Kroże

Kroże (lit. Kražiai, żmudz. Kražē) – miasteczko na Żmudzi położona w okręgu szawelskim pomiędzy Worniami i Rosieniami . Pierwszy raz wymienione jako Crase w dokumencie króla Mendoga z 1257. Gdy Witold oddał zakonowi krzyżackiemu w zarząd część Żmudzi tutaj rezydował jej zarządca. Kroże były stolicą jednego z traktów Księstwa Żmudzkiego . Parafia w Krożach należy do najstarszych na Żmudzi, założona w 1413 (lub wg innych źródeł w 1416). Pierwszy, drewniany kościół spłonął po 60 latach od budowy. Pobenedyktyński barokowy kościół upamiętnił się jako miejsce wydarzeń w 1893 znanych jako tzw. "rzeź kroska", kiedy to carscy kozacy dokonali rzezi wiernych, broniących kościoła przed przebudową na cerkiew. Zginęło 9 osób, 50 było rannych, 71 aresztowano z czego 35 skazano na więzienie, w tym 4 otrzymało zesłanie na 10 lat katorgi. Wydarzenia odbiły się szerokim echem w Europie
i spowodowały złagodzenie polityki carskiej wobec Kościoła katolickiego. Świątynię zwrócono wiernym dopiero w 1908. Działało tutaj jedno z najwybitniejszych kolegiów jezuickich , ufundowane w 1614 przez hetmana Chodkiewicza ; m.in. wykładał tu Maciej Kazimierz Sarbiewski (1617–1620), wybitny poeta. Po kasacie zakonu jezuitów (1773) szkołę prowadzili karmelici , w 1817 szkołę zamieniono na gimnazjum , którym opiekował się Uniwersytet Wileński. W 1823 r. w gimnazjum powstało tajne antyrosyjskie stowarzyszenie polskich uczniów Czarnych Braci , wykryte przez władze carskie i poddane represjom. W 1842 gimnazjum przeniesiono do Kowna .

Na podst.www.pik.jor.pl