Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
LIPSKI Andrzej
22.08.2011 22:16
ANDRZEJ LIPSKI
Bp łucki w latach 1617 – 1623
Andrzej Lipski urodził się w roku 1572 lub 1575 w Rzeplinie w województwie bełskim na Rusi Czerwonej (w ówczesnej diecezji chełmskiej) jako syn Jana i Reginy z Rzeplińskich. Jego ród (herbu Grabie) wywodził się ze wsi Lipe w powiecie kaliskim w Wielkopolsce. Na ziemie ruskie przenieśli się stamtąd dopiero w latach 70. XVI w. ojciec i stryj późniejszego biskupa, którzy wżenili się w osiadłą tu wcześniej szlachtę i weszli w posiadanie znaczniejszych majątków. Oboje rodziców Andrzeja było wyznania ewangelickiego, w związku z czym on sam również został wychowa¬ny po protestancku. Po początkowych naukach w kraju przyszły pasterz diecezji łuckiej udał się zagranicę na studia prawnicze, które odbywał wpierw w Strasburgu, a następnie w Heidelbergu.
Po powrocie z Rzeszy do Rzeczypospolitej Andrzej Lipski, dzięki protekcji referendarza koronnego Piotra Tylickiego (nowomianowanego biskupa chełmińskiego), dostał się do pracy w kancelarii monarszej w cha-rakterze sekretarza królewskiego. W tym też zapewne czasie dokonał kon-wersji z protestantyzmu na katolicyzm, podejmując zarazem decyzję o obio-rze stanu duchownego. Już też w r. 1599 przyjął cztery niższe święcenia i jako kleryk mógł ubiegać się o beneficja kościelne. Dzięki przychylności króla Zygmunta III Wazy dane mu było uzyskać kolejno scholasterię płocką, kanonikat gremialny w krakowskiej kapitule katedralnej (1603) i kustodię gnieźnieńską (1605), a w następnych latach także scholasterię krakowska (1612) i kanonikat w kolegiacie sandomierskiej (1614). Objął nadto parafię w rodzinnym Rzeplinie w diecezji chełmskiej, skąd usunął kaznodzieję ewangelickiego. Jeszcze też w r. 1602 lub 1603 wyjechał na dalsze studia do Rzymu, gdzie przebywał przez trzy lata. Uzyskał tam licencjat teologii, a 14 kwietnia 1605 r. odbyła się – również w Wiecznym Mieście – jego promocja na doktora obojga praw.
Powróciwszy do kraju włączył się Andrzej Lipski w życie kościelne i polityczne Rzeczypospolitej. M.in. kilkakrotnie reprezentował kapitułę katedralną z Krakowa w Trybunale Koronnym i na synodach prowincjonalnych, gdy z kolei z ramienia monarchy sprawował różnorakie misje dyplomatyczne. Natomiast u boku zasiadającego w latach 1607-1616 na krakowskiej stolicy biskupiej Piotra Tylickiego, któremu zawdzięczał przed laty start do swej kariery, pełnił funkcję kanclerza. Po śmierci tegoż hierarchy (nastąpiła ona 13 lipca 1616 r.) został Lipski wybrany 16 lipca 1616 r. przez miejscową kapitułę katedralną administratorem wakującej diecezji i był nim do 7 grudnia t.r. Na tym też stanowisku zastała go królewska nominacja na rządcę biskupstwa łuckiego.
Prekonizacji udzielił Andrzejowi Lipskiem dnia 20 lutego 1617 r. papież Paweł V. Nie dane wszakże było nowemu ordynariuszowi poświęcić się wyłącznie sprawom powierzonej mu diecezji, już bowiem 23 marca 1617 r. król Zygmunt III ustanowił go podkanclerzym koronnym, a z kolei 5 grudnia 1620 r. awansował na kanclerza wielkiego koronnego. Ten ostatni urząd zachował Lipski aż do r. 1625, będąc też przez jakiś czas kanclerzem królowej Konstancji Habsburżanki. Mimo pełnienia tak odpowiedzialnych obowiązków państwowych nie zaniedbywał on spraw biskupstwa, W r. 1621, zapewne wczesną wiosną, przeprowadził synod diecezjalny, który odbył się w Janowie Podlaskim, a jego statuty jeszcze w tym samym roku wyszły drukiem w Krakowie. Zobowiązał on wówczas podległe sobie duchowieństwo do prowadzenia rejestrów parafian, poczynił też kroki w kierunku ostatecznego uporządkowania organizacji terytorialnej poszczególnych parafii (ich rozgraniczenia). Do Stolicy Apostolskiej przesłał relację o stanie biskupstwa. W r. 1622 zdecydowanie wystąpił przeciwko przyznaniu przez papieża Pawła V koadiutorii dziekani katedralnej w Łucku Piotrowi Uszyńskiemu i dzięki poparciu króla osiągnął w tym względzie pomyślny rezultat. Samemu przebywając zwykle poza diecezją i dla tej racji nie mogąc spełniać w niej regularnie funkcji biskupich, wystarał się u Stolicy Apostolskiej o utworzenie urzędu sufragana, któremu też zapewnił stosowne uposażenie w postaci dwóch wsi położonych w regionie Kowla (Kołodeżno i Kołodeżeńska Wola), należących uprzednio do dóbr biskupich (mensa episcopalis). Pierwszym biskupem pomocniczym dla Łucka został też prekonizowany 4 grudnia 1617 r. ks. Stanisław Udrzycki, a gdy ów niedługo później zmarł, drugim z kolei sufraganem został 21 lutego 1622 r. ks. Franciszek Zajerski. Do bliskich współpracowników Andrzeja Lipskiego w tym okresie zaliczał się też jego rówieśnik ks. Stanisław Łoza, ówczesny kustosz łuckiej kapituły katedralnej i proboszcz w Tykocinie, który m.in. reprezentował ordynariusza w kwietniu 1621 r. na synodzie prowincjonalnym w Piotrkowie, a który w kilkanaście lat później także został tutaj biskupem pomocniczym (1634).
Po śmierci biskupa włocławskiego Pawła Wołuckiego († 15 XI 1622), rów-nież niegdysiejszego pasterza diecezji łuckiej, królewską nominację na jego następcę otrzymał w początkach roku 1623 właśnie Lipski. Pojawiły się jednak trudności z wyłonieniem jego z kolei sukcesora (o czym w nas¬tępnym szkicu), tak iż dopiero w połowie września 1623 nuncjusz Jan Baptysta Lancellotti przekazać mógł sprawę do Rzymu, a nowy papież Urban VIII wyraził zgodę aa translację 20 listopada t.r., zezwalając nominatowi zachować jeszcze przez trzy lata scholasterię płocką. Na stolicy biskupiej we Włocławku zasiadał Andrzej Lipski siedem lat (1623-1630). W tym czasie m. in. odbył w r. 1625 wizytę ad limina apostolorum w Rzymie, jak też przeprowadził w r. 1628 synod diecezjalny. Fundował również klasztory franciszkanów-reformatów w Choczu (1625) i Włocławku (1625). Tamże w Choczu, którą to miejscowość nabył na własność w r. 1620, ufundował i uposażył okazałą świątynię, dla której też wystarał się u Stolicy Apostolskiej o tytuł kolegiaty (przyznany jej już po jego śmierci – w r. 1632).
Przeniesiony 2 grudnia 1630 r. na biskupstwo krakowskie, odbył Andrzej Lipski 20 stycznia 1651 r. uroczysty ingres do katedry na Wawelu. Zaledwie jednak 4 września 1631 r. zmarł podczas pobytu w Warszawie. Pochowany został w krakowskiej katedrze, w podziemiach kaplicy ŚŚ. Mateusza i Macieja, której przebudowę na miejsce swego wiecznego spoczynku zdążył jeszcze rozpocząć za życia.
Krzysztof Rafał Prokop
[Krzysztof Rafał Prokop, „Sylwetki biskupów łuckich”, Biały Dunajec – Ostróg 2001, s. 77-80.]
[„Wołanie z Wołynia” nr 5 (96) z września-października 2010 r., s. 46-48.]
Bp łucki w latach 1617 – 1623
Andrzej Lipski urodził się w roku 1572 lub 1575 w Rzeplinie w województwie bełskim na Rusi Czerwonej (w ówczesnej diecezji chełmskiej) jako syn Jana i Reginy z Rzeplińskich. Jego ród (herbu Grabie) wywodził się ze wsi Lipe w powiecie kaliskim w Wielkopolsce. Na ziemie ruskie przenieśli się stamtąd dopiero w latach 70. XVI w. ojciec i stryj późniejszego biskupa, którzy wżenili się w osiadłą tu wcześniej szlachtę i weszli w posiadanie znaczniejszych majątków. Oboje rodziców Andrzeja było wyznania ewangelickiego, w związku z czym on sam również został wychowa¬ny po protestancku. Po początkowych naukach w kraju przyszły pasterz diecezji łuckiej udał się zagranicę na studia prawnicze, które odbywał wpierw w Strasburgu, a następnie w Heidelbergu.
Po powrocie z Rzeszy do Rzeczypospolitej Andrzej Lipski, dzięki protekcji referendarza koronnego Piotra Tylickiego (nowomianowanego biskupa chełmińskiego), dostał się do pracy w kancelarii monarszej w cha-rakterze sekretarza królewskiego. W tym też zapewne czasie dokonał kon-wersji z protestantyzmu na katolicyzm, podejmując zarazem decyzję o obio-rze stanu duchownego. Już też w r. 1599 przyjął cztery niższe święcenia i jako kleryk mógł ubiegać się o beneficja kościelne. Dzięki przychylności króla Zygmunta III Wazy dane mu było uzyskać kolejno scholasterię płocką, kanonikat gremialny w krakowskiej kapitule katedralnej (1603) i kustodię gnieźnieńską (1605), a w następnych latach także scholasterię krakowska (1612) i kanonikat w kolegiacie sandomierskiej (1614). Objął nadto parafię w rodzinnym Rzeplinie w diecezji chełmskiej, skąd usunął kaznodzieję ewangelickiego. Jeszcze też w r. 1602 lub 1603 wyjechał na dalsze studia do Rzymu, gdzie przebywał przez trzy lata. Uzyskał tam licencjat teologii, a 14 kwietnia 1605 r. odbyła się – również w Wiecznym Mieście – jego promocja na doktora obojga praw.
Powróciwszy do kraju włączył się Andrzej Lipski w życie kościelne i polityczne Rzeczypospolitej. M.in. kilkakrotnie reprezentował kapitułę katedralną z Krakowa w Trybunale Koronnym i na synodach prowincjonalnych, gdy z kolei z ramienia monarchy sprawował różnorakie misje dyplomatyczne. Natomiast u boku zasiadającego w latach 1607-1616 na krakowskiej stolicy biskupiej Piotra Tylickiego, któremu zawdzięczał przed laty start do swej kariery, pełnił funkcję kanclerza. Po śmierci tegoż hierarchy (nastąpiła ona 13 lipca 1616 r.) został Lipski wybrany 16 lipca 1616 r. przez miejscową kapitułę katedralną administratorem wakującej diecezji i był nim do 7 grudnia t.r. Na tym też stanowisku zastała go królewska nominacja na rządcę biskupstwa łuckiego.
Prekonizacji udzielił Andrzejowi Lipskiem dnia 20 lutego 1617 r. papież Paweł V. Nie dane wszakże było nowemu ordynariuszowi poświęcić się wyłącznie sprawom powierzonej mu diecezji, już bowiem 23 marca 1617 r. król Zygmunt III ustanowił go podkanclerzym koronnym, a z kolei 5 grudnia 1620 r. awansował na kanclerza wielkiego koronnego. Ten ostatni urząd zachował Lipski aż do r. 1625, będąc też przez jakiś czas kanclerzem królowej Konstancji Habsburżanki. Mimo pełnienia tak odpowiedzialnych obowiązków państwowych nie zaniedbywał on spraw biskupstwa, W r. 1621, zapewne wczesną wiosną, przeprowadził synod diecezjalny, który odbył się w Janowie Podlaskim, a jego statuty jeszcze w tym samym roku wyszły drukiem w Krakowie. Zobowiązał on wówczas podległe sobie duchowieństwo do prowadzenia rejestrów parafian, poczynił też kroki w kierunku ostatecznego uporządkowania organizacji terytorialnej poszczególnych parafii (ich rozgraniczenia). Do Stolicy Apostolskiej przesłał relację o stanie biskupstwa. W r. 1622 zdecydowanie wystąpił przeciwko przyznaniu przez papieża Pawła V koadiutorii dziekani katedralnej w Łucku Piotrowi Uszyńskiemu i dzięki poparciu króla osiągnął w tym względzie pomyślny rezultat. Samemu przebywając zwykle poza diecezją i dla tej racji nie mogąc spełniać w niej regularnie funkcji biskupich, wystarał się u Stolicy Apostolskiej o utworzenie urzędu sufragana, któremu też zapewnił stosowne uposażenie w postaci dwóch wsi położonych w regionie Kowla (Kołodeżno i Kołodeżeńska Wola), należących uprzednio do dóbr biskupich (mensa episcopalis). Pierwszym biskupem pomocniczym dla Łucka został też prekonizowany 4 grudnia 1617 r. ks. Stanisław Udrzycki, a gdy ów niedługo później zmarł, drugim z kolei sufraganem został 21 lutego 1622 r. ks. Franciszek Zajerski. Do bliskich współpracowników Andrzeja Lipskiego w tym okresie zaliczał się też jego rówieśnik ks. Stanisław Łoza, ówczesny kustosz łuckiej kapituły katedralnej i proboszcz w Tykocinie, który m.in. reprezentował ordynariusza w kwietniu 1621 r. na synodzie prowincjonalnym w Piotrkowie, a który w kilkanaście lat później także został tutaj biskupem pomocniczym (1634).
Po śmierci biskupa włocławskiego Pawła Wołuckiego († 15 XI 1622), rów-nież niegdysiejszego pasterza diecezji łuckiej, królewską nominację na jego następcę otrzymał w początkach roku 1623 właśnie Lipski. Pojawiły się jednak trudności z wyłonieniem jego z kolei sukcesora (o czym w nas¬tępnym szkicu), tak iż dopiero w połowie września 1623 nuncjusz Jan Baptysta Lancellotti przekazać mógł sprawę do Rzymu, a nowy papież Urban VIII wyraził zgodę aa translację 20 listopada t.r., zezwalając nominatowi zachować jeszcze przez trzy lata scholasterię płocką. Na stolicy biskupiej we Włocławku zasiadał Andrzej Lipski siedem lat (1623-1630). W tym czasie m. in. odbył w r. 1625 wizytę ad limina apostolorum w Rzymie, jak też przeprowadził w r. 1628 synod diecezjalny. Fundował również klasztory franciszkanów-reformatów w Choczu (1625) i Włocławku (1625). Tamże w Choczu, którą to miejscowość nabył na własność w r. 1620, ufundował i uposażył okazałą świątynię, dla której też wystarał się u Stolicy Apostolskiej o tytuł kolegiaty (przyznany jej już po jego śmierci – w r. 1632).
Przeniesiony 2 grudnia 1630 r. na biskupstwo krakowskie, odbył Andrzej Lipski 20 stycznia 1651 r. uroczysty ingres do katedry na Wawelu. Zaledwie jednak 4 września 1631 r. zmarł podczas pobytu w Warszawie. Pochowany został w krakowskiej katedrze, w podziemiach kaplicy ŚŚ. Mateusza i Macieja, której przebudowę na miejsce swego wiecznego spoczynku zdążył jeszcze rozpocząć za życia.
Krzysztof Rafał Prokop
[Krzysztof Rafał Prokop, „Sylwetki biskupów łuckich”, Biały Dunajec – Ostróg 2001, s. 77-80.]
[„Wołanie z Wołynia” nr 5 (96) z września-października 2010 r., s. 46-48.]