został dzięki amnestii i uniewinniony w wyniku rewizji nadzwyczajnej wniesionej przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Otrzymał również odszkodowanie za poniesione straty materialne i krzywdy moralne.

Ostatnie lata życia

Po ciężkich przeżyciach w długich latach odosobnienia, spotęgowanych wiadomością o tragicznej śmierci syna Jacka w katastrofie samolotowej w listopadzie 1951 r., wrócił z nadwerężonym zdrowiem, ale nadal pełen energii i chęci działania w umiłowanym rolnictwie. Po krótkim odpoczynku, już w listopadzie 1956 r. objął stanowisko projektanta, a później weryfikatora w Biurze Projektów Organizacji Gospodarstw Rolnych w Poznaniu. Pracował tam 14 lat, aż do przejścia na emeryturę we wrześniu 1970 r. Na zakończenie pracy otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Na emeryturze zajął się pisaniem. Pozostawił ponad 1000 stron maszynopisów poświęconych stronom rodzinnym i wspomnieniom z jego ciekawego życia.

Z tego wydane zostało drukiem:
1) mjr. Ludwik Slaski: 1-szy szwadron 9 P.U. w szarży pod Chołojowem 13.VIII.1920 r. W: Kawaleria i Broń Pancerna. Londyn: Nr 81, 28.10.1976.
2) Ludwik Slaski i Bohdan Thugutt: Losy ziemian powiatu pińczowskiego w okresie okupacji 1939-1945. W: Ziemiaństwo polskie 1920-1945. Zbiór prac o dziejach warstwy i ludzi. Warszawa: PWN, 1988.
3) Ludwik Slaski: Lata wykreślone z życia. Proces polityczny i więzienia PRL. Kraków: Copyright by Elżbieta Slaska, 1992.
4) Ludwik Slaski: Wspomnienia o Kazimierzy Wielkiej. W: Nowa Nidzica. Nr 10-11, 1991 i Nr 1, 1992.

Ponadto w Dziale Rękopisów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu złożone zostały następujące jego prace:
• Losy ziemian pow. pińczowskiego w okresie okupacji 1939-1945 (pisane wspólnie z inż. Bohdanem Thuguttem)
• Album fotografii pałaców i dworów pow. pińczowskiego w granicach do roku 1939
• Kraj lat dziecięcych. Lata szkolne i studenckie
• Wojna polsko-ukraińska 1918-1919
• Wojna polsko-sowiecka 1919-1920
• Biuro Finansowo-Rolne, Izba Rolnicza 1932-1939
• Ostatnie miesiące pokoju, pobyt na Węgrzech

Ludwik Slaski zmarł po ciężkiej chorobie w Poznaniu 24 stycznia 1976 r. i został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu powązkowskim w Warszawie. Pochowana jest tu też jego żona Elżbieta. W Stradowie na ścianie kościoła znajduje się epitafium poświęcone Ludwikowi i jego żonie.

Dzieci:
* Michał Slaski, ur. 1923, zm. 2011, autor opracowania "Slascy-Przodkowie", żona: Kazimiera Gontarz
* Jacek Slaski, ur. 1927, zm. 1951 tragicznie w katastrofie lotniczej, pochowany Poznań, cm. Junikowo, żona: Zofia Grabkowska
* Barbara Slaska ur. 1933, mąż: Zygmunt Jan Kanigowski (1932-1999)

Bibliografia

[1] Slaski Michał, Slascy-Przodkowie (rkps) - materiał główny
Uzupełnienia:
[2] Archiwum Barbary Slaskiej, zam. Kanigowskiej
[3] Rocznik oficerski 1923
[4] Kartoteka CAW
[5] Slaska Elżbieta, Historia szkoły tajnego nauczania w Turnawcu-Budziszowicach powiatu Kazimierza Wielka od jej powstania we wrześniu 1940 roku do stycznia 1945 (msps), Archiwum Barbary Slaskiej, zam. Kanigowskiej
[6] Małopolskie Towarzystwo Rolnicze za lata 1925 i 1926 : sprawozdanie
[7] Dziennik Personalny 18.4.1931