Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Żytomierz - cmentarz rzymsko katolicki
15.10.2008 10:32
[blok]Żytomierz - cmentarz rzymsko katolicki, zwany „Cmentarzem Polskim”, powstał prawdopodobnie w 1799 roku. Przeniesiono na niego szczątki z wcześniej istniejącego cmentarza. Dzisiaj zajmuje on powierzchnię ponad 9 ha i należy do jednych z największych cmentarzy poza granicami kraju. Otoczony jest z trzech stron murem ceglanym, natomiast od strony południowej, gdzie początkowo był płot z chrustu, brak jakiegokolwiek ogrodzenia. Zachował się jego plan z 1888 roku, przy którym jest wykaz 246 najciekawszych nagrobków z nazwiskami polskimi. Sąsiaduje on z bardzo dziś zdewastowanym cmentarzem ewangelickim.
W czasach, kiedy w Żytomierzu zamieszkiwali w latach 1852-1860 m.in.: Antoni Pietkiewicz (Adam Pług), Apollo Korzeniowski, Aleksander Groza, Karol Kacykowski, Józef Ignacy Kraszewski, ten ostatni tak opisywał cmentarz w „Wieczorach wołyńskich”:
„Nad brzegami Kamionki obrano miejsce na cmentarz katolicki, rozrzucony w lasku na górach i formujący smutny, ale nieporównanego wdzięku obraz. W pośrodku stoi Kościółek na najwyższym góry grzbiecie, którego dach i ściany podnoszą się ponad gęste drzew masy. Grobowce wykwintne i skromne rozsypane są po obszernej przestrzeni tego pola umarłych, wśród którego gdzieniegdzie wykwita zdziczały kwiatek, ręką smutku jeszcze żywego osadzony. Zwyczajem to jest w poniedziałek po niedzieli przewodniej odwiedzać cmentarz i groby, ale to pożyczyliśmy z obrządków Rusi wschodniej. Cmentarz dosyć jest odległy od miasteczka, a dawnego, bliższego, także na wyniosłości nad Kamionką znajdującego się, ślady pozostały tylko.”
W obrębie cmentarza jest kaplica w stylu klasycyzującym pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Męczennika, zbudowana z datków parafian w latach 1841-1846 z inicjatywy Ks. Kanonika Ludwika Gniewskiego. Niedaleko niej usytuowana jest dzwonnica typu arkadowego, przewidywana dla trzech dzwonów i sygnaturki. Są na nim również 2 katakumby; jedne, zbudowane w 1907 roku, o długości 47 metrów, oddzielają jednocześnie cmentarz katolicki od ewangelickiego, a 32 pochówki w nich pochodzą z lat 1907-1909 i są umieszczone na dwóch kondygnacjach. Drugie, w pobliżu kaplicy, rozmieszczone są na stoku i mieszczą 124 wnęki trumienne w dwóch szeregach, przy czym dolny ma długość 76 metrów i mieści 90 wnęk. Częściowo zachowane tablice z inskrypcjami wskazują, że pochówki w niej pochodzą z lat 1888-1893.
Najstarszy na cmentarzu, częściowo zachowany, cokół słupowy nagrobka pochodzi z 1816 roku, a łacińska inskrypcja na nim wymienia nazwisko Józefiny Skalcowskiej, zmarłej 28 VII 1816 roku. Upamiętnienie zostało wystawione przez syna Apolla. Następny chronologicznie jest nagrobek z 1819 roku Jana Zubaskiego w formie krzyża na pniu drzewa, a także głaz granitowy na grobie Izabelli Emme z 1830 roku. Więcej nagrobków zachowało się z II połowy XIX wieku. Do zniszczenia nagrobków przyczyniło się w znacznym stopniu sprzedawanie ich elementów w latach 70. i 80 XX wieku, zwłaszcza figuralnych.
Grobów polskich zinwentaryzowano na cmentarzu 2222, kamiennych i metalowych. Wśród starych grobów kamiennych około 68 % to nagrobki typu „krzyż na pniu drzewa” oraz „krzyż na skałkach”. Powstawały one w miejscowych warsztatach kamieniarskich m.in. J. Majchela, H. Oleszkiewicza, rodziny Dlouhyh.
W latach 1976-1992 cmentarz był zamknięty, jednakże ludność dokonywała potajemnie pochówków, stąd wiele grobów z tego okresu jest bezimiennych; na wielu z nich w latach późniejszych zaczęły pojawiać się napisy.
Najpiękniejszy nagrobek metalowy jest na grobie Elżbiety Urbanowskiej, zmarłej w 1854 roku żony znanego kolekcjonera dzieł sztuki i bibliofila., z którą spowinowacony był J. I. Kraszewski.
Na cmentarzu tym znajduje się m.in. grób kompozytora Juliusza Zarębskiego, rodziców I. J. Paderewskiego i jego siostry Marii, rodziców Jarosława Dąbrowskiego.
Materiały inwentaryzacyjne grobów wraz z fotografiami przechowywane są w archiwum Ośrodka Ochrony Zabytkowego Krajobrazu w Warszawie, ul. Szwoleżerów 9. Inwentaryzację przeprowadził wraz ze swoimi studentami dr Tadeusz Maria Rudkowski z Katedry Architektury i Ochrony Budowli Zabytkowych Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach. Zostały one opublikowane w serii „Cmentarze na dawnych Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej”, t. II, Warszawa 1999 pod tytułem „Cmentarz polski w Żytomierzu”, firmowanej przez Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą Ministerstwa Kultury oraz Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu.
[]
W czasach, kiedy w Żytomierzu zamieszkiwali w latach 1852-1860 m.in.: Antoni Pietkiewicz (Adam Pług), Apollo Korzeniowski, Aleksander Groza, Karol Kacykowski, Józef Ignacy Kraszewski, ten ostatni tak opisywał cmentarz w „Wieczorach wołyńskich”:
„Nad brzegami Kamionki obrano miejsce na cmentarz katolicki, rozrzucony w lasku na górach i formujący smutny, ale nieporównanego wdzięku obraz. W pośrodku stoi Kościółek na najwyższym góry grzbiecie, którego dach i ściany podnoszą się ponad gęste drzew masy. Grobowce wykwintne i skromne rozsypane są po obszernej przestrzeni tego pola umarłych, wśród którego gdzieniegdzie wykwita zdziczały kwiatek, ręką smutku jeszcze żywego osadzony. Zwyczajem to jest w poniedziałek po niedzieli przewodniej odwiedzać cmentarz i groby, ale to pożyczyliśmy z obrządków Rusi wschodniej. Cmentarz dosyć jest odległy od miasteczka, a dawnego, bliższego, także na wyniosłości nad Kamionką znajdującego się, ślady pozostały tylko.”
W obrębie cmentarza jest kaplica w stylu klasycyzującym pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Męczennika, zbudowana z datków parafian w latach 1841-1846 z inicjatywy Ks. Kanonika Ludwika Gniewskiego. Niedaleko niej usytuowana jest dzwonnica typu arkadowego, przewidywana dla trzech dzwonów i sygnaturki. Są na nim również 2 katakumby; jedne, zbudowane w 1907 roku, o długości 47 metrów, oddzielają jednocześnie cmentarz katolicki od ewangelickiego, a 32 pochówki w nich pochodzą z lat 1907-1909 i są umieszczone na dwóch kondygnacjach. Drugie, w pobliżu kaplicy, rozmieszczone są na stoku i mieszczą 124 wnęki trumienne w dwóch szeregach, przy czym dolny ma długość 76 metrów i mieści 90 wnęk. Częściowo zachowane tablice z inskrypcjami wskazują, że pochówki w niej pochodzą z lat 1888-1893.
Najstarszy na cmentarzu, częściowo zachowany, cokół słupowy nagrobka pochodzi z 1816 roku, a łacińska inskrypcja na nim wymienia nazwisko Józefiny Skalcowskiej, zmarłej 28 VII 1816 roku. Upamiętnienie zostało wystawione przez syna Apolla. Następny chronologicznie jest nagrobek z 1819 roku Jana Zubaskiego w formie krzyża na pniu drzewa, a także głaz granitowy na grobie Izabelli Emme z 1830 roku. Więcej nagrobków zachowało się z II połowy XIX wieku. Do zniszczenia nagrobków przyczyniło się w znacznym stopniu sprzedawanie ich elementów w latach 70. i 80 XX wieku, zwłaszcza figuralnych.
Grobów polskich zinwentaryzowano na cmentarzu 2222, kamiennych i metalowych. Wśród starych grobów kamiennych około 68 % to nagrobki typu „krzyż na pniu drzewa” oraz „krzyż na skałkach”. Powstawały one w miejscowych warsztatach kamieniarskich m.in. J. Majchela, H. Oleszkiewicza, rodziny Dlouhyh.
W latach 1976-1992 cmentarz był zamknięty, jednakże ludność dokonywała potajemnie pochówków, stąd wiele grobów z tego okresu jest bezimiennych; na wielu z nich w latach późniejszych zaczęły pojawiać się napisy.
Najpiękniejszy nagrobek metalowy jest na grobie Elżbiety Urbanowskiej, zmarłej w 1854 roku żony znanego kolekcjonera dzieł sztuki i bibliofila., z którą spowinowacony był J. I. Kraszewski.
Na cmentarzu tym znajduje się m.in. grób kompozytora Juliusza Zarębskiego, rodziców I. J. Paderewskiego i jego siostry Marii, rodziców Jarosława Dąbrowskiego.
Materiały inwentaryzacyjne grobów wraz z fotografiami przechowywane są w archiwum Ośrodka Ochrony Zabytkowego Krajobrazu w Warszawie, ul. Szwoleżerów 9. Inwentaryzację przeprowadził wraz ze swoimi studentami dr Tadeusz Maria Rudkowski z Katedry Architektury i Ochrony Budowli Zabytkowych Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach. Zostały one opublikowane w serii „Cmentarze na dawnych Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej”, t. II, Warszawa 1999 pod tytułem „Cmentarz polski w Żytomierzu”, firmowanej przez Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą Ministerstwa Kultury oraz Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu.
[]