Rodziewicz Maria

Maria Rodziewicz h. Łuk (Napięty) [herb]luk

Maria Rodziewiczówna - (ur. 2 lutego 1863 r. - lub 30 stycznia 1864 - zm. 6 listopada 1944 r.) – polska pisarka i nowelistka.
Pochodziła z rodziny ziemiańskiej. Jej rodzice brali udział w powstaniu styczniowym, za co spotkały ich represje ze strony władz zaborczych. Osiadła w 1881 roku w Hruszowej na Polesiu, w majątku rodzinnym, tam pracowała twórczo, zajmowała się gospodarstwem, a od 1905 roku działała aktywnie w społecznych organizacjach ziemiańskich.
Znana z powieści: Dewajtis, Lato leśnych ludzi, Między ustami a brzegiem pucharu, Straszny dziadunio, Wrzos.
W swoich tekstach wierna była pozytywistycznym hasłom, poruszała w nich zagadnienia powstania styczniowego, kultu pracy, problemów kobiet.



Dąb Dewajtis

W 1888 roku 24-letnia Maria Rodziewiczówna powieścią „Dewajtis” wygrała konkurs „Kuriera Warszawskiego”. Tytułowy potężny dąb znajdował się w miejscu akcji – na Żmudzi. Na odległym od niej Polesiu, w Hruszowej, rośnie liczący prawdopodobnie 500 lat dąb Dewajtis. Obok niego umieszczono tablicę z napisem: „Pamięci wielkiej polskiej pisarki Marii Rodziewiczówny (1864 – 1944), wdzięczni za jej twórczość, niniejszą, ustawioną pod dębem Dewajtis, tablicę fundują Rodacy”, także z tekstem białoruskim.
Maria Rodziewiczówna w czasie całej swojej gospodarskiej działalności była bardzo aktywna społecznie. Założyła bibliotekę, ochronkę, punkt sanitarny dla okolicznej ludności. Utrzymywała szkołę i opłacała nauczycielkę. Jej staraniem w Horodcu osiadły siostry urszulanki, które założyły tu dom zakonny. Z pomocą finansową Rodziewiczówny prowadziły akcję edukacyjną i charytatywną na powiaty kobryński, drohiczyński i piński. Z jej inicjatywy, dla upamiętnienia 70-tej rocznicy Powstania Styczniowego, na centralnym placu w Horodcu stanął krzyż, usunięty w 1939. Czynnie uczestniczyła w przywracaniu katolikom kościoła w Horodcu, następnie ufundowała jego remont. Również finansowała budowę kościoła w Antopolu, dla którego jej staraniem zakon jezuitów przekazał relikwie św. Andrzeja Boboli, zamordowanego w pobliskim Janowie w XVII wieku.
Czas do I wojny światowej pisarka spędzała zasadniczo w Hruszowej w towarzystwie dwóch dalekich kuzynek, a zarazem przyjaciółek i opiekunek: Jadwigi Skirmunttówny bądź Heleny Weychertówny. Jedynie zimą wyjeżdżała na 2-3 miesiące do Warszawy. Odbyła też kilka podróży zagranicznych: do Rzymu (za 500 rubli uzyskanych jako nagrodę za Dewajtisa), 2-3 razy do południowej Francji (Riwiera), przynajmniej raz do Monachium, do Szwecji i Norwegii.
Od 1905 rozpoczęła aktywną działalność społeczną (napięcia społeczne, obraz robotniczej nędzy wywarł na niej ogromne wrażenie) . W 1906 założyła tajne stowarzyszenie kobiece Unia. Przyczyniła się też do założenia w Warszawie sklepu spożywczego i sklepu zajmującego się sprzedażą wyrobów ludowych, a także świetlicy na terenie powiatu kobryńskiego.
Wybuch I wojny zastał Rodziewiczównę w Warszawie. Wzięła udział w organizacji szpitala wojskowego, pomagała także w organizowaniu tanich kuchni dla inteligencji i bratniej pomocy akademickiej. W 1915 wróciła na pewien czas do Hruszowej, podejmując tam opiekę nad uciekinierami, których usiłowała zatrzymać. W latach 1919–1920 inicjowała szereg poczynań społecznych w okolicy Hruszowej: założenie kółka rolniczego, budowę łaźni parowej, odbudowę chederu w Antopolu. W okresie wojny polsko-bolszewickiej znalazła się w Warszawie, gdzie pełniła obowiązki sekretarki w Komitecie Głównym PCK oraz została mianowana komendantką Kobiecego Komitetu Ochotniczej Odsieczy Lwowa na miasto Warszawę. Po zakończeniu działań wojennych wróciła do Hruszowej.



Kobryń. Gimnazjum Państwowe im. Marii Rodziewiczówny

W okresie międzywojennym próbowała nadal prowadzić działalność oświatową i społeczną (m.in. zorganizowała Dom Polski w Antopolu, sfinansowała również budowę piętra w kobryńskim Gimnazjum Państwowym własnego imienia). Polityka rządowa na Kresach budziła jednak jej dezaprobatę. Utrzymanie polskości na tych ziemiach wiązała ona z wielką własnością ziemską i kościołem. Władze zażądały od niej tymczasem oddania części majątku, 150 ha, na potrzeby osadnictwa, do tego dochodziły jeszcze osobiste zatargi ze starostą z Kobrynia. Stała się protektorką i współzałożycielką Związku Szlachty Zagrodowej.
W 1935 została odznaczona Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury.
W roku 1937 Rodziewiczówna obchodziła 50-lecie pracy pisarskiej. Mieszkańcy Hruszowej i Horodca urządzili na jej cześć wielką uroczystość w dniu 3 lipca. Uwieńczeniem uroczystości był wspaniały dar od sąsiadów, pracowników majątku i ludności wsi. Był to dzwon do kościoła w Horodcu, nazwany imieniem „Maria”. Wokół krawędzi dzwonu biegła dedykacja: „Marii Rodziewicz – wdzięczni parafianie Horodeccy”. Na czaszy dzwonu tekst: „Ducha żarem, serca miłosierdziem, hojną ofiarnością, mocą żywego i pisanego słowa służyła sprawie Bożej i umiłowanej Polskiej Macierzy. Dzwonie, dzwoń! Głoś wieczną pamięć zasługi.” Dzwon, który podarowano jej w dowód wdzięczności, dziwnymi kolejami losu zawisł, wraz z oryginalną, nie zmienioną ani nie zatartą dedykacją w bunkrze-mauzoleum poświęconym żołnierzom radzieckim poległym w wojnie w Afganistanie, na jednym z placów Mińska.
Wybuch II wojny światowej zastał ją w Hruszowej. Została z niej wysiedlona w październiku 1939 (majątek przejął komitet miejscowej ludności). Na fałszywych papierach przekroczyła Bug i wraz ze Skirmunttówną dostała się do obozu przejściowego w Łodzi, skąd uratowała je rodzina przyjaciół (Mazarakich). W 1940 wyjechała do Warszawy, gdzie spędziła ostatnie lata życia w bardzo ciężkich warunkach materialnych (wspomagana przez przyjaciół). Stykała się z konspiracją, zwłaszcza z Armią Krajową. W czasie powstania warszawskiego sędziwa już pisarka przechodziła bądź była przenoszona do kilku różnych domów, otaczana opieką przez przyjaciół, PCK i powstańców. Wyszła z Warszawy po kapitulacji, kilka tygodni spędziła w Milanówku, następnie udała się do Żelaznej, majątku Aleksandra Mazarakiego, gdzie zamieszkała w pobliskiej leśniczówce, Leonowie.
Tam zmarła po przebyciu zapalenia płuc 6 listopada 1944. Została pochowana w Żelaznej. Zwłoki Marii Rodziewiczówny przeniesiono do Alei Zasłużonych na warszawskich Powązkach 11 listopada 1948.



Grób Marii Rodziewiczówny na Powązkach - Warszawa

TWÓRCZOŚĆ MARII RODZIEWICZÓWNY

Straszny dziadunio (1887, przekład czeski 1891)
Dewajtis (1889, przekład niem. 1894, litewski I-1890, serbski -1896, angielski -1901, francuski -1904, węgierski -1912, czeski – 1921 i słowacki -1933)
Kwiat lotosu (1889)
Szary proch (1889)
Ona (1890, przekład niem. 1892)
Błękitni (1890, przekład czeski 1895)
Nowele (1890: Między ustami a brzegiem pucharu i Farsa panny Heni)
Nowele (1890, nowele: Jazon Bowrowski, Pierwsza kula, Nad program, Historia o białym wole, Filantrop)
Obrazki (1891, nowele: Złota dola, Na wigilią, W noc grudniową, Znachor, Myśl, Południca)
Hrywda (1891)
Czarny bóg (1892, z życia nihilistów)
Anima Vilis (1893)
Lew w sieci (1893); Następne wydania już p.t. Jaskółczym szlakiem
Pożary i zgliszcza (1893)
Na fali (1894)
Z głuszy (1895, nowele: Noc, Z tamtej strony, Czarna woda, Młyn Archipa, Na starej choinie, Wpisany do heroldii, Zachód, Pro memoria, Piaski, Szwed, Rozdroże, Posłaniec, Zagony, Czajki)
Jerychonka (1895)
Na wyżynach (1896)
Klejnot (1897)
Kądziel (1899)
Barcikowscy (1900)
Magnat (1900)
Nieoswojone ptaki (1901)
Wrzos (1903) zekranizowano w 1938 film o tym tytule
Macierz (1903)
Światła (1904, wyd. 2 uzupełnione ok. 1929 r.; nowele:
Światła, Na tokach, Skręt, Wydaleni, Pięć koron, Skrzypek, Surma, Drwal, Siódmy syn, Tajemniczy medalik, Wrażenia i przeżycia – Lato 1915)
Czahary (1905)
Ragnarök (1906)
Joan VIII, 1−12 (1906)
Byli i będą (1908)
Rupiecie (1908, nowele: Rupiecie, Triumfator, Kamienie, Tutejszy, Tak zwani «Głupi», Ciotka, Lamus, Jan Borucki, Bajka o głupim Marcinie, Hryc, Bagno, «Wołowy czerep», Dobra służba)
Jaskółczym szlakiem (1910); Pierwsze wdanie z 1893 roku było wydane pod tytułem Lew w sieci
Kamienie. Ciotka. Wpisany do heroldii (1910)
Atma (1911)
Barbara Trzyźnianka (1914)
Czarny chleb (1914, nowele: Złota dola, Na Wigilię, W noc grudniową, Znachor, Myśl, Południca, Czarny chleb, Jezioro, Kolega Szoll, Pierścień, Starzec, Pierwsza kula, Jedna noga)
Lato leśnych ludzi (1920)
Niedobitowski z granicznego bastionu (1926, nowele: Niedobitowski z granicznego bastionu, Tydzień u Niedobitowskich, Niedobitowscy płacą, Sprawa jednorurki nr 3080, Przekroczenie obowiązujących ustaw, Obywatel Kuźma Suprunik, § 4, Czterech małych Mystkowskich, Jutrznia, Świętek)
Florjan z Wielkiej Hłuszy. (1929); w 1938 ekranizacja filmowa powieści: "Florian".
Gniazdo Białozora (1931); ostatnia wydana powieść autorki
Ryngraf
Złota dola
Pleśń

Więcej zdjęć dotyczących Hruszowej i rodziny Rodziewiczów - Przejdź

PRZECZYTAJ TEZ ARTYKUŁY:

"Czego nas uczy Maria Rodziewiczówna"
"Tropami Rodziewiczówny"
"Ród leśnych ludzi"
"Powstaje Muzeum Marii Rodziewiczówny"

Książki Marii Rodziewiczówny - Księgarnia. Recenzje książek, wymiana

"Polesie widziane oczami Marii Rodziewiczówny i jej współziomków"
"Szary proch" - Maria Rodziewiczówna
"Lato leśnych ludzi" - Maria Rodziewiczówna
"Dewajtis" - Maria Rodziewiczówna
"Czahary" - Maria Rodziewiczówna
"Pożary i zgliszcza" - Maria Rodziewiczówna

Bibliografia

opracował Ludwik Ł. [źródła różne]