Grodno - historia

Grodno - miasto położone nad prawym brzegiem Niemna. Stary gród, wspomniany w kronikach już w XII wieku, przechodził kolejno z rąk książąt ruskich, Litwinów, Tatarów i Krzyżaków. Dopiero po unii Litwy z Polską zapanowała dla miasta era szczęśliwego rozkwitu. Było ono stolicą powiatu w województwie trockim. W zamku tutejszym przebywał często Stefan Batory i tu zmarł 12 grudnia 1586 r. Od czasów Sobieskiego zaczęły się tu zbierać sejmy Rzeczypospolitej: co trzeci sejm na zmianę z Warszawą. Po raz pierwszy obradował tu sejm w roku 1678. W roku 1793 odbył się tu haniebny sejm, na którym pod presją bagnetów moskiewskich posłowie podpisali drugi rozbiór Polski. W latach 1795-1796 mieszkał tu na zamku pod strażą rosyjską zdetronizowany ostatni król polski, Stanisław August Poniatowski, który tu dnia 25 listopada 1795 roku podpisał swoją abdykację. Przebywała tu znakomita powieściopisarka Eliza Orzeszkowa, która zmarła w Grodnie, w domu własnym w dniu 13 maja 1910 roku. Z dawnych czasów pozostał w grodzie przebudowany już zamek, oraz 4 kościoły: farny z roku 1654 fundacji biskupa smoleńskiego Franciszka Dołmat-Isajkowskiego, pobernardyński, wymurowany w roku 1595 przez Zygmunta III, franciszkański, wymurowany w roku 1635 przez Eustachego Kurcza i brygidek, założony w roku 1642 przez Krzysztofa i Aleksandrę Wiesiołowskich. Grodno miało w 1863 roku 20.000 mieszkańców; w 1912 roku 59.000, a w roku 1916 w/g spisu niemieckiego już tylko 24.460, w tym 7.609 Polaków (31,1%), 465 Białorusinów (1,8%), 113 Litwinów (0.4%), 570 Małorusinów (2,3%), 15.583 Żydów (63,7%) i 120 innych (0,5%).

Źródło: Edward Maliszewski "Przewodnik po Gubernji Grodzieńskiej"
Wydawnictwo Straży kresowej 1919