Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Wiercany
5.09.2010 20:41
HISTORIA WSI WIERCANY.
Za najpewniejszą datę pierwszej wzmianki o Wiercanach uznać należy rok 1379 i związany z nim dokument - tzw. suplikę. Zebrani w Krakowie dygnitarze zwrócili się z prośbą do króla Ludwika Węgierskiego o oddanie kasztelanowi sandomierskiemu Janowi z Tarnowa, obszaru zwanego Zabroną, zabranego przez króla Kazimierza Wielkiego. W skład okręgu Zabrony wchodziły m.in.: Verczani, Zagorze et Ywarecze - Wiercany, Zagorzyce i Iwierzyce. („Brony" były to punkty graniczne, nad którymi mieli pieczę kasztelani; w przypadku kasztelana sandomierskiego, wspomniana Brona sandomierska w połowie XIII wieku mieściła się w pasie granicznym z Rusią.) Przypuszcza się, że wieś Wiercany mogła powstać w latach panowania Kazimierza Wielkiego, tj. 1333-1370; wtedy też otrzymało lokację pobliskie miasteczko Ropczyce (1362 r.).
Kolejny dokument dotyczący Wiercan pochodzi z 1417 r., skierowany jest do sołtysa wsi Wyerczany - Piotra. Jest to dokument lokacyjny, zawierający warunki lokacji wsi na prawie niemieckim. Kasztelan Michała z Chmielowa pozwala, mocą tego dokumentu, Piotrowi z Wiercan osadzić wieś. Nowa wieś miała powstać na miejscu części wykarczowanego lasu Budziszów i miała ciągnąć się wzdłuż rzeki Bistrzicza, aż do jej źródeł. Dokument lokacyjny prawdopodobnie formalnie dotyczy wsi Bystrzyca.
Z dokumentów kościelnych - spisu uposażeń kościołów parafialnych Diecezji Krakowskiej, powstałego w latach 1474-1480, z inicjatywy Jan Długosza, wiadomo że Wyerczyany, należały do kasztelana sandomierskiego, a w ramach administracji kościelnej podlegały parafii w Nockowej.
Dokumentem, pochodzącym z czasów panowania dynastii Jagiellonów jest spis podatkowy. Panujący w latach 1506-1548 Zygmunt I Stary, nakazał spisać dochody w każdym powiecie w celu ustalenia podatku skarbowego z wszystkich dochodów. Rezultatem tego są spisy poborów z roku 1536. Należące wówczas administracyjnie do powiatu pilzneńskiego wójtostwo Vierczani, było własnością kasztelana sandomierskiego. Wójtem wsi Wiercany i Iwierzyce był Jan Zaborowski. Spisane w 1581 r. pogłówne informuje, że Wyerczany, liczyły 42 kmieci zajmujących 25 i pół łanu, 5 zagrodników, 13 komorników, 4 ubogich i jednego rzemieślnika.
Przyczynek do najwcześniejszych dziejów wsi może dać nazwa miejscowa. Nazwę Wiercany zaliczyć można do nazw etnicznych. W najdawniejszym stanie rzeczy, oznaczały one mniejszą lub większą gromadę ludzką na podstawie: właściwości zamieszkanego przez nich skrawka ziemi, pochodzenia z pewnej okolicy lub miejscowości, jakiejś cechy dla nich charakterystycznej. Podstawa etnicznej nazwy „Wiercany" ma mieć związek z rdzeniem věrt-, od którego pochodzi także nazwa rzeki Warta. Nazwa ta wskazuje, że pierwotni mieszkańcy (założyciele) nazwanej tak osady, pochodzili z miejscowości o nazwie z rzeczonym rdzeniem věrt-. Da się również zaliczyć nazwę Wiercany do typu nazw dzierżawczych - patronimicznych, biorąc pod uwagę zakończenie -any. „Werczany" to liczba mnoga od imienia Werczan, w rozumieniu: potomkowie czy poddani Werczana to Werczany.
Dzieje staropolskie można odtworzyć dzięki rękopiśmiennym źródłom archiwalnym. Wiadomo z nich, że już w roku 1720, wójtostwo Wiercany było wsią prywatną, należącą do wojewody Wojciecha Górskiego. Następnie (1727 r.) przeszło w ręce jego syna chorążego Aleksandra Górskiego. Po śmierci chorążego Górskiego, wieś przeszła na własność Marianny z Woynarowskich Górskiej. Marianna Górska wyszła powtórnie za mąż za Kazimierza Jordana Stojowskiego. W roku 1800 Wiercany były własnością ich córki Julianny Morskiej. Dla rodziny Stojowskich został wybudowany istniejący do dzisiaj dworek, datowany na przełom wieków XVIII i XIX. Spis ludności, przeprowadzony przez administrację austriacką w ówczesnym cyrkule tarnowskim w roku 1800, podaje dokładną liczbę ludności w Wiercanach. Znajduje się tam: 56 domów, 88 rodzin chrześcijańskich i 1 żydowska, 24 kmieci, 17 ćwiertników, 52 chałupników, suma chrześcijan wynosi 401 osób, Żydów - 7, ogółem - 408 mieszkańców.
Z dworu wiercańskiego pochodziły ofiary rabacji z roku 1846: Włodzimierz Bzowski (Bzowscy byli właścicielami Wiercan w latach 1845 - 1860) oraz zarządca dworu Aleksander Kościelewski. Z roku 1855 zachowało się odbicie pieczęci wsi (gminy jednostkowej) Wiercany. W latach 60-tych XIX w. dwór przeszedł na własność Józefy i Teofila Wiśniewskich. Zaś w latach 1886 - 1909 we dworze w Wiercanach mieszkały dwie rodziny żydowskie: Wachtlów i Hauserów. Następnie budynek należał do Jana Surowca, wówczas też mieściła się tam kolejno: poczta, sala szkolna i wyszynk trunków.
Dnia 1 października 1907 roku, decyzją C.K. Rady Szkolnej Okręgowej w Ropczycach, została otwarta szkoła jednoklasowa w Wiercanach. W roku szkolnym 1907/08 uczęszczało do szkoły 65 dzieci. Z Kroniki Szkolnej Publicznej Szkoły Powszechnej w Wiercanach, wiadomo że obowiązki nauczyciela pełnili kolejno: Tadeusz Beres, Jan Radłowski, Maria Walawska - do 1918 r. W latach 1918 - 1922 dzięki staraniom Rady Szkolnej Miejscowej i wójta gminy Wiercany - Franciszka Paśko wybudowano 2-klasowy budynek szkolny. W nowej szkole odbywały się również spotkania organizacji społecznych: Koła Młodzieży (od 1923 r.) oraz Stowarzyszenia Polskiej Młodzieży Żeńskiej (od 1927 r.), powstałe z inicjatywy małżeństwa nauczycieli Izydora i Zofii Szmerów.
Oprac. Katarzyna Ignas
http://gim.wiercany.webpark.pl/page10.html
Za najpewniejszą datę pierwszej wzmianki o Wiercanach uznać należy rok 1379 i związany z nim dokument - tzw. suplikę. Zebrani w Krakowie dygnitarze zwrócili się z prośbą do króla Ludwika Węgierskiego o oddanie kasztelanowi sandomierskiemu Janowi z Tarnowa, obszaru zwanego Zabroną, zabranego przez króla Kazimierza Wielkiego. W skład okręgu Zabrony wchodziły m.in.: Verczani, Zagorze et Ywarecze - Wiercany, Zagorzyce i Iwierzyce. („Brony" były to punkty graniczne, nad którymi mieli pieczę kasztelani; w przypadku kasztelana sandomierskiego, wspomniana Brona sandomierska w połowie XIII wieku mieściła się w pasie granicznym z Rusią.) Przypuszcza się, że wieś Wiercany mogła powstać w latach panowania Kazimierza Wielkiego, tj. 1333-1370; wtedy też otrzymało lokację pobliskie miasteczko Ropczyce (1362 r.).
Kolejny dokument dotyczący Wiercan pochodzi z 1417 r., skierowany jest do sołtysa wsi Wyerczany - Piotra. Jest to dokument lokacyjny, zawierający warunki lokacji wsi na prawie niemieckim. Kasztelan Michała z Chmielowa pozwala, mocą tego dokumentu, Piotrowi z Wiercan osadzić wieś. Nowa wieś miała powstać na miejscu części wykarczowanego lasu Budziszów i miała ciągnąć się wzdłuż rzeki Bistrzicza, aż do jej źródeł. Dokument lokacyjny prawdopodobnie formalnie dotyczy wsi Bystrzyca.
Z dokumentów kościelnych - spisu uposażeń kościołów parafialnych Diecezji Krakowskiej, powstałego w latach 1474-1480, z inicjatywy Jan Długosza, wiadomo że Wyerczyany, należały do kasztelana sandomierskiego, a w ramach administracji kościelnej podlegały parafii w Nockowej.
Dokumentem, pochodzącym z czasów panowania dynastii Jagiellonów jest spis podatkowy. Panujący w latach 1506-1548 Zygmunt I Stary, nakazał spisać dochody w każdym powiecie w celu ustalenia podatku skarbowego z wszystkich dochodów. Rezultatem tego są spisy poborów z roku 1536. Należące wówczas administracyjnie do powiatu pilzneńskiego wójtostwo Vierczani, było własnością kasztelana sandomierskiego. Wójtem wsi Wiercany i Iwierzyce był Jan Zaborowski. Spisane w 1581 r. pogłówne informuje, że Wyerczany, liczyły 42 kmieci zajmujących 25 i pół łanu, 5 zagrodników, 13 komorników, 4 ubogich i jednego rzemieślnika.
Przyczynek do najwcześniejszych dziejów wsi może dać nazwa miejscowa. Nazwę Wiercany zaliczyć można do nazw etnicznych. W najdawniejszym stanie rzeczy, oznaczały one mniejszą lub większą gromadę ludzką na podstawie: właściwości zamieszkanego przez nich skrawka ziemi, pochodzenia z pewnej okolicy lub miejscowości, jakiejś cechy dla nich charakterystycznej. Podstawa etnicznej nazwy „Wiercany" ma mieć związek z rdzeniem věrt-, od którego pochodzi także nazwa rzeki Warta. Nazwa ta wskazuje, że pierwotni mieszkańcy (założyciele) nazwanej tak osady, pochodzili z miejscowości o nazwie z rzeczonym rdzeniem věrt-. Da się również zaliczyć nazwę Wiercany do typu nazw dzierżawczych - patronimicznych, biorąc pod uwagę zakończenie -any. „Werczany" to liczba mnoga od imienia Werczan, w rozumieniu: potomkowie czy poddani Werczana to Werczany.
Dzieje staropolskie można odtworzyć dzięki rękopiśmiennym źródłom archiwalnym. Wiadomo z nich, że już w roku 1720, wójtostwo Wiercany było wsią prywatną, należącą do wojewody Wojciecha Górskiego. Następnie (1727 r.) przeszło w ręce jego syna chorążego Aleksandra Górskiego. Po śmierci chorążego Górskiego, wieś przeszła na własność Marianny z Woynarowskich Górskiej. Marianna Górska wyszła powtórnie za mąż za Kazimierza Jordana Stojowskiego. W roku 1800 Wiercany były własnością ich córki Julianny Morskiej. Dla rodziny Stojowskich został wybudowany istniejący do dzisiaj dworek, datowany na przełom wieków XVIII i XIX. Spis ludności, przeprowadzony przez administrację austriacką w ówczesnym cyrkule tarnowskim w roku 1800, podaje dokładną liczbę ludności w Wiercanach. Znajduje się tam: 56 domów, 88 rodzin chrześcijańskich i 1 żydowska, 24 kmieci, 17 ćwiertników, 52 chałupników, suma chrześcijan wynosi 401 osób, Żydów - 7, ogółem - 408 mieszkańców.
Z dworu wiercańskiego pochodziły ofiary rabacji z roku 1846: Włodzimierz Bzowski (Bzowscy byli właścicielami Wiercan w latach 1845 - 1860) oraz zarządca dworu Aleksander Kościelewski. Z roku 1855 zachowało się odbicie pieczęci wsi (gminy jednostkowej) Wiercany. W latach 60-tych XIX w. dwór przeszedł na własność Józefy i Teofila Wiśniewskich. Zaś w latach 1886 - 1909 we dworze w Wiercanach mieszkały dwie rodziny żydowskie: Wachtlów i Hauserów. Następnie budynek należał do Jana Surowca, wówczas też mieściła się tam kolejno: poczta, sala szkolna i wyszynk trunków.
Dnia 1 października 1907 roku, decyzją C.K. Rady Szkolnej Okręgowej w Ropczycach, została otwarta szkoła jednoklasowa w Wiercanach. W roku szkolnym 1907/08 uczęszczało do szkoły 65 dzieci. Z Kroniki Szkolnej Publicznej Szkoły Powszechnej w Wiercanach, wiadomo że obowiązki nauczyciela pełnili kolejno: Tadeusz Beres, Jan Radłowski, Maria Walawska - do 1918 r. W latach 1918 - 1922 dzięki staraniom Rady Szkolnej Miejscowej i wójta gminy Wiercany - Franciszka Paśko wybudowano 2-klasowy budynek szkolny. W nowej szkole odbywały się również spotkania organizacji społecznych: Koła Młodzieży (od 1923 r.) oraz Stowarzyszenia Polskiej Młodzieży Żeńskiej (od 1927 r.), powstałe z inicjatywy małżeństwa nauczycieli Izydora i Zofii Szmerów.
Oprac. Katarzyna Ignas
http://gim.wiercany.webpark.pl/page10.html