Hornowo Podlasie

Hornowo

Nazwa Hornowo jest pochodzenia białoruskiego, pochodzi od słowa horny, czyli górny. Hornowo należy do jednej z najstarszych miejscowości na terenie gminy. Pierwsze dokumenty świadczące o istnieniu wsi pochodzą już z 1443 roku (Hornowo) . Jednak zapewne ludzie mieszkali tu już dużo wcześniej. Według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego z końca XIX wieku między Hornowem a Malewiczami znajduje się sześć kurhanów . Być może były to pozostałości dawnego osadnictwa.
Założycielami wsi byli rycerze zwani Hornami, pochodzili z okolic Brześcia Litewskiego, gdyż tam istniała wioska o tej samej nazwie. Pierwsze dane o tym rodzie pochodzą z 1477 roku kiedy to Miśko Hornowski świadczy (....) przy zamianie dóbr Ilinicza Hornowscy nie stanowili drobnej szlachty, lecz średniozamożny ród, który posiadał duże działy ziemi. Nawet teraz spoglądając na mapy widać jak duże obszaru należał do Hornowskich. Rozciągał się na wschód i południowy wschód od obecnej wsi Hornowo, leżącej nad rzeką, aż do obszaru obecnej wsi Hornowszczyzna. Należały do nich również wsie Wałki, Lubiejki i Choroszczewo, był to wielki majątek ziemski.
W 1528 roku właściciel wsi – Juri Hornowski wystawił na popis szlachty litewskiej 5 konnych jeźdźców (jego krewniacy z okolic Brześcia 12 jeźdźców) .
Hornowscy pieczętowali się herbem Korczak. Mieszkali tu jeszcze w połowie XVI wieku, kiedy to Jerzy, właściciel Hornowa i Chrzczonowa, zeznał 1534 r. zapis żonie Poliksenie. Dokumenty wspominają jeszcze następujących rycerzy z tej wsi Szymon i Maciej, synowie Mikołaja, właściciele Hornowa 1542 r. Maciej, dziedzic Hornowa 1556 r. .
W następnych latach na skutek sprzedaży lub też posagu Hornowo przechodzi na własność rodziny Suchodolskich. Spis podatkowy z 1580 roku zapisał: ślachetny Bartosz Suchodolski z części swojej Ornowa, Chorosczewa, z Wasków, Lubiejków, dał z włók osiadłych 13 i pół, po złotemu. Od jednego koła dorocznego, gr. 12 . Wynika z tego, że te duże dobra ziemskie nie były zagospodarowane, liczyły zaledwie 13 i pół włóki, lecz notowano tu młyn.
Hornowscy przestali tu dziedziczyć, lecz ród ten był znany później w całej Rzeczpospolitej. Pochodziło z niego wielu urzędników ziemskich, głównie w Wielkim Księstwie Litewskim. Byli dziedzicami Łochowa i Ceranowa .
Hornowo nie stanowiło jednego zwartego majątku ziemskiego, istniało ich przynajmniej kilka, jeden większy i kilka mniejszych.
W XVII wieku Hornowo (większa część) przeszła na własność rodziny Kąckich z Kątów w pobliżu Dziadkowic. W ich genealogii zapisano: Marcin, z miecznika, chorąży mielnicki 1647 r., umarł 1650 r. Synowie jego: Marceli i Samuel. Samuel został po ojcu chorążym mielnickim 1650 roku i umarł w tymże roku. Marceli był w tymże czasie właścicielem Hornowa i Malewic .
Marceli Kącki lub jego spadkobiercy sprzedali Hornowo rodzinie Brodeckich herbu Jastrzębiec. W ich genealogii czytamy: Jakób, syn niegdy Mikołaja, 1663 r. Wojciech, syn niegdy Jakóba, z żoną, Dorotą Jarzynianką, zeznali zapis 1677 r. Tenże Wojciech Kazimierz nabył wieś Kąty Malewice, Hornowo, Lubiejki i Horoszczewo, Walki od Kąckiego 1688 r .
Z drugiej połowy XVII wieku pochodzą też dane na temat Stanisława Suchodolskiego (zm. 1674), dziedzica części wsi oraz Floriana Kossowskiego, bogatszego gospodarza, który posiadał „gromadę chłopów” . Byli to właściciele mniejszych majątków hornowskich. Jak widać Suchodolscy dziedziczyli tu ponad 100 lat (notowani od 1580).
Brak danych jak długo majątek Hornowo i okoliczne wsie należały do Brodeckich. W końcu XVIII wieku właścicielami była już rodzina Dersevillów, zapewne pochodzili od zagranicznych oficerów. Przy ich nazwisku w Herbarzu Adama Bonieckiego zapisano: Józef, syn niegdy Adolfa Gustawa, sprzedał w 1788 r. Hornowo, w ziemi mielnickiej, Bobrownickiemu .
W pierwszej połowie XIX wieku Hornowo podzielone było między drobną szlachtę oraz większą własność ziemską. W 1838 roku oprócz działów drobnoszlacheckich notowano tu 6 majątków ziemskich o nazwie Hornowo. Największy z nich liczący 38 dusz należał do rodziny Obuchowiczów, pozostałymi właścicielami byli: Hilary Puniewski (18 dusz), spadkobiercy Pawła Glinki (17 dusz), spadkobiercy Andrzej Harmaty (15 dusz), spadkobiercy Antoniego Obuchowicza (8 dusz) oraz Leon Swierzbiński (3 dusze) .
Warto wspomnieć, że Hornowo było miejscem gdzie rozegrała się jedna z bitew powstania styczniowego. Tak opisuje to wydarzeniem S. Zieliński: „Druga część bielskiej organizacji [powstańczej] zbierała się w lasach dziatkowickich pod dowództwem Latkowskiego. Przeciw oddziałkowi temu generał-major Beklemiszew wystąpił z Kliszczel z 1 rotą kozaków i napotkał Latkowskiego pod Hornowem. Powstańcy ukryli się za wałami w wybornej pozycji w lesie, przez 2 godziny wytrzymywali ogień moskiewski, raz po raz tylko odpowiadając celnymi strzałami z ukrycia, aż po 2 godzinnym strzelaniu Bekleniszew uznał za stosowne zaprzestać ognia, mając 11 zabitych i prawie tyluż rannych, podczas gdy powstańcy w swej dogodnej pozycji nie ponieśli strat . Miało to miejsce w dniu 2 maja 1863 roku.
W końcu XIX wieku w Hornowie było już 7 większych majątków ziemskich obejmujących 838 dziesięcin. Największy majątek należał do Jana Zawadzkiego (od 1861), który był dawnym porucznikiem wojsk carskich. W 1886 roku ten majątek przejęły w spadku po nim Ewelina Zawadzka jego żona, oraz Maria Szumska córka. W tym samym roku liczył on jeszcze 260 dziesięcin, jednak Zawadzka i Szumska stopniowo go rozparcelowały między różnych użytkowników, głównie chłopów. Na początku XX wieku pozostałość tego majątku przejął Petersbursko-Tulski Bank Ziemski i w 1904 roku ostatnie 180 dziesięcin w drodze licytacji kupiło 10 miejscowych chłopów jako wspólną własność .
Inny z miejscowych majątków należał w końcu XIX wieku do Bronisława Dobrogowskiego (szlachcica), liczył 130 dziesięcin. W 1908 roku ten majątek został sprzedany przez żonę i dzieci Dobrogowskiego czterem chłopom z powiatu brzeskiego .
W 1878 roku majątek 113 dziesięcin w Hornowie kupił na licytacji Józef Gabrielewski (urzędnik państwowy). W 1888 roku owe 113 dziesięcin za pośrednictwem Banku Włościańskiego sprzedał spółce chłopskiej z Hornowa .
Po Dymitrze Harmacie (szlachcic) zmarłym w 1875 roku majątek (112 dziesięcin) przejęła jego siostra Maria Harmatowa. Od 1889 roku ten majątek był dzierżawiony przez Franciszkę Kryńską (szlachciankę), ona to przejęła ten majątek po śmierci Harmatowej i w 1904 roku wystawiła go na licytacji. Kupił go Bank Włościański i następnie sprzedał spółce chłopskiej .
Zatem na przełomie XIX i XX wieku dawne majątki hornowskie zostały wyprzedane spółkom chłopskim, które podzieliły grunty między swoich członków. W ten sposób obok dawnej wsi Hornowo powstały liczne kolonie. Wokół koloni wytyczono nowe drogi, które miały regularne kształty. W ten sposób powstała rozległa wieś w kształcie zbliżonym do współczesnego, z typowo kolonijną rozrzuconą zabudową. Wobec rozległości wsi istniała potrzeba nazwania jej poszczególnych części. Tuż po pierwszej wojnie światowej wyróżniano już Żuniewo (zapis ówczesny Zuniewo). Natomiast dopiero po II wojnie zaczęto wyróżniać urzędowo Zaporośle, chociaż osadnictwo istniało tu już wcześniej.
W 1921 roku w Hornowie notowano 81 domów i 489 mieszkańców, w tym 64 prawosławnych i 17 Żydów .
W okresie międzywojennym nie było tu już większych majątków ziemskich, jednak Księga Adresowa Polski wymienia Ignacego Szmurło, posiadającego 58 ha . Hornowo w tym czasie było dużą rozwiniętą gospodarczo miejscowością. W Hornowie notowano cegielnię należącą do A. Borysiewicza. Cieślą we wsi był Drabiuk, felczerem W. Bajena-Tatarczuk. Działał tu również felczer weterynarii S. Sowa. Działało spółdzielcze Kółko Rolnicze oraz Stowarzyszenie Spożywców Powiatu Bielskiego. Istniały dwa zakłady kowalskie: A. Kaczyńskiego i P. Kołeckiego. Usługi krawieckie wykonywali: Okłata i Poznański. Sklepy spożywcze prowadzili: A. Bystrański i I. Niewiarowski. Istniał zakład stolarski B. Tatarczuka i szewski B. Leonczuka .
http://www.google.pl/search?q=genealogi ... rt=90&sa=N