Rączkowski Józef

Józef Rączkowski - urodził się 19 lutego 1885 roku we wsi Siary, jako najstarszy syn Wincentego i Wiktorii Rączkowskich.
Po pierwszych latach nauki w siarskiej szkole ludowej uczył się dalej w Gorlicach za namowa ks. Jana Kielara, gdyż tam zyskał lepsze przygotowanie do egzaminów gimnazjalnych w Krakowie. Z domu w Siarach do szkoły w Gorlicach było ponad 8 kilometrów i zimą droga ta była zbyt uciążliwa do przemierzania. Zamieszkał wtedy Józef Raczkowski na stancji w Gorlicach i korepetycjami dorabiał na swoje utrzymanie. Po ukończeniu tej szkoły, z samymi wynikami bardzo dobrymi, zdał egzamin do Gimnazjum Św. Anny w Krakowie.
W chudych czasach gimnazjalnych znowu udzielał korepetycji, które stały się na długo jego źródłem utrzymania. Po zdaniu egzaminu maturalnego studiował literaturę polska, niemiecką i filozofię na Uniwersytetach Jagiellońskim w Krakowie i w Monachium.
W Monachium poznał Stanisława Przybyszewskiego, który wprowadził go w ciekawy monachijski świat literacki i artystyczny.
Już w wieku 18 lat, w latach studiów, związał się Józef Raczkowski z dziennikarstwem. Pracował w „Ilustracji Polskiej”, „Nowinach”, „Nowej Reformie”. Wykazywał duże zainteresowanie literaturą i teatrem. Były to lata ożywionego życia kulturalnego, literackiego i artystycznego w Krakowie, skupiającym najwybitniejszych przedstawicieli Młodej Polski. Wszystkich ich znał osobiście, z wieloma nawiązał przyjaźń na długie lata. Swój pierwszy tomik poezji „ W blaskach młodości. Poezje” ogłosił w wieku 18 lat. Wyboru wierszy do tego tomiku dokonał Stanisław Wyspiański, który narysował do niego winietę. Ta pierwsza próba literacka nie cieszyła się wielkim zainteresowaniem, bardzo podobała się winieta Wyspiańskiego.
Znacznie większy rozgłos przeniosła Rączkowskiemu sztuka sceniczna „Wóz Drzymały” ,wydana w Krakowie w 1908 roku. Bodźcem do jej napisania stały się wieści o prześladowaniu polskości w zaborze pruskim, które nabrały rozgłosu
w świecie. „Wóz Drzymały” zrobił wielką karierę na scenkach amatorskich w Polsce. Grany był w czasie uroczystości związanych z odsłonięciem pomnika grunwaldzkiego w Krakowie w 1910 roku, ufundowanym przez Ignacego Paderewskiego. W tych latach napisał jeszcze kilka drobniejszych utworów, które nie znalazły większego rozgłosu. W 1911 roku założył w Krakowie teatrzyk kukiełkowy, do którego sam pisał teksty, a lalki wykonał Andrzej Pronaszko.
Rok 1914 okazał się przełomowy w życiu Józefa Rączkowskiego. Rozpoczął pracę w redakcji tygodnika „Piast”, organu prasowego Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast. Na stanowisku redaktora „Piasta” pozostawał przez 10 lat i stał się w tym czasie jednym z czołowych działaczy Stronnictwa. Położył dla Stronnictwa duże zasługi jago redaktor, a pod jego kierownictwem tygodnik stał się szybko bardzo poczytnym pismem. W 1917 roku nakład osiągnął 81 tys. egzemplarzy. W redakcji pracowała wtedy już jego żona Joanna z Kulczyńskich, córka Władysława Kulczyńskiego wybitnego zoologa, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, z która miał dwoje dzieci - córkę Annę i syna Stanisława. Wysoko ocenił ten okres pracy Józefa Rączkowskiego dla Stronnictwa Wincenty Witos. „Piast” był redagowany przez Rączkowskiego w duchu niepodległościowym i proalianckim. Znał bolączki wsi, rozumiał potrzebę awansu gospodarczego, kulturalnego i politycznego chłopów. Pod Jego redakcją „Piast” stał się poczytnym czasopismem ludowym w Galicji i odegrał ważną rolę w budowaniu patriotyzmu i aktywności politycznej chłopów, w duchu dążeń programowych PSL – Piast.
W Polsce niepodległej dalej sprawował funkcje redaktora „Piasta”. Był jednym z najbliższych współpracowników Witosa. Został posłem do Sejmu Ustawodawczego i wszedł do prezydium Klubu Parlamentarnego PSL Piast. W dniu 15 lutego 1919 roku został wybrany na jednego z sekretarzy Zarządu Głównego Stronnictwa. W roku 1920 przebywał w Prusach wschodnich w okresie przedplebiscytowym. Jako delegat premiera Witosa znalazł się zimą 1921 roku w Bytomiu w celu zbadania sytuacji. Rączkowski bardzo wysoko ocenił działalność Wojciecha Korfantego. W 1921 roku wyjechał do Rzymu z misja zbadania stosunku Watykanu do spraw polskich, a do plebiscytu na górnym Śląsku w szczególności. Był członkiem Rady Naczelnej PSL Piast w latach 1923 -1924. Po upadku rządu Witosa nastąpiło szereg rozłamów w stronnictwie i zmniejszył się jego wpływ na kształtowanie sytuacji w kraju. W 1924 roku Józef Rączkowski wycofał się z czynnego życia politycznego.
Od 1924 roku zamieszkał we wsi Piątkowo pod Poznaniem. Tutaj powrócił do swych dawnych zainteresowań literackich. Napisał komedie „Polityka i miłość”. Została ona wystawiona w 1925 roku na scenie Teatru Narodowego w Warszawie, a w 1926 roku w Teatrze im .J. Słowackiego w Krakowie. Sztuka ta zyskała dużą popularność i przychylną opinię Boya. Dużą życzliwość okazał też autorowi Władysław Reymont. W Piątkowie napisał też Rączkowski drugi utwór sceniczny „Nad polskim morzem”. Rozpoczął również pisać dramat o Bolesławie Chrobrym, którego gotowe partie zaginęły w latach okupacji. Do czasu wybuchu drugiej wojny światowej zajmował się także oprócz pracy pisarskiej szeroką i aktywną działalnością w organizacjach spółdzielczych i rolniczych. Znajdował również czas na udzielanie młodzieży pomocy w nauce. Działał na terenie swojej wsi, pracując przez wiele lat w Wielkopolskim Towarzystwie Kółek Rolniczych. W 1933 roku rozpoczął ponownie pracę, jako dziennikarz redagując „Rolnika Wielkopolskiego”.
Po wybuch wojny Józef Raczkowski, uciekając przed Niemcami, przybył do Warszawy. Tutaj przeżył cały okres oblężenia, nawiązał kontakt z prezydentem Stefanem Starzyńskim, pracował jako dziennikarz. Jesienią 1939 roku wrócił do Piątkowa, lecz wkrótce opuścił go uciekając przed gestapo i osiadł w Krakowie u brata Ludwika. Razem z bratem zorganizowali pomoc materialną dla dziennikarzy, którzy uciekli lub zostali wysiedleni z Ziem Zachodnich.
W Krakowie rozpoczął prace nad popularną encyklopedią dla wsi. Później, od 1942 roku kontynuował ją w Dobczycach, dokąd przeniósł się do swej córki Anny Kańskiej. Pracy tej nie ukończył. W czasie okupacji wyraźnie podupadł na zdrowiu. Po wojnie nie powrócił do czynnego życia politycznego, ale wstąpił do Stronnictwa Ludowego.
Został prezesem Spółdzielni –Mleczarnia Poznańska. Zimą 1950/1951 stan jego zdrowia uległ dalszemu pogorszeniu, w tym czasie przeszedł kilka zapaleń płuc. Czwarte z rzędu zapalenie okazało się śmiertelne. Zmarł 6 maja 1951 roku w Poznaniu w wieku 66 lat, gdzie został pochowany.

za: Polski Słownik Biograficzny, Józef Rączkowski "Wśród Polityków i Artystów" (ze wspomnień redaktora) 1969 LSW