„Dwory – ofiary rozboju" (fragment)
„ Jeżeli nieliczne są na Rusi i Litwie pałace i zamki, zawierające prawdziwie muzealnej wartości kolekcje, zbiory portretów, galerie obrazów, starodawne archiwa rodowe i bogate księgozbiory, jeśli zaledwie jeden – drugi się da naliczyć dziesiątek takich skarbnic żyjących, jak Sławuta, Młynów, Nowo Malin lub Antonówka, to za to nie ma, nie było raczej, niestety, dworu polskiego, który by wśród wśród mnogich przedmiotów mniej lub więcej codziennego użytku, wśród niezliczonych potrzebnych i niepotrzebnych rupieci, nie krył w przepastnych komorach i zakamarkach swoich, pokojach, lamusach i strychach, a nawet w wozowniach i masztarniach, znacznej ilości prawdziwie wartościowych, muzealnego czasem znaczenia, zbytków sztuki i kultury naszej. Tu portret pierwszorzędnego pędzla, tam stare dokumenty rodzinne, biblioteka przez dziada czy pradziada zbierana lub mebel jeden – drugi machnowiecki, korecki czy gdański, ówdzie miniatury rodzinne, pas jaki polski, makata buczacka, tam znowu srebra, broń pamiątkowa, zegary … wszędzie w każdym dworze, w każdym dworku choćby najskromniejszym, choćby najświeższym nawet, pełno było cennych, prawdziwie cennych przedmiotów artystycznej i historycznej wartości. …
Dwory splądrowane, zrabowane, zniszczone, spalone, z ziemią zrównane – już na setki nawet z trudnością zliczyć się dadzą. Ułożenie żałobnej listy strat jest rzeczą przyszłości, dziś do tej smutnej listy zbieramy ścisłe i szczegółowe dane, przy pomocy szeregu instytucji zabytkowych.”
Wykaz zawiera nazwy majątków polskich, objętych falą zniszczenia od początku pogromów po dzień zamknięcia tomu II Muzeum Polskiego – 24 grudzień 1917 r. i wymienia dwory zarówno zniszczone doszczętnie, jak i też te, które tylko częściowo ucierpiały. Podanie danych szczegółowych było na razie niemożliwe, zarówno ze względu na brak dostatecznych danych, jak też na to, że tak szczegółowy wykaz pochłonąłby co najmniej dziesięć razy tyle miejsca, ile w "Muzeum Polskim" możemy udzielić. L. Grocholski
Andrejkowce (Podole) wł. p. W. Skibniewskigo. Dwór i wszystkie budynki spalone.
Andruha (Wołyń)
Anielówka (Wołyń) wł. p. Z. Wydźdżyny.
Antonów (gub. Kijowska, pow. Skwirski), wł. p. J. Podhorskiego. W nocy 13 listopada nieznani złoczyńcy dostali się do znajdującej się na obszarze dworskim kaplicy katolickiej z grobami rodziny Podhorskich ( linii Bereźniańskiej). Złoczyńcy, wyłamawszy mur, wtargnęli do miejsca wiecznego spoczynku, poodrywali ze wszystkich trumien wieka i porozrzucali je po posadzce. Porozbijane zostały nawet trumny cynkowe. Widocznie szukano klejnotów. W samej kaplicy przeszukane zostały szafy i skrytki. Ornaty wyjęto z komody i porzucono na podłodze. Jednakże nic nie skradziono. Złoczyńcy nie uszanowali nawet cyborium na ołtarzu.
Antonówka ( pow. Humański) wł. p. A. Dziewanowskiego
Antonówka (gub. Kijowska, pow. Zwinogrodzki), wł. p. Jenicza. Dwór, pełen dawnych pamiątek i zabytków, rozgromiony przez włościan. Meble i obrazy wrzucono do stawu. Uległa zniszczeniu biblioteka, księgi darto na strzępy.
Anulin ( w Mińszczyźnie), wł. p. Wł. Konarzewskiego. Majątek i dwór rozgromione przez żołnierzy.
Bagno (pow. Humański). U p. Z. Dziewanowskiego spisano cały inwentarz, meble, a nawet naczynia.
Bahłaje ( Podole) wł. p. A. Zbyszewskiego
Bałamutówka (pow. Płoskirów, Podole), wł. p. M. Ancyferowa. Dwór rozgrabiony i spalony.
Baranie ( Wołyń), wł. p. Krynickiego
Bebechy ( Podole), wł. pp. Pokrzywnickich
Berezówka (Podole), wł. pp. Baranowskich. Dwór zniszczony. Cenne meble. Zniszczona biblioteka, przeszło 5000 t.
Bereżanka (Podole) wł. p. Dymitrowicza
Bębnówka (Podole) wł. p. J. Jodko. Zginęły cenne zabytki, dzieła sztuki, srebra, brązy, starożytna broń.
Bobowina ( w Mińszczyźnie) wł. p. Truskolaskiej
Bobrzyn ( pow. Kamieniecki, Podole) wł. p. S. Gradowskiego
Borodianka (gub. Kijowska), wł. hr. Szembeka
Borszcze ( Podole)
Boryczew ( Mińszczyzna) , wł. p. Henryka Zgorzelskiego
Borysowski powiat, złupiono majątki: Zarzecze, Lisin, Worowiany, Bazonki, Kaźmirzewo, Skuplin, i in.
Borzdyn ( Mińszczyzna) wł. pp. Wiszniewskich
Braha ( nad Dniestrem)
Budanówka ( folwark w Pińszczyźnie ), wł. ks. Druckiego - Lubeckiego
Chabno ( Kijowszczyzna) wł. p. St. Horwatta. Pałac ograbiony doszczętnie. Zniszczona bogata biblioteka, wartościowe meble, dywany, lustra itp. rozgrabione i poniszczone.
Charkowce ( Wołyń), wł. pp. Skibniewskich, dwór zrabowany, zniszczona biblioteka.
Charkówka (pow. Humański), wł. p. Kotowicza
Chinocze ( pow. Łucki na Wołyniu), wł. pp. Podhorskich
Chmarzyszki ( Mińszczyzna) wł. p. Chełchowskiej
Chmielówka ( Podole) folwark J. Modzelewskiego rozgrabiony, 4 budynki spalone
Chodaki (Podole) p. F. Starorypińskiego – ograbiony folwark
Chodaki (Podole) p. K. Sagotowskiego
Chodorowce (Podole), wł. p. Batorskiego
Cyganówka Balińska (Podole), wł. p. Jaworskiego
Czabanówka (Podole), wł. p. J. Tokarzewskiego – Karaszewicza. Częściowo okradziono dwór.
Czahary ( pow. Humański), wł. p. Lipińskiego
Czarna (Podole), wł. pp. Fr. Jaroszyńskich, porcelana, meble staroświeckie
Czarny Ostrów (Podole), folwark, wł. hr. Przeździeckiego
Czarny Pribug ( Pińszczyzna), wł. pp. Michniewiczów, dwór zrujnowany
Czebany (pow. Płoskirowski)
Czercze (Podole), wł. p. Sadowskiego
Czerniew ( Mińszczyzna) wł. sukcesorów ks. Giedroyciowej. Majątek i dwór rozgromiony przez wojsko.
Czetyrboki ( Wołyń), wł. Józefa hr. Potockiego, folwark rozgromiony przez włościan.
Dejnarowicze (Mińszczyzna) wł. jen. Krejczmana
Derewiany (Podole) wł. p. Rejtarowskiego. Dwór rozgromiony.
Dobra (pow. Humański) wł. p. Bielakowskiego
Dobrosławka ( Pińszczyzna) wł. p. Podgórskiego
Dowcewicze (pow. Wilejski) wł. p. Pauliny Borsukowej. Majątek zniszczony doszczętnie. Żołdactwo splądrowało dwór, rąbiąc i paląc meble ( mahoniowe), fortepiany i lustra ( 5 pułk syberyjski 1 korpusu)
Dubrowy ( w Mińskim), wł. p. L. Wańkowicza. Dwór rozgrabiony, w kaplicy dokonano świętokradztwa i rabunku. Pogromu dokonali żołnierze.
Dymitrówka ( Wołyń) wł. pp. Milowiczów
Frampol ( Podole) wł. p. A. Giżyckiego
Gojżew ( Mińszczyzna) wł. p P. Wańkowicza
Gorczyczna (pow. Kamieniecki) wł. pp. Zaleskich
Groszówka ( Podole) wł. p. St. Gilewicza
Heleniszczów ( Podole) wł. p. Mańkowskiej, Uległy zniszczeniu dom, folwark
Hermaniszki ( Mińszczyzna ) wł. pp. Kruszwickich. Dwór obrabowany
Hlewin ( Mińszczyzna ) wł. p. Fl. Świdowej. Dwór spalony
Horoszkówka ( Podloe) dzierż. p. B. Dobkiewicz
Horodiec ( Wołyń)
Horodynka ( Podole) wł. p. K. Starorypińskiej
Horodyszcze ( Pińszczyzna ) pogrom kościoła
Hruszka ( Kijowszczyzna ) wł. p. Molskiego
Humińce ( Podole) dzierż p. A. Bednarowski
Hutka ( Pińszczyzna ) p. A. Skirmutta
Ignatowce ( Podole) p. S. Skibniewskiego, ograbiono dom zabrano wszystkie rzeczy
Ilkowce ( Wołyń) wł. pp. Pruszyńskiech
Iwankowce ( Wołyń ) wł. p. K. Jakubowskiego
Jabłonówka ( Podole ) wł. p. W. Koźmińskiego, Dwór zniszczony, spalona biblioteka, z górą 1500 tomów, między którymi były rzadkie dzieła.
Jakubowicze ( Mińszczyzna )
Jaśkowce ( Podole ) wł. p. W. Bernatowicza, Zrujnowany dom i część rzeczy, ograbiona również piwnica
Jełowice ( Wołyń ) wł. pp. Rusieckich
Jurkowce ( Podole ) wł. pp. Rożałowskich
Jurkówka ( Podole ) wł. p. J. Mańkowskiego, zrabowany doszczętnie dwór, zniszczona cenna biblioteka, obrazy sztychy
Kałużyce ( Mińszczyzna ) p. Witolda Wańkowicza, Zabrano cały sprzęt i inwentarz, domu jednak nie zdołano zająć, gdyż przybyła pomoc zbrojna w postaci samoobrony polskiej z Berezyny i 3 dragonów z sąsiedniego majątku Rawenicze p. J. Słotwińskiej
Karabczyjówka ( Podole ) wł. p. J. Jakubowskiej
Karpówka ( Podole ) Dwór zniszczony, chłopi dzielili między sobą cenne obrazy i sztychy, przy czym zabierano tylko ramy i szkło, obraz zaś lub sztych wyrzucano
Karyszków ( Podole ) wł. p. Kłopotowskiego, Meble zniesiono do jednego pokoju i podpalono, dwór spłonął.
Kasperowszczyzna ( Mińszczyzna ) Majątek i dwór rozgromione przez wojsko.
Kazimierzówka ( Mińszczyzna ) wł. p. Samajły, zginęła cenna biblioteka
Kidanówka ( Kijowszczyzna ) wł. p. Hułanickiego
Kierniczany ( Podole ) wł. p. Domańskiego
Kitajgród ( Podole ) wł. pp. Orzechowskich, częściowo zniszczony
Klimówka pow. Zasławski ( Wołyń ) od dn. 24 października żołnierze pułku kawaleryjskiego, stojącego w Wańkowcach, przez 3 dni gromili rezydencję ks. Romana Sanguszki Klimówkę. Zabrano około 300 wozów rzeczy. Podpalenie tylko dzięki przypadkowi nie powiodło się. Komisarz Ławryniuk, pomimo ciągłych próśb, nie daje żadnej pomocy, pomimo że Zasłw oddalony zaledwie o 2 wiorsty
Kłębówka ( Podole ) wł. p. Mańkowskiego
Koczubijów ( Podole ) wł. p. K. Korewickiej, częściowo zniszczony
Kogutówka ( Podole ) wł. p. A. Porczyńskiego
Koninów ( Podole )
Koskowce ( Wołyń ) wł. pp. Steckich
Kosków ( Wołyń ) wł. p. J. Mazarskiego
Koszlaki ( gub. Kijowska ) wł. p. K. Łukaszewicza, Dwór rozgromiony, meble i wszelkie ruchomości rozbite i rozgrabione
Kotłubajówka ( Podole ) wł. p. M. Gryziewicza, dwór uległ napadowi i rabunkowi bandytów
Krasnostawce ( Podole ) wł. p. E. Harsdorfa – mniej zniszczone
Kruszyna ( pow. Ihumeński ) wł. p. K. Zielińskiego
Kruteńkie ( pow. Humański) wł. p. Andrejewsjiego
Krzywice ( pow. Humański ) wł. p. W. Podhorskiego
Krzywiec ( pow. Humański ) wł. p. Żyrkiewicza
Kujawy ( Podole ) wł. pp. Tołkaczów
Kurniki ( pow. Humański ) wł. p. Rokickiego
Kwiecina ( Mińszczyzna ) wł. p. Zahorskiego