Tworzenie się rodów rycerskich na przykładzie rodu Dębno

Rozdział z pracy: Arystokracja rodowa w Polsce
autor: Włodzimierz Konrad Krzyżanowski,
Spis treści

Protoplastą rodu Dębno był comes Wojsław, pochodzący z rodu Awdańców, który żył w latach ok.1060 - ok.1120 (W. Semkowicz, Przywilej rodu Dębno z r. 1410 w świetle genealogii rodu, Lwów, 1910). Jest to postać historyczna.
Był on stolnikiem na dworze władcy Polski, księcia Władysława Hermana (1043-1102) na tronie (1079-1102), oraz piastunem młodszego syna księcia Władysława Hermana i jego drugiej żony, czeskiej księżniczki Judyty, Bolesława
zwanego później Bolesławem Krzywoustym (1086-1138) na tronie (1102-1138).
Teza ta znajduje swoje poparcie w trzech zasadniczych źródłach:
- Tradycji Opactwa Benedyktynów na Świętym Krzyżu
- Zawołaniu rodu Dębno
- Herbie rodu Dębno

Potwierdzenie o pochodzeniu rodu Dębno od rodu Awdańców znajdujemy również w pracach historycznych Piekosińskiego (Rycerstwo polskie wieków średnich, Kraków 1896). Według tego autora, ród Dębno jest linią boczną rodu Awdańców, co argumentuje tym, iż Dębno jako proklamacja topograficzna pochodzi od miejscowości o tej samej nazwie w województwie sandomierskim, w którym to województwie leżało także gniazdo małopolskich Awdańców.
Semkowicz, który w swych wcześniejszych pracach (Przywilej rodu Dębno z r. 1410, Lwów, 1910) nie był przekonany o związkach rodowych między rodem Dębno,a rodem Awdańców, motywując swoje stanowisko tym, że nie napotkał takich informacji w archiwach historycznych, z czasem zmienił swoje zdanie na ten temat.
W późniejszym o 7 lat dziele o rodzie Awdańców (Ród Awdańców w wiekach średnich, Poznań 1917) pisze wprost, że taki związek musiał istnieć na co wskazuje rozsiedlenie rodu Awdańców w wiekach średnich, któremu z reguły towarzyszą przedstawiciele rodu Dębno. Siedziby tych rodów sąsiadują ze sobą, na co przytacza wiele przykładów.
W dziele tym Semkowicz zmienił również zdanie co do herbu rodu Dębno, przyznając, że w istocie jest on odmianą herbu Awdaniec, gdyż proces wykształcania się odmian herbowych przebiegał w sposób podobny do opisanego przez mnie w niniejszym opracowaniu.
Podsumowując możemy uznać, że książę Wojsław z rodu Awdanców stał się protoplastą rodu Dębno na skutek całego szeregu okoliczności, głównie politycznych, na które w większości miał znaczący wpływ, i w których odegrał kluczową rolę.
Upamiętnieniem jego udziału w tych wydarzeniach historycznych było powstanie rodu Dębno, co z kolei znalazło swoje odzwierciedlenie w wizerunku herbu rodu Dębno.

Genealogia dynastyczna na swojej stronie internetowej podaje następujące nazwiska szlachty posługującej się herbem Dębno:

- Arfiński,
- Artwiński,
- Babiński,
- Bidziński,
- Biełkiewicz,
- Bochotnicki,
- Boczarski,
- Bogucki,
- Boniakiewicz,
- Borowicki,
- Borowiecki,
- Brodzieniec,
- Ciemiński,
- Ciemieński,
- Cieniński,
- Cimachowicz,
- Cimochowicz,
- Czajka,
- Czajkowski,
- Czayka,
- Czerminski,
- Czuhajewski,
- Czymiński,
- Dębowiecki,
- Gemborzewski,
- Głowacz,
- Gołogórski,
- Gołygórski,
- Goworzyński,
- Goydymowicz,
- Hnatkowski,
- Jasionkowski,
- Karzel,
- Korejwa,
- Koreywa,
- Kot,
- Krempski,
- Krepicki,
- Krepski,
- Krupanowski,
- Krzyżanowski,
- Kuligowski,
- Legowicz,
- Łyśniewski,
- Nadkowski,
- Nadobowicz,
- Natkowski,
- Noskowski,
- Oleski,
- Oleśnicki,
- Piadziczowski,
- Piandziczewski,
- Piędziszowski,
- Pikiel,
- Pikturna,
- Pikturno,
- Pińczowski
- Potworowski,
- Pozowski,
- Pozoski,
- Przestankowski,
- Siemieński,
- Sienieński,
- Sieniński,
- Skroński,
- Starnalski,
- Starnawski,
- Stojewski,
- Sulimowski,