Dębe, pow. kaliski

[blok]Dębe, wś, pow. kaliski, gm. Opatówek, par. Dębe. o 8 w. od Kalisza, o 42 od rz. Warty. Obszar dominialny mg. 998, włość. mg. 35, ludności 240, Ziemia, lubo natury lżejszej, ale bardzo urodzajna, obfituje w łąki użyźniane zalewem rzeczki Swędrni Budynki wszystkie murowane, pod dachówką w części. Inwentarz tak roboczy jako i przychodowy bardzo ulepszony; postępowo zagospodarowana ziemia wydaje plon obfity. Wieś ta należała dawniej do parafii Kamień i dwie te wsie łącznie stano wiły parafią. Od dawnego czasu była w Dębem kapl. publiczna drewniana, lecz gdy kościół w Kamieniu przez heretyków wydartym kato likom został, arcybiskup gnieźnieński Stanisław Karnkowski d. 4 lutego 1600 r. parafią do D. przenieść rozkazał. Dzisiejszy kościół drewniany 1607 r. wybudowany został kosztem Stanisława Mikołajewskiego, dziedzica Dębego, pod tyt. Zwiastowania N. M. P, Najprzód w kościele tym były dwa ołtarze N. M. Pannie poświęcone i trzeci św. Krzywa; około 1770 r. nowych 4 przybyło z drzewa, za staraniem miejscowego proboszcza Józefa Jonaszek Silezity (Silesita) i kosztem parafian. Wielki ołtarz przedstawiający Matkę Boską w złotej szacie, za cudowny został uznany najpierw przez Stanisława Karnkowskiego arcy biskupa. a następnie przez Gabryela Podowskiego 1771 r. Dzwonnicę drewnianą na cmentarzu i organy nowe sprawił 1730 roku pleban miejscowy Marcin Ozarniewicz. Probostwo rozciągało się pierwotnie tylko ha jedne wieś Dęba, lecz gdy kościół w Kamieniu przez po żar został zniszczony, wś Kamień do parafii Dębe przyłączoną została; potem i inne przyłączono wioski. R. 1872 kościół w D. uległ reperacyi gruntownej. Do tej wsi należy folw. Korek 138 mórg rozl. i kolonia Dębe, 505 m. Ludności 257, z tego katol. 135, ewang. 122. Koloniści posiadają łąki obfite, a w nich znaj duje się torf, który wydobywają sposobem "sztychowanym" (tak tu zowią) na sprzedaż. Do D. należy też folwark Biernatki. D. było własnością familii Radolińskich, zamożnej a licznej niegdyś, dziś prawie zupełnie w całej okolicy wygasły, E. i 871 nabyte przez A. Beppchana za 76,000 rs. 11. 1827 D. miało 18 dm., 186 mk Par, D. dek. kaliskiego liczy dusz 2352.

[SGKP]